Disleksi Nedir?

Disleksi, harfler ve kelimelerin seslerle olan ilişkisinin anlaşılmaması nedeniyle ortaya çıkan bir öğrenme bozukluğudur. Okuma güçlüğü olarak da adlandırılır. Disleksi; zeka, işitme ya da görme sorunlarından kaynaklanmaz. Bu nedenle yıllarca tanısı konulmamış olabilir ve disleksi, kişinin yetişkinliğine kadar fark edilemeyebilir.

Disleksi Nedir?

Disleksi, bir tür öğrenme güçlüğüdür. Bu öğrenme güçlüğü, okuma ve dille ilgili işlerde kendini gösterir. Çoğu disleksi vakası çocukken, okumayı öğrenme sürecinde tanı almıştır. Ancak sadece çocukları etkilediği söylenemez. Disleksi, genellikle yaşam boyu süren bir sorundur. Bir özel öğrenme bozukluğudur. Diğer özel öğrenme bozuklukları ile beraber seyredebilir.

Disleksinin de dahil olduğu “özel öğrenme bozukluğu”nun üç ana alt türü vardır:

• Okuma güçlüğü (disleksi),
• Yazma güçlüğü (disgrafi),
• Matematik öğrenme güçlüğü (diskalkuli).

Okumayı öğrenmek, konuşma sırasında kullanılan sesleri farklı yazılı sembollere (harflere) iliştirmek ile mümkündür. Bu noktada beynin, okuduğu kelimeleri işlemede ve harflerin anlamını çözmede sorun yaşaması ile disleksi ortaya çıkar. Bu durum kendini, harfleri ayırt etmede ve okumada güçlük şeklinde kendini gösterir.

Dislekside ayrıca aşağıda sıralanan sorunlar da görülebilir:

• Okumanın, kelimeleri işlemede ve anlamada sorun yaşanması sebebiyle yavaşlaması,
• Kişinin yazmada ve hecelemede zorluk çekmesi,
• Kişinin kelimeleri ve kelimelerin anlamlarını hafızasına almasına dair sorunlar yaşaması,
• Disleksik kişinin karmaşık fikirlerini cümlelerle ifade etmede zorluk yaşaması.

Disleksi vakalarında tanı genellikle çocukluk döneminde konulur. Bu nedenle çocukların disleksi açısından gözlemlenmesi oldukça önemlidir. Tanısı erken ve doğru konulmuş disleksi vakaları erkenden yardım almaya başlayacağı için okul ve öğrenme süreçleri ile ilgili daha az sorun yaşarlar.

Disleksi Belirtileri Nelerdir?

Disleksi tanısı her yaşta konulabilir. Genellikle çocukluk döneminde çocuğun okul çağına başlaması ile bazı belirtiler daha görünür hale gelir. Bu yüzden disleksi tanısı da genellikle bu dönemde konur. Buna rağmen disleksi hastalığı nedir bilinmediği için, bazı semptomlar gözden kaçabilir. Disleksi hastalığı ile ilişkili belirtiler üçe ayrılır:

Okul Öncesi Disleksi Belirtileri 

Okul çağına gelmemiş çocuklarda görülebilir belirtilerdir.

Şu şekilde sıralanır:

• Konuşmaya geç başlama,
• Yeni kelimeleri normalden daha yavaş öğrenme,
• Kelimelerin içindeki bazı sesleri tersine çevirme ya da benzer ses çıkarma,
• Harfleri, sayıları ve renkleri hatırlamada, isimlerini bulmada zorlanma ve
• Tekerlemeleri öğrenmede zorlanma.

Okul Çağında Disleksi Belirtileri

Çocuk okula başladıktan sonra disleksi ile ilişkili bazı semptomlar daha belirgin hale gelebilir.

Okul çağı disleksi belirtileri şu şekilde sıralanır:

• Çocuğun yaşına göre beklenen düzeyin oldukça altında okuma yapması,
• Duyulanı işlemede ve anlamada zorluk yaşama,
• Doğru kelimeyi bulurken ya da sorulara cevap verirken zorlanma,
• Olan bir olayın oluş sırasını hatırlamada sorun yaşama,
• Harf ve kelimeleri ayırt etmede zorluk çekme,
• Bilinmeyen bir kelimenin nasıl telaffuz edileceğini çıkaramama,
• Yazım konusunda zorluk çekme,
• Okuma veya yazma ile ilgili işleri yaparken normalden çok daha uzun zaman harcama,
• Zorlanması dolayısıyla okuma yapmayı gerektiren aktivitelerden kaçınma.

Gençler Ve Yetişkinlerde Görülen Disleksi Belirtileri

Gençlerde ve yetişkinlerde disleksi belirtileri yukarıda sayılanlar ile benzerlik gösterir.

Gençlerde ve yetişkinlerde disleksi belirtileri yaygın olarak aşağıdakiler gibidir:

• Yüksek sesle okuma ve benzeri okuma ilişkili aktivitelerde okuma zorluğu,
• Okuma ve yazma işlerinde uzun zaman harcama,
• Yazım sorunlarının sık görülmesi,
• Okumayı gerektiren aktivitelerden kaçınma davranışları,
• İsimleri ya da kelimeleri yanlış telaffuz etme,
• Herhangi bir olayı özetlerken zorlanma,
• Yabancı dil öğrenme ile ilgili sorunlar yaşama ve
• Matematik problemlerini çözmede zorlanma.

Disleksi ile ilgili belirtiler her yaşta ortaya çıkabilir ve hayat boyu sürer. Bu nedenle disleksi ile baş etmede en önemli noktalardan biri erken ve doğru tanıdır.

Disleksi Neden Olur?

Disleksi nedir belirtileri nelerdir, bilinmesine karşın disleksinin neden ortaya çıktığı hala net ve kesin olarak bilinmemektedir.

Ancak bazı vakaların nasıl ortaya çıktığına dair fikirler vardır:

• Genetik: Disleksi hastalığının ortaya çıkmasında genetik faktörler rol oynar. Ebeveynleri disleksik olan bir çocuğun disleksi olma ihtimali yükselir.
• Beyin gelişimi ve işlevindeki farklılıklar: Nörodiverjan kişilerin beyni normalde olması gerekenden farklı çalışır. Disleksik bireyler aynı zamanda nörodiverjandır. 
• Beyin gelişiminde ve işlevinde bozulmalar: Bazı enfeksiyonlar, toksik maruziyetler ve benzeri olaylar fetal (anne karnında) gelişimi bozabilir ve kişide disleksi gelişme olasılığını artırabilir.

Disleksinin nedenleri tam bilinmemekle birlikte hastalığın gelişiminde genetik faktörler önemli rol oynadığı için anne-baba adaylarının disleksik olduğu durumlarda, çocuğun disleksi açısından değerlendirilmesi faydalı olabilir.

Disleksi Nasıl Anlaşılır?

Bir kişinin disleksi olup olmadığını anlamak için disleksi testi yapılır. Bu testlerin soruları okuma, yazma, matematik işlemleri, koordinasyon ve zaman algısı ile ilgili olabilir. Kişinin disleksi şüphesi olduğunda yapılır.

Çocuklarda disleksi tanısı; okulda rehberlik uzmanı ya da sınıf öğretmeninin yönlendirmesi ile ya da ailede disleksi olması durumunda aile bireylerinin başvurması ile ergen ve çocuk psikiyatrisi bölümünde konulur. Yetişkinlerde disleksinin fark edilmesi daha zor olabilir. Yetişkinlikte disleksi şüphesinde psikiyatri bölümüne başvurulabilir.

Uzman hekim, diğer öğrenme güçlükleri ve disleksi ile ilgili testleri uyguladıktan sonra kişinin disleksisi olup olmadığına karar verir ve buna göre bir planı uygulanır.

Disleksi Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Disleksi, yaşam boyu süren bir öğrenme güçlüğüdür. Kesin ve net bir tedavisi yoktur. Bu sorun, çocukların okuma ve yazmayı öğrenmelerini zorlaştırabilir. Erken yaşta okuldan soğumalarına neden olabilir. Bu nedenle disleksi ile mücadelede çocukların okuma becerilerine yardımcı olabilecek bir dizi disleksi eğitimi seçeneği bulunur. Disleksili bireyler için alınabilecek bu önlemler genellikle kişi genç yaşta iken başlanırsa etkili olur.

Çocuğun ihtiyaç duyacağı müdahalenin türü ve kapsamı, yaşadığı zorlukların ciddiyetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Bu nedenle bir uzmandan destek alınması, bu süreci hem disleksili çocuk için hem de ailesi için daha da kolaylaştıracaktır. Yetişkinlerde disleksi olması durumunda, iş hayatlarını kolaylaştıracak uygulamalar kullanmaları tavsiye edilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Disleksi yaşayan bireyler, genellikle kendi durumları hakkında daha fazla anlayış geliştirmek ve başa çıkma stratejileri bulmak amacıyla aşağıdaki türden soruların cevaplarını merak ederler.

Disleksi Testi Nedir?

Disleksi testi, bireylerin okuma ve yazma becerilerini değerlendirmek amacıyla kullanılan bir tür bilişsel değerlendirme testidir. Disleksi, okuma ve yazma güçlüğü çeken kişilerde yaygın olarak görülen bir öğrenme bozukluğudur. Disleksi testleri, bu tür sorunları tanımlamak ve ölçmek için kullanılır.

Disleksi testleri, bireyin okuma hızını, kelime tanıma becerilerini, yazma yeteneğini ve ilgili bilişsel süreçleri değerlendirmek için farklı ölçümleri içerebilir. Bu testler, genellikle psikologlar, öğretmenler veya özel eğitim uzmanları tarafından uygulanır. Test sonuçları, bireyin disleksi olup olmadığını belirlemeye yardımcı olur ve uygun öğretim veya terapötik yaklaşımların geliştirilmesine katkı sağlar.

Disleksi Eğitimi Nedir?

Disleksi eğitimi, disleksi veya okuma-yazma güçlüğü yaşayan bireylere bu zorluğu aşmaları ve okuma-yazma becerilerini geliştirmeleri için sunulan özel bir eğitim programını ifade eder. Bu eğitim, bireyin ihtiyaçlarına ve yaşına uygun olarak özelleştirilir. Disleksi eğitimi genellikle fonetik okuma ve yazma becerilerini güçlendirmeye odaklanır ve bireylere harf-ses ilişkilerini öğrenme, kelime tanıma, anlama ve yazma yeteneklerini geliştirme konularında yardımcı olur.

Ayrıca multisensör öğrenme teknikleri ve teknoloji destekli öğrenme araçları da kullanılabilir. Eğitim süreci, bireyin kendine güvenini artırmayı ve olumlu bir öğrenme deneyimi yaşatmayı amaçlar. Disleksi eğitimi, uzmanlar, öğretmenler ve ebeveynler arasındaki işbirliği ile yürütülerek bireyin evde ve okulda desteklenmesini sağlar.