Spastisite

Spastisite, istemsiz kas hareketleri ve spazmlar ile kendini gösteren bir hareket bozukluğu rahatsızlığıdır. Genellikle serebral palsi gibi bir sinir sistemi hastalığının belirtisi olarak meydana gelir. Tedavi ile kontrol altına alınmadığı takdirde kişinin hayatını oldukça olumsuz etkileyen ve riskler oluşturan bir sağlık sorunudur. “Spastisite nedir?” ve “Spastik felç nedir?” gibi soruların cevabına ve daha fazlasına yazımızdan ulaşabilirsiniz.

Spastisite Nedir?

Spastisite, sinir sistemi sorunlarından kaynaklanan bir hareket bozukluğudur. Spastisite, kasların normalden fazla gergin, sert veya istemsiz olarak kasılması ile karakterizedir. Bu durum, beynin ve omuriliğin hasar görmesi sonucu ortaya çıkar. Spastisite, genellikle serebral palsi (CP) olarak bilinen bir durumun bir belirtisi olarak kendini gösterir. Serebral palsi, doğum öncesi, doğum sırasında veya doğumdan sonraki erken dönemde meydana gelen beyin hasarına bağlı olarak gelişen bir grup kalıcı hareket ve postür bozukluğudur. Spastisite; spastik kasılma, tonik kasılma (birden tüm vücut) veya klonik kasılma (çırpınma) gibi farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Bu durum, etkilenen kişinin hareketlerini kontrol etmesini zorlaştırır, kas gücünde azalma, denge sorunları ve hareket kısıtlamalarına kadar varan sonuçlar doğurabilir.

Spastisite Belirtileri Nedir?

Spastisite aslında hastalıkların belirtisi olarak karşımıza çıksa da spastisitenin de kendi içinde farklı belirtileri bulunur. Yaygın görülen spastisite belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Kas sertliği: Spastik kaslar normalden daha gergin, sert ve sıkı olabilir. Bu durum, kasların istemsiz olarak kasılması sonucu oluşur.
• Kas spazmları: Spastik kaslar aniden ve istemsiz olarak kasılabilir. Spazm olarak adlandırılan kasılma anları kişiye acı veya rahatsızlık verebilir.
• İstemsiz hareketler: Spastisiteye sahip olan kişilerde istemsiz hareketler gözlenebilir. Bu hareketler genellikle kontrolsüz veya düzensizdir.
• Hareket kısıtlamaları: Spastisite, kasların sert veya gergin olması nedeniyle normal hareketin zorlaşmasına yol açabilir. Bu durum, kişinin hareket kabiliyetini kısıtlayarak günlük aktiviteleri etkileyebilir.
• Denge sorunları: Spastisite, kasların kontrolünü zorlaştırdığı için denge sorunlarına neden olabilir. Bu durum, kişinin ayakta durma ve yürüme yeteneğini etkileyebilir.
• Postür bozuklukları: Spastisite, vücut pozisyonunu etkileyerek kişinin duruşunu bozabilir. Örneğin, bazı kaslar aşırı kasılırken, diğer kaslar zayıf kaldığından anormal postürlere yol açabilir.

Spastisite Riskleri Nelerdir?

“Spastik nedir?” sorusunun cevabını bilmek, spastisite risklerini anlamayı sağlar. Spastik kasların istem dışı kasılması ve sertleşmesi olduğundan şöyle riskler oluşturur:

• Hareket kısıtlamaları: Spastisite, kasların sertleşmesi veya istemsiz kasılmaları nedeniyle normal hareketin kısıtlanmasına yol açabilir. 
• Denge sorunları: Spastik kaslar ve kontrolsüz hareketler, denge sorunlarına neden olarak, ayakta durma ve yürüme yeteneğini etkileyebilir ve düşme riskini artırabilir.
• Kontraktürler: Spastisite, uzun süreli kas kasılmaları nedeniyle kasların kısalmasına ve sertleşmesine yol açabilir. Bu durum, eklemlerde kontraktürlerin (eklem sertleşmesi) oluşmasına neden olabilir. Kontraktürler, eklem hareket açıklığını kısıtlayabilir ve eklem sertliği ile sonuçlanabilir.
• Ağrı ve rahatsızlık: Spastisiteye sahip olan kişilerde kas sertliği, kas spazmları ve istemsiz hareketler genellikle ağrıya ve rahatsızlığa neden olabilir.
• İşlevsellik azalması: Spastisite, kişinin işlevselliğini etkileyebilir. Özellikle günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmede ve bağımsızlıkta zorluklara neden olabilir.
• Psikososyal etkiler: Spastisiteye sahip olmak, kişinin sosyal etkileşimlerini, özgüvenini ve yaşam kalitesini etkileyebilir. Bu durum, kişinin sosyal aktivitelere katılımın ve duygusal iyi oluşumunu olumsuz yönde etkileyebilir.

Spastisite Nasıl Teşhis Edilir?

Spastisite teşhisi genellikle bir nöroloji uzmanı doktor tarafından, hastanın tıbbi geçmişi ve şikayetleri dinlenerek, sonrasında fiziki muayene ve gerekli tetkikler yapılarak gerçekleştirilir. Spastisite teşhisi basamakları şöyle sıralanabilir:

• Tıbbi geçmiş ve fizik muayene: Doktor, hastanın tıbbi geçmişini ve semptomlarını değerlendirir. Spastisiteye işaret eden belirtileri ve semptomları anlamak için bir fizik muayene yapar. Muayene sırasında, kas tonusu, kas gücü, refleksler ve hareket kısıtlamaları gibi faktörler gözlemlenebilir.
• Nörolojik değerlendirme: Nörolojik testler, spastisitenin altında yatan nedeni ve şiddetini belirlemek için kullanılır. Bu testler arasında elektromiyografi (EMG), manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve beyin omurilik sıvısı analizi yer alır.
• Gelişim değerlendirmesi: Eğer spastisite çocukluk çağında ortaya çıkıyorsa, doktor çocuğun gelişimini değerlendirebilir. Bu, çocuğun motor becerilerini, hareketlerini ve gelişim kilometre taşlarını değerlendirmeyi içerir.
• Laboratuvar testleri: Spastisiteye yol açabilecek bazı altta yatan nedenlerin elenebilmesi için laboratuvar testlerine ihtiyaç duyulabilir. Örneğin, metabolik bozukluklar veya diğer genetik hastalıklar gibi nedenlerin olup olmadığını belirlemek için kan veya genetik testler yapılabilir.

Spastisite Tedavi Yöntemleri?

Spastisite tedavisi, semptomların şiddeti, altta yatan nedenler, yaşam tarzı ve hastanın bireysel ihtiyaçlarına göre belirlenir. Tedavide yaklaşım genellikle multidisiplinerdir ve birden fazla tedavi bir arada uygulanır. Spastisitenin tedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:

• Fizik Tedavi: Fizyoterapi, spastisiteyi kontrol altına almak ve iyiye götürmek için önemli  önemli tedavi yöntemlerindendir. Fizyoterapistler, kasların esnekliğini ve hareket açıklığını artırmak için egzersizler, germe teknikleri ve postür eğitimi gibi yöntemleri kullanır. 
• Botulinum toksini enjeksiyonları: Botulinum toksini (Botox) enjeksiyonları, spastik kasların gevşemesini sağlamak için kullanılabilir. Toksin, kasların istemsiz kasılmalarını geçici olarak bloke eder. Özellikle belirli bölgelerde yoğun spastisite olduğunda tercih edilir.
• Oral ilaçlar: Bazı durumlarda, spastisiteyi yönetmek için oral ilaçlar kullanılabilir. Baclofen, tizanidin, diazepam gibi kas gevşetici ilaçlar veya bazı antiepileptik ilaçlar spastisiteyi azaltmaya yardımcı olabilir. İlaçlar, kasılmaları azaltarak kasların daha rahat olmasını sağlar. 
• Cerrahi müdahaleler: Ciddi ve dirençli spastisite vakalarında cerrahi müdahaleler düşünülebilir. Baklofen pompası implantasyonu veya selektif dorsal rizotomi gibi prosedürler, spastisiteyi kontrol altına almak için kullanılabilir
• Destekleyici tedaviler: Spastisite tedavisini destekleyici; masaj terapisi, hidroterapi (su terapisi), nöromüsküler elektrik stimülasyonu (NMES) ve egzersiz programları gibi yöntemler uygulanabilir.

Spastisite Kimlerde Görülür?

Spastisite her yaştan insanı etkileyebilir ama genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkan bir durumdur. Spastisite; serebral palsi, omurilik yaralanmaları, beyin hasarı, inme, multipl skleroz, parkinson hastalığı veya beyin tümörleri gibi rahatsızlıklar yaşayan kişilerde görülebilir.

Spastisite Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Spastisite, hastanın ve çevresindeki kişilerin hayatını önemli derecede etkileyen bir rahatsızlık olduğu için tedavi ve bakım süreci hakkında akıllarda sorular oluşur. Spastik hastalığı günlük hayatta dikkatli bakım gerektiren bir rahatsızlık olduğundan bir uzman desteğine ihtiyaç duyulur. Spastisite hakkında merak edilen, sıkça sorulan sorulardan bazıları şunlardır:

Spastisiteyi Ne Azaltır?

Spastisite rahatsızlığında tedaviye ek olarak spastisiteyi azaltıcı önlemler, doktor bilgisi dahilinde uygulanabilir. Doktorun önerdiği egzersizler, sıcak ve soğuk uygulamaları, splint, atel ve korse gibi destekleyici medikal ürünler, sağlıklı beslenme ve stresten uzak durmak spastisiteyi azaltan yardımcılardır.

Spastisite İlerler Mi?

Spastisiteye sebep olan duruma göre, spastisitenin derecesine ve kişinin günlük yaşam tarzına göre spastisitenin ilerleme ihtimali vardır. Serebral palsi gibi doğuştan oluşan spastisite durumları genellikle çok ilerlemezken, farklı sebeplerden kaynaklı spastisite durumlarında ve doğru tedavi uygulanmadığında ilerleme görülebilir.

Spastisite Nasıl Bakılır?

Spastisite varlığında bakım, hastanın kendini iyi hissetmesi yönünde olurken, bir yandan da hareketsiz kalmasını engelleyecek şekilde yapılır. Hasta ile iyi iletişim kurmak, günlük aktivitelerinde destekleyici ve yardımcı olmak, rahat ve güvende hissettirmek önemlidir. Spastisite bakımında tedavi planına uyarak hastanın hareketsiz kalmasını önlemek, önerilen egzersizleri yaptırmak ve gerekirse ortez, yürüteç ve tekerlekli sandalye gibi hayatını kolaylaştırıcı araçları kullanmak tavsiye edilir.

Spastik Kasa Kuvvetlendirme Yapılır Mı?

Spastik kasa kuvvetlendirme yapmak çeşitli yollarla mümkün olsa da, dikkat gerektiren bir durum olduğundan fizyoterapist gözleminde yapılmalıdır. Fizik tedavi uygulamaları, düzenli egzersizler, düzgün duruş ve bunu sağlamaya yardımcı ortez, splint, atel, korse gibi ürünlerin kullanılması kasları kuvvetlendirmeye yardımcı olur. Diğer tedavilere ek olarak kas kuvvetlendirme egzersizlerinin fizyoterapist eşliğinde doğru tekniklerle yapılması tedaviyi destekler.

Spastisitenin kişinin hayatını büyük ölçüde olumsuz etkilememesi ve şikayetlerin ilerlememesi için alanında uzman hekimler tarafından tedavi edilmesi ve kontrol altına alınması gerekir.