Kemik Dansitometresi Nedir? Nasıl Yapılır?

Kemik dansitometresi, kemik yoğunluğunu ölçen bir tıbbi testtir. Bu test, genellikle osteoporoz riskini değerlendirmek ve kemik kırılma riskini belirlemek amacıyla kullanılır. Kemik sağlığı, yaşam kalitesi açısından kritik bir faktördür ve kemik dansitometresi, erken müdahale ve uygun tedavi seçeneklerini belirlemede yardımcı olabilir. Bu yazımızda, kemik dansitometresi nedir, kemik dansitometresi nasıl ölçülür ve neden önemli olduğunu anlayarak, kemik sağlığınızı korumanın yollarını keşfedeceğiz.

Kemik Dansitometresi Nedir?

Kemik dansitometrisi, kemik mineral yoğunluğunu ölçen ve böylece kemik sağlığını değerlendiren bir tıbbi inceleme yöntemidir. Kemiklerimiz, yaşam boyu değişen bir dizi etmene maruz kalır ve kemik dansitometrisi, bu değişimleri takip ederek potansiyel riskleri belirlememize yardımcı olur. 

Kemik dansitometrisi, kemiklerin mineral yoğunluğunu ölçen bir tıbbi görüntüleme yöntemidir. Bu yöntem, kemiklerin ne kadar güçlü ve dayanıklı olduğunu belirlemede yardımcı olur. Özellikle osteoporoz gibi kemik hastalıklarının erken teşhisinde önemli bir rol oynar.

Genellikle kullanılan iki temel yöntem vardır: DEXA ve QCT. DEXA, düşük dozda X-ışınları kullanarak belirli bölgelerin kemik mineral yoğunluğunu ölçer. QCT ise bilgisayarlı tomografi (CT) taramalarını kullanarak kemik mineral yoğunluğunu bölgesel olarak değerlendirir.

Hastanın belirli bir pozisyonda konumlandırılması ve düşük dozda X-ışınları veya CT taramalarının uygulanmasıyla elde edilen veriler, bilgisayar programları aracılığıyla işlenir ve kemik mineral yoğunluğu belirlenir.

Bu yöntem, özellikle osteoporoz riski taşıyan gruplar için kemik sağlığını değerlendirmek, kırık riskini belirlemek ve uygun tedavi planlarını oluşturmak için önemlidir. Kemik dansitometrisi, erken müdahale ve bireylerin kemik sağlığı konusunda bilinçlenmesi açısından kritik bir araçtır.

Kemik Dansitometresi Süreci

DEXA taraması adıyla bilinen "dual enerji X ışını absorbsiyometrisi" temel olarak kemik yoğunluğu ölçümü sağlar. Az dozda iyonlaştırıcı radyasyon kullanımı gerektiren dansitometri, genelde 60 yaş üzeri için tavsiye edilir. Kemiklerin yoğunluk ve mineral olarak değiştiği bu süreç öncesinde de ölçüm talep edilebilir. Osteopeni ve osteoporoz gibi kemik yoğunluğuna bağlı hastalıkların teşhisinde tek başına kullanılabilir. Osteoporoz, önemli ve tedavi edilmesi gereken bir sağlık sorunudur. 

Dansitometri süreci hekim kontrolünde gerçekleşir. X ışınları kullanımıyla kişide kemik kırığı riski ve kemik hastalıkları olup olmadığını ölçmeye yarayan dansitometre cihazı sağlık merkezlerinde sıklıkla kullanılır. Bu yöntemle kemik erimesi riski yaşayan kişiler de gözetim altında tutulabilir. 

Özellikle genetik yatkınlık taşıyan kişilerde ve menopoz sürecinde kemik zayıflığı görülen kadınlarda uygulanır. Gerekli durumlarda uygulanan tedavinin sonuçlarını değerlendirmek için doktor tarafından tekrar görüntüleme istenebilir.

Kemik Dansitometresi Nasıl Yapılır?

Kemik dansitometresi, acısız ve hızlı bir görüntüleme türüdür. Ölçüm öncesi herhangi bir ön hazırlık gerekmez. Hekim tarafından istenen standart bir kemik yoğunluğu ölçüm talebi ile yönlendirme yapılır. Bu alanda en çok tercih edilen cihaz türlerinden olan merkezi DXA ile ölçüm yaparken geniş masaya sabit şekilde uzanmak ve ölçüm için beklemek gerekir. 



Sabit duruş, görüntülemenin sağlıklı yapılabilmesi için önemlidir. Bu nedenle sabit durma problemi olan kişilere uygulanamaz. Ek olarak aşağıdaki özelliklerden herhangi birisi sizin için geçerliyse ölçüm öncesi uzman hekimi bilgilendirmeniz önemlidir:

• Daha önce radyasyon tedavisi geçirdiyseniz,
• Önceden kemik kırığı öyküsünüz varsa,
• İşlemden önce yakın bir zamanda (2-6 gün) ilaçlı film çektirdiyseniz,
• İleri derecede omurga hasarı bulunması durumunda,
• Kemik hastalığı varsa ya da kemiklerinizde belirli bir rahatsızlığınız mevcutsa,
• Hamilelik varsa ya da hamilelik şüphesi olması durumunda .

hekime bilgi aktarılmalıdır

Kemik dansitometresi, özellikle omurga ve kalça bölgelerinde uygulanır. Kemikler açısından yoğun ve kritik olan bu bölgeler, kapsamlı bir inceleme için merkezi dansitometre ile görüntülenir. Farklı dansitometre cihazları ile ölçüm yapmak mümkündür.

Kemik Dansitometresi Türleri 

Kemik dansitometresi nasıl yapılır sorusu kapsamında, genellikle Dual-Energy X-ray Absorptiometry (DEXA veya DXA) veya Quantitative Computed Tomography (QCT) yöntemleriyle gerçekleştirilir. 

DEXA Yöntemi: Hastanın sırtüstü yatar pozisyonda kalça ve bel bölgesi taranır ve DEXA cihazı, düşük dozda X-ışınları kullanarak kemik mineral yoğunluğunu ölçer. İşlem genellikle hızlı ve ağrısızdır.

QCT Yöntemi: Bilgisayarlı tomografi (CT) taramaları kullanılır. 3D görüntüler ile kemik mineral yoğunluğu bölgesel olarak ölçülür. Omurga ve kalça gibi belirli bölgeler üzerinde odaklanabilir.

‘Kemik dansitometresi nasıl çekilir?’ sorusunu cevaplarken bir başka seçenek de çevresel DXA kullanımıdır. DEXA veya DXA, ölçüm cihazının diğer isimleridir. Seyyar cihazlar genelde kolay ulaşım ihtiyacı olan mobil sağlık araçları ve eczane gibi merkezlerde yer alır. Parmaklar, topuk ve bilek bölgesinden ölçüm yapılarak aynı şekilde kemik yoğunluğu tespit edilir. PDXA cihazı olarak bilinen seyyar ölçüm ekipmanı kullanımıyla daha geniş alanlarda hizmet verilebilir. Kemik yoğunluğu, bazı özel tasarım görüntüleme ekipmanı desteğiyle de ölçülebilir. Ancak merkezi DEXA, bu alandaki temel güncel tekniktir. 

Ayrıca iki foton yöntemi de kemik sağlığını takip etmek için kullanılan tekniklerden birisidir. Özellikle uyluk ve omurga bölgesindeki kemik yoğunluğunu ölçmek için tercih edilir. İki foton yönteminin sonuçları, diğer tekniklere göre daha geç çıkar. Ultrason dansitometresi ve kantitatif ct kemik sağlığı ölçümlerinde kullanılan farklı yöntemler arasındadır. 

Kimler Kemik Dansitometresi Yaptırmalı?

‘Kemik dansitometresi hangi bölüm bakar?’ sorusunun cevabı genellikle “ortopedi” uzmanlarıdır. Kemik rahatsızlıklarıyla ilgilenen ortopedi hekimi tarafından gerekli görülürse ölçüm talep edilebilir. Dansitometre yaptıracak kişiler muayene sırasında rahatsızlıklarını belirtmelidir. Aşağıdaki özellikleri taşıyanlar dansitometre ölçümü için hekime başvurabilir:

• Kalça kırığı benzeri ailevi öyküsü bulunanlar
• Kemik hassasiyeti yaşayan ve kemiklerinde sürekli sorun oluşanlar
• Osteoporoz tanısı ya da şüphesi bulunanlar
• Omurga kırığı yaşamış olanlar
• Senede 2,5 cm ve üzeri boy kısalması yaşayan kişiler
• 65 yaş üzeri olup risk faktörleri taşıyanlar
• Menopoz sonrası süreçte olan uzun boylu ve zayıf kadınlar
• Aşırı alkol, kahve ve sigara tüketimi olanlar
• 1 ayı geçkin süre boyunca hareketsiz kalmak zorunda olanlar
• Tiroid ilaçları ve bazı kronik rahatsızlıklara bağlı ilaçları uzun süreli kullananlar
• Az kalsiyum tüketenler
• Erişkin olmasına rağmen küçük darbeler sonucunda beklenmedik kırık yaşayanlar
• Röntgen sırasında kemik yoğunluğu düşüklüğü saptananlar 

Yukarıdaki listede yer alan gruplar, hekim tarafından uygun görülürse kemik dansitometresi lokal veya genel ölçümlerine yönlendirilebilir. 

Kemik Dansitometresi Sonuçlarının Değerlendirilmesi

Kemik yoğunluğu testi sonuçları hızlı bir şekilde çıkar. Görüntüleme sonuçları hekim incelemesi ile netlik kazanır. Dansitometre sonucunda uzman tarafından kontrol edilen iki temel gösterge vardır: Z ve T skorları. Z skoru, kişinin kemik yoğunluğu ile beraber yaş ortalaması karşılaştırması yapılarak ortaya çıkar. 

Değer saptaması mutlaka uzman hekim tarafından kontrol edilmelidir. Çünkü yaş ve ailevi öykü gibi unsurlar nedeniyle ideal rakam aralığı farklılaşabilir. Yine de ortalama değerlerden söz etmek olanaklıdır. 1 ve üzeri değer, normal aralık olarak kabul edilir.

Değer 1’in altına düştüğünde kemik mineral ve yoğunluğu düşük kabul edilir. -2’nin altında kalan değer ise kişide osteoporoz varlığına işaret eder. Aynı testte -2,5’ten az ölçülen değer, şiddetli osteoporoz geliştiğini gösterir ve kemik kırığı riski taşır. Tüm bu değerlerin net tespiti için uzman desteğine başvurmak gerekir. 

Kemik Dansitometresi Sonrası Yönetim 

Görüntüleme kısa süreli ve hazırlık gerektirmeyen bir uygulama olduğu için hekime yönlendirme pratik şekilde yapılır. Bu aşamada mevcut değerlerin ayrıntılı incelemesinin yanı sıra hekim hastanın şikayetleri hakkında ek bilgi talep edebilir. 

Ailevi öykü de kemik rahatsızlıklarının tespitinde önemli bir inceleme alanıdır. Tüm şikayetlerin alınması ve DEXA ölçümü ile birlikte tanı konulur. Ardından hastanın öyküsüne uygun şekilde tedavi süreci başlatılır. Bazı durumlarda kemik yoğunluğunun ortalama ve üzerinde çıkmasıyla birlikte tedaviye gerek duyulmayabilir. 

Sıkça Sorulan Sorular

Kemik Dansitometresi Güvenli midir?

Kemik dansitometresi, radyasyon içeren diğer görüntüleme yöntemleri gibi düşük dozda risk barındırır. Bu nedenle gerekli olmadıkça yapılması önerilmez. Bazı önemli rahatsızlıkların tedavisinde ise yardımcı ve gereklidir. 

Kemik Dansitometresi Sırasında Radyasyon Maruziyeti 

Kemik dansitometresi, bilinen kaynaklara göre bilgisayar kullanımında alınan radyasyon miktarı gibidir. Kemik dansitometresi sıklığı düşük bir uygulama olduğu için maruziyet yoğun değildir ancak mevcuttur.