Epilepsi

Epilepsi nöbeti nedir?

Epilepsi nöbeti zaten normalde var olan, olağan işlevlerimizi yerine getirmek için beyinde oluşan elektriklenmenin kontrolsüz olarak, geçici bir süreyle gereğinden fazla meydana gelmesi ile gelişir. Ortalama 1-2 dakika sürer. Beynin herhangi bir fonksiyonu farklı nöbet tipleri olarak karşımıza çıkabilir. Parlak ışıklar, daha önce yaşanan anılar, koku, kulak çınlaması gibi veya bilincin etkilendiği, cevapsız, dalgınlık dönemleri gibi olabilir. Çoğunlukla kasılmalı, büyük nöbetler iyi tanınır, ancak daha belirsiz olan küçük nöbetler hem gözden kaçabilir, hem de önemsenmeyebilir. Birden fazla nöbet şekli aynı kişide görülebilir ve bölgesel bir nöbet yayılarak daha yaygın nöbetlere yol açabilir. Bu atakların, kısa süreli olması, hep aynı şekilde tekrarlaması, birden başlayıp sonlanması önem taşır.
Nöbetler epilepsi hastalığına bağlı olmadan, beyni veya sistemimizi etkileyen akut hasarlanmalar veya hastalıklara ani bir yanıt olarak ta ortaya çıkabilir; Ateşin birçok farklı hastalık nedeniyle ortaya çıkması gibi. Örneğin akut zehirlenmeler, ateşli beyin enfeksiyonları sırasında, çocuklarda ateşli havale durumlarında olduğu gibi. 

Epilepsi hastalığı nedir?

Epilepsi hastalığı geçici beyin elektriklenmesine bağlı tekrarlayan nöbetlerle şekillenir. Birçok farklı epilepsi hastalığı vardır. Beyin kanaması, tümör, travmaya bağlı gelişen beyin dokusunun etkilenmesi gibi farklı birçok neden olabilir. Toplumda yaklaşık yüzde bire yakın sıklıkta görülür. Genellikle diğer tüm beyin fonksiyonları sağlıklıdır. Epilepsili bireyler  hayatlarına sağlıklı olarak devam edebilir, evlenebilir, okur, eğitim alır, çalışıp üretir.

Nedenleri

Kafa yaralanmaları, inme ve diğer beyin hastalıkları, demans gibi nörodejeneratif (beyin fonksiyonlarında kayıpla giden durumlar), beyin enfeksiyonları (geçirilmiş menenjit, ensefalit, abse), beyin ameliyatları gibi nedenler saptanabilir. Ancak çoğunluğunun altında belirlenebilen belirli bir neden saptanmaz. Burada genellikle beynin elektrik üretmesinin kişisel farklılıklarından kaynaklanan nedenler söz konusudur. 

Aile öyküsü: Hastalıklar bazen ailesel özellik gösterebilir. Aynı ailede benzer epilepsi özellikleri, bazen farklı nöbet tipleri olabilir. Ailede epilepsi öyküsü varsa, nöbet bozukluğu geliştirme riski daha yüksek olabilir. Epilepsi bazen otizm ve nörofibromatozis gibi gelişimsel bozukluklarla ilişkilendirilebilir ve belirlenebilen genetik bir özellik taşıyabilir.

Çocuklukta geçirilen nöbetler: Çocuklukta yüksek ateş bazen nöbetlerle ilişkilendirilebilir. Yüksek ateş nedeniyle nöbet geçiren çocuklar genellikle epilepsi geliştirmezler. Bir çocuğun ateşli havalesinin uzun sürmesi, tekrarlaması, altta yatan bir nedeninin olması durumunda epilepsi olasılığı açısından değerlendirilmesi gerekebilir. Gelişimsel bozukluklar, belirli genetik hastalıklar çocuklarda daha sık görülebilir. Doğumdan önce, hamileyken annede enfeksiyon görülmesi, yetersiz beslenme veya oksijen eksiklikleri, doğum sırasında yaşanabilecek durumlar gibi çeşitli faktörler beyin hasarı, epilepsiye neden olabilir.

Hangi yaşlarda görülür? 

Her yaşta ve herkeste görülebilir. Kadın, erkek ya da yaş ayırt etmez. Epilepsi başlangıcı en çok çocuklarda ve yaşlı yetişkinlerde görülür, ancak her yaşta ortaya çıkabilir. Nöbet semptomları değişiklik gösterebilir. Epilepsinin sebebi her yaş grubuna göre değişiklik gösterir. Doğum sırasındaki oksijensiz kalma, travma gibi nedenlerin yanı sıra konjenital anomaliler, genetik sebepler, ciddi kafa travmaları, inmeler, menenjit, ensefalit gibi beyin enfeksiyonları, beyin tümörleri gibi çok çeşitli sebepler epilepsi nedenleri arasında yer alır. 

Belirtileri nelerdir? 

Epilepsi belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterir. Bir veya birkaç belirti bir arada olabilir. Belirtilerin hepsi görülmeyebilir. Şuur kaybı, dalmalar, elde ayaklarda sıçramalar, aynı şekilde tekrarlayan anlam verilemeyen his ve duygular, koku, ses, garip, anlatılamaz içten gelen, yükselen bir his, kolda-bacakta uyuşmalar daha önce yaşadığı bir anı hissetme örnek olarak verilebilir. Bu tarz özellikle his düzeyinde olan bulgular gün içerisinde herkes tarafından zaman zaman tekrarlayabileceği, bu atakların he aynı şeklide tekrarlamasının önem taşıdığı hatırda tutulmalıdır. Büyük nöbetlerde düşme, kasılma, ağızdan köpük gelmesi, idrar kaçırması görülebilir. 

Epilepsi nöbeti geçiren bir kişide dikkat edilmesi gerekenler: Bu durum nöbetin şekline göre değişebilir. Büyük kasılmalı nöbetlerde hastane dışında nöbeti durduracak bir yöntem yoktur. Belli bir süre içinde beynin elektriklenmeyi baskılaması ile genellikle sonlanır. Bu sırada kişinin zarar görmesini engellemek en önemli aşamadır. Düşmesini önlemek için yatırmak, başının altına yumuşak bir yastık koymak, dişlerini sıkmadan önce dişlerinin arasına boğazına kaçmayacak yumuşaklıkta, ancak zarar vermeyecek sertlikte bir nesne konabilir. Sert bir kumaş parçasının ucu, tahta kaşık ucu gibi. Zorlamak, kasılmasını durdurmak için sertçe tutmaya çalışmak kişiye kırık çıkıklara sebep olarak zarar verir. Çeneyi açmak için yapılan müdahaleler yaralanmalara, diş kırıklarına neden olmaktadır. Çevrede yararlanmaya neden olacak sivri, kırılacak nesneler uzaklaştırılmalıdır. Sağlık ekiplerine haber verilerek sağlık kuruluşuna yönlendirmek gerekebilir. Bazen kişiler şuur kayıplı nöbetler sırasında hareketlerine devam edebilir, yaya geçidinde geçebilir, yemek yapmaya, sıcak suyla yıkanmaya devam edebilir. Bu durumda yaralanmayı önlemek için hastayı güven altına almak gerekebilir. Ayrıca küçük nöbetlerin beynin diğer bölgelerine de yayılıp büyük nöbete dönüşebileceği akılda tutulmalıdır. Nöbet sırasında yapılan yanlışlıklar fiziksel yaralanmalara, epilepsinin sosyal boyutunda yapılan yanlışlıklar ise ruhsal yaralanmalara neden olur.

Nasıl bir hastalıktır?

Epilepsi hastalığı bulaşmaz, büyük çoğunlukla ilerlemez, üçüncü kimselere zarar vermez. Yanlış bilgiler, inanışlar nedeniyle 1-2 dakika süreli, belki yılda, belki ayda bir tekrarlayan ataklar insanların hayatlarında sorunlara yol açmaktadır. İşten çıkarılma, iş verilmeme, evlenememe gibi birçok uygulama bireylerin ve toplumun üretkenliğine, sağlıklı yaşamasına engel olmaktadır. Hastalığın saklanmasına neden olarak risklere yol açabilir. Yanlış bilgiler, insanları hastalık nedeniyle dışlamaya yol açabilir. Bu durum sosyal, psikolojik sorunların eşik etmesine yol açabilir. Epilepsi hakkında bilgilenme, yanlış inanışlardan kaçınılması ve yanlış uygulamalara engel olması açısından en önemli aşamadır. Epilepsi değil epilepsi hakkında yanlış bilinenler bireye daha çok zarar vermektedir. 

Tedavisi var mı? Nasıl yapılıyor? 

Epilepsi nöbetleri tedavi edilebilir. Kullanılan ilaçlar, tıpkı tansiyon hastalarında olduğu gibi hastalığın tamamen ortadan kalkmasına yol açmasa da kontrol altına alınmasını mümkün kılar. Nöbetin tipi belirlendikten sonra, hekim tarafından verilen ilacın veya ilaçların düzenli ve planlı kullanımı büyük önem taşır. Hastaların yüzde 60-70'i düzenli ilaç kullanıp doktor kontrolünde kalarak, ilaç tedavisine özen göstererek sorunsuz bir hayat yaşayabilir. Burada asıl önemli olan ilacın düzenli kullanılmasının yanı sıra sağlıklı yaşam kurallarına özen gösterilmesidir. Bazen uzun yıllar ilaç kullanımına devam edilmesi gerekebilir. Bazı epilepsi hastalıklarında, özellikle çocukluk çağında görülenlerde hastalık kendini sınırlayabilir ve belli bir süre sonra ilaçlar kesilebilir.  

Tedaviye dirençli durumlarda cerrahi yöntemler uygulanabilir

İlaç tedavisinin yetersiz kaldığı, tedaviye dirençli epilepsi durumlarında ise cerrahi yöntemler uygulanabilir. Burada amaç epilepsi nöbetinin kaynaklandığı bölgenin net olarak saptanması sonrası bu bölgenin cerrahi yöntemlerle çıkarılmasıdır. Bu oldukça titizlikle sürdürülmesi gereken bir dizi incelemeyi gerektirir. Bulguların net olarak değerlendirildiği belirli epilepsi hastalıklarında nöbetler kontrol altına alabilir. 
Cerrahinin farklı yöntemleri olduğu gibi, vagal sinir uyarımı, ketojenik diyet gibi farklı yöntemler de bulunmaktadır. 

Teşhis nasıl konulur? 

Epilepsi değerlendirilmesi ayrıntılı öykü, kişinin deneyimleri, görgü tanıklarının ifadesi ile başlar. Bu nedenle bilgilenmek, hastalığı ve bulguları anlamak, kayıt tutmak önem taşır. Nörolojik ve fizik muayene sonrasında kan incelemelerinin yapılması gerekir. Kalp elektrosunda olduğu gibi beynin elektriksek sinyal üretimini anlamak için Elektroensefalografi (EEG) incelemesi yardımcı olur. Tetkik her zaman bulgu vermeyebilir. Gerekirse uykuda incelemeler veya sık nöbetlerde daha uzun süreli incelemeler gerekir.  Burada önemli bir nokta ayırıcı tanının yapılmasıdır. Kalp sorunu nedeniyle baygınlık geçirdiği düşünülen bir kişide kalp incelemelerinin yapılması kaçınılmazdır. Tüm bu tetkiklerde amaç nöbet tipi, epilepsi tipi, hastalığın özelliklerini anlamaya çalışmaktır. Beyin görüntülemesinde ayrıntılı beyin MR manyetik rezonans) incelemesi altta yatan olası nedeni saptamada önemli bir yöntemdir. Gerektiğinde beyin PET incelemesi gibi daha ileri incelemelere gerek duyulabilir. Nöropsikolojik testler ayrı bir öneme sahiptir. 
Liv Hospital Ulus Epilepsi Kliniği’nde konusunda uzman bir hekim topluluğu ile teşhis ve tedavi için titizlikle, son teknolojik yöntemleri kullanılarak hastalara ttanı ve tedavi uygulanmakta, çağdaş, dinamik ve çok boyutlu destek sağlanmaktadır. .  

Ekip çalışması gerekir

Liv Hospital Ulus Epilepsi Kliniği her hasta için kişiye özel tedavi sunar. Liv Hospital Ulus Epilepsi Kliniği’nde epilepsi konusunda uzmanlaşmış nörologlar tarafından hastanın bulguları değerlendirilir. Ayırıcı tanı için de gerekecek değerlendirmeler planlanır. Çocuk yaş grubunda çocuk nörolojisi, görüntüleme uzmanları (radyologlar), nöropsikolog, psikiyatrist, nükleer tıp uzmanı, beyin cerrahları hastayı kendi alanlarıyla ilgili olarak değerlendirir. Sonuç olarak hasta için en uygun tedaviyi nörolog belirler. Tedaviye dirençli olgularda cerrahi tedavi ve ileri tedavi yöntemlerini değerlendirmek için bir ekip çalışması yapılması gereklidir. 

Kişilerin düzenli olarak takip edilmesi, bilgilendirilmesi, karşılaşabilecek sorunlar, sosyal destek, olası yan etkilerin takip edilmesi, evlilik ve çocuk sağlığı konusunda danışmanlık verilmesi son derece önem taşır. Bireyin hastalığını tanıması, olası sorunlar, riskleri bilmesi, doktoruna değişiklikleri bildirebilmesi ve tedavi sürecinde aktif rol alması en az ilaçlar kadar etkilidir. Epilepsinin çok boyutlu ele alınması insanlarımızı ve toplumumuzu daha sağlıklı ve üretken kılacaktır. Amaç kısa süreli belki yılda bir kez olacak atak dönemi dışında herkes gibi sağlıklı bireyler olarak hayatlarına devam edebilecekleri yolu sağlamaktır.