Tüberküloz (Verem) Nedir?

Tüberküloz (verem), akciğerlerde veya diğer tüm dokularda enfeksiyona sebep olabilecek bulaşıcı bir hastalıktır. Tüberküloz (TB) Mycobacterium tuberculosis olarak bilinen bir bakteriden kaynaklanır. Tedavi edilmezse ölümcül olabilen bir hastalıktır.

Tüberküloz (Verem) Hastalığı Nedir?

Tüberküloz nedir? sorusunu kısaca, çoğunlukla akciğerleri etkileyen Mycobacterium tuberculosis bakterisinin neden olduğu enfesiyonel bir hastalıktır şeklinde cevaplayabiliriz. Sadece akciğerleri değil; omurga, beyin, böbrekler gibi diğer organlarıda etkileyebilir. Hastalığa sahip kişilerin öksürmesi, hapşırması ve tükürmesi ile mikroplar havaya dağılır ve bulaşa sebep olur. Bakteri bulaştığı halde belirtiniz yoksa inaktif tüberküloz ya da latent tüberküloz enfeksiyonuna sahip olduğunuz anlamına gelir. Eğer ki enfeksiyonunuz belirtiler gösteriyor ise ve bulaşıcı iseniz aktif tüberküloza sahip olduğunuz anlamına gelir.

Tüberküloz (Verem) Aşamaları Nelerdir?

Tüberküloz genellikle farklı aşamalarda seyredebilir. Tüberkülozun üç aşaması vardır:

• Birincil tüberküloz enfeksiyonu: Tüberküloz enfeksiyonunun ilk aşamasıdır. Bağışıklık sistemi mikroplarla savaşabilir ve mikropları yok edebilir.
• Pasif (gizli) tüberküloz enfeksiyonu: Birincil enfeksiyondan sonra pasif tüberküloz enfeksiyonu gelişir. Kişilerin vücudunda enfeksiyon bulunur ama belirti vermez.
• Aktif tüberküloz enfeksiyonu: Bağışıklık sistemi zayıfladığında ve mikroplarla savaşamadığında ortaya çıkar. Vücutta çeşitli semptomlar gösterir. Genelde pasif tüberküloz hastalığında sonra ortaya çıkar. Bazen aylar ya da yıllar sonra ortaya çıkar bazense birincil enfeksiyondan hemen sonra ortaya çıkar.

Tüberküloz (Verem) Bulaşıcı Mı?

Tüberkülozun neden olduğu hasarı önleyebilmek adına "Tüberküloz nasıl bulaşır?" sorusunu cevaplamak gerekir. Tüberküloz bulaşıcı bir hastalıktır ve özellikle Mycobacterium tuberculosis adı verilen bir bakteri tarafından neden olunur. Tüberküloz genellikle enfekte kişinin öksürmesi, hapşırması, konuşması veya tükürmesi yoluyla havaya saçılan enfekte damlacıkların solunması yoluyla bulaşır. Tüberkülozu enfeksiyonunun yayılmasını önlemek için bazı önlemler almak gerekir.

• Uzun süredir devam eden öksürük, ateş, terleme gibi durumlar var ise tıbbi yardım alınmalıdır. Erken tedavi yayılmayı önler.
• Tüberküloz hastası iseniz insanlarla temastan kaçınmalısınız. Öksürük, hapşırık anında ağzınızı ve burnunuzu kapatmalısınız. Maske kullanmalısınız.
• Bağışıklığınızı düşürecek bir operasyon ya da hastalığınız var ise ve tüberküloz açısından risk altındaysanız tüberküloz testi yaptırınız.

Tüberküloz (Verem) Testi Nedir?

Tüberküloz testi olarak nitelenebilecek tek bir teşhis yönteminden bahsetmek mümkün değildir. Ancak tüberküloz teşhisi genellikle belirli testlerle konulur. Tüberkülozun teşhis edilmesi için kullanılan temel testler şunlardır:

1. Deri testi (Tüberkülin deri testi): Bu test, tüberküloz mikrobuna karşı vücudun tepkisini ölçmek için kullanılır. Bu testte, cilt yüzeyine tüberkülin adı verilen bir madde enjekte edilir ve 48-72 saat sonra cilt tepkisi incelenir.

2. Kan testi: Tüberkülozun neden olduğu belirli proteinleri tespit etmek için kan testleri kullanılabilir. Bunlardan en yaygın olanı interferon-gamma salınım testidir (IGRA). Bu test, tüberküloz ile enfekte olmuş kişilerin kanında belirli antikorları tespit ederek hastalığı teşhis etmeye yardımcı olur.

3. Göğüs röntgeni: Tüberkülozun akciğerlerde neden olduğu hasarı tespit etmek için göğüs röntgeni çekilir.

4. Balgam testi: Tüberküloz teşhisi için en yaygın kullanılan testlerden biri, hastanın öksürük yoluyla balgam örneği vermesi ve bu örneğin laboratuvar ortamında incelenmesidir.

Bu testlerin sonuçlarına göre, doktorlar tüberküloz teşhisi koyabilir ve tedavi sürecini başlatabilirler.

Akciğer Tüberkülozu Nedir?

Hava yoluyla bulaşan Mycobacterium tuberculosis bakterisinin neden olduğu akciğeri tutan ciddi bir enfeksiyondur. Bulaşıcı bir hastalıktır. Enfeksiyon akciğerlere saldırdığında belirtiler ortaya çıkar. Halk diliyle verem hastalığı olarak bilinir. Akciğer tüberkülozunu geliştiren risk faktörleri vardır. Bunlar şu şekildedir:

• Kanser tedavisi için kemoterapi almış olması nedeniyle bağışıklık sisteminin zayıflaması,
• HIV/AIDS hastası olmak,
• Tüberküloza yakalanma riskinin yüksek olduğu yerlerde bulunmak,
• Tıbbi bakım eksikliği,
• Sigara, alkol, uyuşturucunun kullanımı.

Doktorlar, akciğer seslerini dinleyerek, lenf düğümlerini kontrol ederek akciğer grafisini inceleyerek, cilt ve kan testi yaparak bu tanıyı koyabilirler.

Tüberküloz (Verem) Belirtileri Nelerdir?

Tüberküloz belirtileri aktif tüberkülozu olan kişilerde belirtiler görülür. Birincil ya da pasif tüberkülozu olan kişiler belirti vermezler. Aktif tüberkülozda rastlanan belirtiler:

• İki haftadan uzun süren öksürük
• Öksürükle beraber kan veya mukus (balgam) gelmesi
• Göğüste ağrı
• Gece terlemeleri
• Yorgunluk
• İştah kaybı, zayıflık
• Ateş

Öksürük, kan tükürme, göğüste ağrı gibi belirtiler genelde akciğer tüberkülozunun belirtileridir. Diğer belirtiler ise tüberkülozda genelde karşılaşılan belirtilerdir.

Tüberküloz vücutta yerleştiği yere göre farklı belirtileri görülebilir. Bezlere (lenf düğümleri), kemiklere, beyine yayıldı ise karşılaşılabilecek farklı belirtilere örnekler:

• Bezlerde şişme
• Eklemlerde, bileklerde şişme
• Karın ağrısı
• Kabızlık
• Baş ağrısı
• Kafa karışıklığı
• Boyunda sertlik

Yukarıda verilenler gibi belirtilerle karşılaşıldığında doktora başvurmalısınız.

Pasif Tüberküloz Nedir?

Pasif ya da diğer adı ile gizli tüberküloz enfeksiyonunda kişiler kendilerini hasta hissetmezler. Pasif tüberkülozun belirtileri yoktur. Bu tür durumlarda tüberküloz mikropları vücutta uykudadır ama bir süre sonra aktif tüberküloz olarak da karşılaşılabilir. Pasif tüberkülozun bulaşıcı özelliği yoktur, farklı kişilere bu enfeksiyonu dağıtamazlar. Bu tanıyı koymak için ön koldan cilt testi veya tüberküloz kan testi yaptırmak gerekir. Pasif tüberküloz için bazı risk faktörleri vardır.

• Aktif tüberküloz enfeksiyonu olan kişiler,
• Tüberkülozun bulunduğu yerlere seyahat etmek,
• HIV/AIDS hastaları gibi bulaşma ihtimalinin yüksek olduğu bireyler,
• Hastane, hapishane gibi tüberküloz açısından riskli olabilecek alanlar.

Pasif ya da gizli tüberküloz enfeksiyonuna sahip kişilerde hastalık teşhis edildikten sonra tedaviye başlanır. Tedaviye başlanmazsa hastalık aktif tüberküloz hastalığına dönüşebilir. Tedavide kullanılan ilaçlar:

• İzoniazid (INH)
• Rifampin (RIF)
• Rifapentin (RPT)

Bu ilaçları doktor önerisine göre 3 ile 6 ay arası kullanarak tedavi süreci ilerler.

Miliyer Tüberküloz Nedir?

Miliyer tüberküloz, tüberküloz basilinin (bakterinin ince, uzun çomak biçiminde olan türüne verilen ad) kan yoluyla yayılmasıdır. Bu yayılma ile akciğer, karaciğer, dalak, böbrek, göz, kemik iliği gibi birçok alana dağılabilir. Miliyer tüberküloz hastaları genellikle doktora başvurduklarında bir süredir devam eden gece terlemeleri, halsizlik, iştahsızlık gibi şikayetler ile karşı karşıya kalmışlardır. Nedeni bilinmeyen ateşin en sık nedeni miliyer tüberkülozdur. Miliyer tüberküloz tedavi edilmediğinde ölümle sonuçlanma ihtimali yüksektir. Miliyer tüberküloz hastalarına genellikle tüberküloz menenjit eşlik eder.

Tüberküloz Menenjit Nedir?

Tüberküloz bakterisi olan Mycobacterium tuberculosis solunum yolu vücuda girdikten sonra akciğerlerde çoğalır, kan dolaşımına katılır ve tüm vücuda dağılabilir. Vücuda dağılan bu bakteri beyinde bulunan meninkslere (beyni koruyan tabaka) ulaşabilir. Buraya ulaşan bakteri apse oluşumuna neden olabilir. Bu apseler patlayıp tüberküloz menenjitine neden olabilir. Bu enfeksiyon beyine ilk ulaştığında ya da uzun zaman sonra gerçekleşebilir. Bulaşıcı olarak geçirilen süreç kafa içi basıncın artmasına neden olur. Bu yüzden beyin ve sinir dokusu zarar görebilir.

Tüberküloza Ne İyi Gelir?

Tüberküloz antibiyotiklerle genelde uzun süreli tedavi edilir. Fakat bağışıklık sistemini güçlendirecek besinlere, takviyelerede vücudun ihtiyacı vardır.

• Protein açısından zengin gıdalar tüketilmeli: Protein vücudun bakımı ve onarımı için önemli rol oynamaktadır. Tüberküloz hastaları için önemli rol oynamaktadır. Yumurta, et, balık, mercimek, fasulye gibi proteinden zengin besinler vücudun iyileşmesini hızlandırır.
• Mikro besinler tüketilmeli: Bağışıklık sistemini korumada, iyileşmeye yardımcı olmada önemli rol oynayan vitamin ve mineraller bunlar arasında bulunur. Yeşil yapraklı sebzeler, turunçgiller, meyveler, kabuklu yemişler gibi mikro besin açısından zengin besinlerin tüketilmesi vücudun çalışmasını düzenler.
• Karbonhidratlara odaklanılmalı: İyi karbonhidratlar tüberküloz hastaları için önemlidir.  Makarna, pirinç, tam tahıllı ekmek ve lif açısından zengin besinler tüketilmelidir. Bu besinler vücutta sürekli enerji sağlar. Kan şekerini düzenler. Halsizlik ve yorgunluk hissiyatını azaltır.
• Çinko açısından zengin besinler tüketilmeli: Çinko yara iyileşmesinde, büyüme, gelişmede önemli rol oynar. Süt ve süt ürünleri, sığır eti, tavuk, baklagillerde çinko bulunur. Çinko eksikliği enfeksiyona duyarlılığı artırabilir. Bu yüzden çinko içerikli besinler tüketmek tüberküloz hastası kişiler için önemlidir.
• Bol miktarda meyve, sebze ve mineral tüketilmeli: Sebzeler bol miktarda vitamin ve mineral içerir. Bağışıklık sistemini güçlendirir. Karalahana, ıspanak, pancar gibi yeşil yapraklı besinler vitaminler açısından zengin olmasının yanı sıra demir açısındanda zengindir. Bu besinler hücre hasarını önlemeyi sağlayabilirler.
• İyi yağlar tüketilmeli: Fındık, avokado, zeytinyağı gibi faydalı yağlar içeren besinler tüketilmelidir. Bu yağlar vücuttaki enfeksiyonları düzenlenmesine yardımcı olur ve tüberküloz hastalarının komplikasyon geliştirme riskini azaltırlar.

Tüberküloz bulaşını önlemek için BCG aşısı (verem aşısı) yapılmaktadır. Genelde bebekler 2. ayı doldurduktan sonra uygulanır.

Tüberküloz (Verem) Tedavisi Kaç Ay Sürer?

Tüberküloz tedavisi genellikle uzun bir süre gerektirebilir. Bu süre, tüberkülozun türüne, enfeksiyonun yaygınlığına, hastanın bağışıklık sisteminin durumuna ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. Tipik olarak, standart tüberküloz tedavisi 6 ila 9 ay arasında sürer.