Huzursuz Bacak Sendromu
Huzursuz bacak sendromu, sık görülen ve uyku bozukluklarının önemli nedenlerinden biridir. En çok bacaklarda olmak üzere kol ve bacaklarda tanımlaması güç, hoş olmayan bir his ile karakterizedir. Hoş olmayan ve rahatsızlık verici hisler; yanıcı, batıcı, krampa benzer, tırmanıcı şekilde ve ağrının da eşlik ettiği durumlardır. Tek bacak, iki bacak veya bazen tüm ekstremitelerde olur. Sadece kollarda olması çok nadirdir.
Yürümek belirtileri durdurabilir
Bazı hastalar hoş olmayan ve rahatsızlık verici hisler olmaksızın sadece bacaklarını hareket ettirme isteğinden bahsederler. Diğer hareket bozukluklarından farklı olarak huzursuz bacak sendromunda istirahatte veya inaktif durumdayken belirtiler kaçınılmaz bir şekilde ortaya çıkar. Bu hissin yok olması için ayakları ovuşturmak veya sert bir zemine vurmak işe yarayabilir. En çok yürümek belirtileri ani şekilde durdurur.
Belirtiler nelerdir?
Belirtiler günün 24 saati içinde her saat olabilir. Genellikle hastalığın ileri dönemlerinde gün içinde de semptomlar görülmeye başlar. Uzun dönemde gündüz ve gece arasında semptomlar açısından fark yoktur. Bazı hastalar bacaklarının istemsiz olarak hareket ettiğini bildirirler. Huzursuz bacak sendromlu hastalar hoş olmayan bir his ile uyanıp semptomları rahatladıktan sonra uyuyabilirler. Bu durum gece içinde tekrarlayabilir ve uyku sorunu ortaya çıkar. Hastaların yüzde 94’ünde uykuya dalma ve uykuyu sürdürmede zorluk, yüzde 87’sinde sadece uykuya dalmakta zorluk, yüzde 86’sında ise sadece uykuyu sürdürmede zorluk yakınması olur.
Ayrıntılı fizik ve nörolojik muayene yapılmalı
Sistemik hastalıklarla ilişkili nedenleri arasında üremi, nöropati ve demir eksikliği anemisi en sık görülmekle birlikte, daha nadir olarak romatoid artrit, diyabet, hiper ve hipotiroizm, kronik akciğer hastalıkları, lösemi, Isaacs sendromu görülür. Ayrıca nörolojik hastalıklar açısından periferik nöropati, radikülopati, miyelopati, omurilik tutulumu ile giden multipl skleroz, omurilik basıları, Parkinson hastalığı, L-dopa’ya yanıtlı distoni, nöroleptik kullanımı, stiff-person sendromu, Huntington hastalığı ve amiyotrofik lateral skleroz sayılabilir.
Uzun süre hareketsizlik rahatsız eder
Tourette sendromu ve çocuklarda dikkat eksikliği hiperaktivite sendromu ile huzursuz bacak sendromu birlikteliği bildirilmiştir. Hemodialize giren üremik hastaların yüzde 15-40’ında huzursuz bacak sendromu görülür ve semptomları çok ağırdır. Hemodializ süresince uzun süreli hareketsizlik bu hastalar için çok rahatsız edicidir. Üremik hastalarda beraberinde nöropati ve aneminin de olmasında hemodializin rol oynadığı düşünülmektedir. Başarılı böbrek transplantasyonu sonrası huzursuz bacak sendromu semptomları tamamen kaybolur. Semptomatik huzursuz bacak sendromu düşünülen hastaların öyküsü derinleştirilmeli, fizik ve nörolojik muayenesi ayrıntılı şekilde yapılmalı ve tetkikleri tamamlanmalıdır. Fizyolojik bir durum olan gebelikte de huzursuz bacak sendromu görülebilir.
Belirtiler 10 yaşından önce de başlayabilir
Huzursuz bacak sendromunun toplumda görülme sıklığı yüzde 5.2 olup yaş arttıkça oran da yükselmektedir. Genellikle hastaların yarısında 20 yaşından önce ilk belirtiler ortaya çıkar. Huzursuz bacak sendromu semptomlarının ortalama başlangıç yaşı 27 olarak bildirilse de yüzde 13’ünde semptomlar 10 yaşından önce görülmeye başlanır.
Genetik geçişli olabilir
HBS idyopatik (nedeni bilinmeyen) ve semptomatik olarak ikiye ayrılırlar. En sık idyopatik grup huzursuz bacak sendromu görülür ve bu gruptaki hastaların birinci derece akrabalarının yüzde 50’den fazlasında bu hastalık vardır. Bu da genetik bir geçiş olduğunu düşündürür. Görüntüleme çalışmalarının sonucu, hastalığın oluşum nedeni olarak beyindeki dopaminerjik sistemin çalışma bozukluğunu gösterir. Yapılan beyin omurilik sıvısı çalışmaları sonuçları da, ferritin ve transferin değerlerinin düşük olduğunu ve düşük beyin demirinin dolaylı etkisi olduğunu göstermektedir.
Tanı nasıl konulur?
Uluslararası dört temel kriter ve bunlara ilave olarak destekleyici ve yardımcı özellikler mevcuttur. Huzursuz bacak sendromu tanısı için spesifik bir laboratuvar testi yoktur.
Bacaklarda hoş olmayan ve rahatsızlık verici his ile birlikte olan
hareket etme isteği (bazen hoş olmayan his olmayabilir veya bazen
bacaklara ek olarak kollar veya diğer vücut bölgelerinde de olabilir).
Hareket etme isteği veya hoş olmayan his, hareketsizlik veya
istirahat dönemlerinde, yatma ve oturma sırasında artar.
Hareket etme isteği veya hoş olmayan his, hareketle (yürümek ve
gerinmek) kısmen veya tamamen rahatlar ve en azından hareket
devam ettiği süresince azalır.
Hareket etme isteği veya hoş olmayan his, akşam veya gece ortaya
çıkar veya gündüze göre artış gösterir (belirtiler çok şiddetli ise
geceleri kötüleşme belirgin olmayabilir; fakat hastalığın önceki
dönemlerinde bu kriter mutlaka olmalıdır).
Destekleyici özellikler
Dopaminerjik tedaviye yanıt
Periyodik ekstremite hareketlerinin olması (uyanıklık veya uykuda)
Aile öyküsü
Yardımcı özellikler
Progresif klinik gidiş
Fiziksel muayene
Tedavisi nasıl yapılır?
Bir hastalığın sonucu olarak görülen grupta, altta yatan neden tedavi edildiğinde huzursuz bacak sendromu da iyileşecektir. Tedavide parkinson hastalığı tedavisinde de kullanılan dopaminerjik ilaçlar, bazı güçlü sedatifler, antiepileptik ve nöropatik ağrı tedavisinde kullanılan ilaçlar verilir. Dopaminerjik ilaçlar düşük dozda alımdan kısa süre sonra etkisini gösterir.
Bazı ilaçladan kaçınmak gerekir
Serum ferritin düzeyi 50mg/ml’nin altında olan hastalarda oral veya intravenöz demir verilmesi etkin olabilir. Hastaların kullanmaktan kaçınması gereken ilaçlar kafein, alkol, nöroleptikler, trisiklik antidepresanlar, serotonin gerialım inhibitörleri olan antidepresanlar, metoklopramid, proklorperazin, droperidol ve bazı kalsiyum kanal blokörleri, bupropion ve sedasyon yapan antihistaminiklerdir.