Tüberküloz; Binlerce Yıllık Güncel Problem

Genel Bakış

Tüberküloz (verem) hemen hemen tüm organlarda hastalık yapabilse de en sık akciğer tüberkülozuna neden olan bulaşıcı bir hastalıktır.  Akciğer tüberkülozu insanların kalabalık olarak yaşadığı, havalandırması yetersiz ortamlardaki yüksek bulaştırıcılığı sebebiyle, sadece hasta için değil yakın çevresi ve tüm toplum için de çok ciddi bir sağlık problemidir.



İçinde bulunduğumuz COVID-19 salgını da tüberküloz kontrol faaliyetlerini olumsuz etkilemekte, tüberküloz hastalarının tanı, tedavi ve takiplerinde gecikmeler ve ciddi aksamalar yaşanabilmektedir.
Tüberküloz hastalığının etkeni; Mycobacterium tuberculosis adlı bir basildir. Tüberküloz hasta insanlardan, nefesle, öksürme, hapşırma ve konuşma ile ortama yayılan basilin solunum yolu ile alınması sonucu bulaşır.  Basiller havada saatlerce asılı kalabilir.. Bu basilleri alan kişilerin bir kısmında kısa sürede hastalık ortaya çıkarken, diğerlerinde ise basiller hastalık oluşturmadan, uyur durumda akciğerde yıllarca varlığını sürdürebilir ve vücut direncinin düştüğü durumlarda hastalık oluşabilir. 
Türkiye’de yaklaşık 15 milyon kişinin tüberküloz ile enfekte olduğu yani vücutlarında uyur durumda tüberküloz basillerini taşıdığı tahmin edilmektedir. Bu kişilerin yaklaşık %10 u yaşamlarının bir döneminde tüberküloz hastası olacaklardır. 
Hastalığın gelişme riski basille karşılaştıktan sonraki ilk 2 yıl içinde en fazladır. Özellikle şeker hastalığı, kanser, kronik böbrek hastalığı, organ nakli gibi vücut direncini düşüren hastalığı olan, ağır beslenme bozukluğu ve düşük vücut ağırlığı olan ve uzun süreli bağışıklığı baskılayıcı ilaç kullanan bireylerde, yaşlılarda ve 5 yaş altı çocuklarda tüberküloza yakalanma riski yüksektir. 
Tüberkülozda klinik tablo oldukça sinsidir. Şikayetler çoğunlukla hafif başlangıçlı ve yavaş seyirlidir. Bu nedenle doktora başvuru çoğu hastada gecikmekte, hastalık ilerlemekte ve bulaş devam etmektedir. 
Üç haftadan uzun süren ve tedaviye yanıt vermeyen öksürük tüberküloz hastalığı için önemli bir belirtidir. Balgam çıkarma kan tükürme, göğüs ağrısı ve nefes darlığı diğer sık görülen solunumsal bulgulardır.  Ateş, gece terlemesi, kilo kaybı, halsizlik ve iştahsızlık gibi şikayetler de sıklıkla tabloya eklenebilmektedir.
Bu yakınmalar ve akciğer radyolojisi ile tüberküloz hastalığından şüphelenilen bireylerde yapılan balgam incelemesi ile hastalığın kesin tanısı konulmaktadır. 
Tüberküloz ilaçlarla tedavi edilebilen, yanı sıra temaslı kişilerde uygulanan koruyucu tedavi ile de önlenebilen bir hastalıktır. Tedavi başlandıktan sonra hastaların bulaştırıcılığı hızla azalır. Bu nedenle erken tanı konulması ve tedavinin başarıyla tamamlanması, hastanın iyileşmesini sağladığı gibi toplumda hastalığın yayılmasını da önlemektedir.