Kanser Sonrası Cinsel Yaşam
Kanserin gizli sonuçlarından biri de cinselliğe etkisi ve tedaviye bağlı cinsel sorunların ortaya çıkmasıdır. Kanserin cinsel sağlık ve cinsel birliktelik üzerinde güçlü şekilde olumsuz etkisi vardır. Kanseri olan bireylerin % 80’ninde cinsel hayatlarında azalma , % 44’ün partnerleriyle olan ilişkilerinde bozulma olur. Batı ülkelerinde bile onkoloji hastalarının %84 ‘ü onkoloji tedavileri sırasında cinsellik ve ilişkilerinde gelişen değişimler hakkında yardım almamaktadır. Çoğunlukla hastalar kanser tedavisini yapan tıbbi ekiple cinsel sorunları hakkında konuşmak için kendileri uygun hissetmezler, sorunlarını dile getirseler bile bu konuda eğitim görmüş personel bulamazlar.
Cinsel fonksiyon bozukluğu yapabilir
Cinsellik damar sisteminin, salgı bezlerinin ve nörolojik sistemlerin vücut üzerinde etkileri sayesinde düzenlenen karmaşık süreçtir. Kişinin yaşı, genel sağlık durumu, kullandığı ilaçlar bu süreçte rol oynar. Ailevi, toplumsal veya dini inanışlar, kişinin partneriyle olan ilişkisi cinselliğin dış faktörleridir. İç ve dış tüm bu faktörler bireyin kişisel cinsel deneyimini belirler. Kanser ve kanser tedavileri bütün bu süreçlerde bozulmaya yol açarak cinsel fonksiyon bozukluklarına yol açabilir. Cinsel istek, uyarılma, cinsellikten zevk alma, orgazm olma azalabilir hatta tamamen kaybolabilir.
Neden kanser sonrası cinsel fonksiyon bozuluyor?
Meme kanseri kadınlarda en sık görülen kanserdir. Meme kanserli kadınların dörtte biri 50 yaşından daha gençtir.(Burwell). Genç meme kanserli kadınların sıklığı artmaktadır. Her geçen gün daha fazla kadın meme kanserine yakalanmakta ve tedavilere bağlı gelişen cinsel sıkıntılar yaşamaktadır. Sanıldığının aksine cinsel problemler sadece meme kanserinin akut döneminde görülmez. Meme ameliyatı sonrası 1. yılında bile özellikle kemoterapiye bağlı olarak menopoza giren hastalarda cinsel birleşmede vajinal ağrının sık olduğu 2009 yılında Fobair ve Spigel tarafından gösterilmiştir.
Östrojen ve testosteronun ani düşüşüne yol açar
Meme kanseri survivorı olan kadınlarda vajinal kuruluk ve cinsel ilişkide ağrı östrojen eksikliğine bağlı olarak görülen önemli belirtilerdir (Graziottin) .Yumurtalıklar östrojen, testosteron ve progesteron salgılar. Östrojenler kan yoluyla dolaşırlar, meme ve rahimde bulunan östrojen reseptörlerine bağlanırlar. Östrojenler vajen epitel dokusunun nemli kalmasını vajinal kan akımının ayarlanmasını sağlar. Vajinal epitelin glikojenden zengin ve kalın şekilde iyi epitelize olması östrojen etkisindedir. Testosteron uyarılma, cinsel cevap ve orgazmla ilgilidir. Cinsel duygular ve libidoyu testeosteron hormonu etkiler. Progesteron rahim duvarının döllenmiş yumurta için uygun hale gelmesini sağlayan hormondur. Bütün bu hormonlar cinsel sağlıkta rol oynar. Birçok kemoterapi ilacı hormon salınımını bozar. Kemoterapi ilaçları over rezervini azaltır, kaliteli yumurtaların zarar görmesine neden olurlar. Alkalleyici ajanların over üzerine toksik etkisi vardır, erken menopoz, dolaşımdaki östrojen ve testosteronun ani düşüşüne yol açarlar.
Cinsel ilişkide ağrı olabilir
Aromataz inhibitörleri ve selektif östrojen modülatörleri meme kanseri tedavisinde sık kullanılan adjuvant tedavilerdir. Tamoksifen seçici östrojen reseptör blokeridir, vajinal kuruluk, vajinal hassasiyet, orgazm problemleri ve libidoda azalma yaparak kadın cinsel sağlığını etkiler. Aromataz inhibitörleri testosteronların östrojene dönüşümünü engeller, dolaşımda ki östradiol seviyesini düşürürler. Kemoterapiye bağlı menopoz doğal menopoz sürecinden daha travmatiktir. Kadının yaşam kalitesi üzerinde erken menopozun etkisi son derece olumsuzdur. Testosteron azlığına bağlı libido azalır, ateş basmaları, yorgunluk, vajinal kuruluk, cinsel ilişkide ağrı gelişir. Ayrıca saçların dökülmesi, memenin alınması kadını duygusal olarak etkileyerek cinsel fonksiyonları bozar.
Cinsel problemlerin çözümünü sağlar
Cinsel birleşme sırasında ağrı, vajinal kuruluk, kızarıklık, hassasiyet, vajinal doku elastikiyetinin kaybı, vajinal kanalın kısalıp daralması, vajinal salgıların azalması, vajinal ph ‘ın değişmesi meme kanseri sonrasında kadınların yaşadığı problemlerdir. Cinsel sağlık değerlendirmesini özellikle genç meme kanserli hastalarda göz ardı etmemek kadının hayat kalitesini arttırır. Birçok kadın meme kanseri sonrasında cinsel sorunlar yaşar ve bu durum eşleriyle olan birlikteliklerinde değişime yol açar. Onkolojik cinsel tıp, hastayı beklenen hastalık süreci ve tedavisi için hazırlar ve bunlara danışmanlık yapar ve cinsel problemlerin çözümünü sağlar. Bütün süreçte kanser tedavisine olumsuz etkisi olacak hiçbir metot kullanılmaz.
Kanser hastası eşi olanların cinsel hayatı nasıl etkilenir?
Kanser teşhis ve tedavi edildiğinde eşinin de cinsel hayatında değişimler olur. Eşi kanser tedavisi olurken çoğu eş kendi cinsel sorunlarını dile getirmez. Fakat cinsel sorunların yok sayılmasının eşe de kişiye de faydası yoktur. Partnerinde üreme sistemini etkileyen kanser varsa, kanserin cinsel hayatlarını olumsuz yönde etkilediğini söyleyen eşlerin oranı %84’tür. Üreme sistemini etkilemeyen kanser türlerinde bu oran %64’tür. Meme kanseri tedavileri yumurtlama fonksiyonlarını bozar bu nedenle üreme sistemini etkileyen kanser grubundadır. Karısı kanser olan erkeklerin % 79’u, cinsel ilişki sıklıklarının azaldığını bildirmiştir (Hawkins ). Meme kanseri tanısı konduğu sırada cinsel aktif olan kadınların oranı % 60’dır(Ganz PA). Bu nedenle kanser hastalarının cinsel sorunların yok sayılmaması ve tedavi edilmesi, hem kanserli kişi hem de eşleri için önemlidir.