Prolaktin Nedir?

Prolaktin (PRL) veya laktotropin, vücutta çeşitli biyolojik aktivitelerde etkili bir polipeptit hormondur. Başlıca kadınlarda meme dokusunun gelişimi, emzirme, ebeveynlik özellikleri ve diğer bedensel süreçlerin yönetilmesinden sorumludur. PRL esas olarak hipotalamusun altında konumlanan hipofiz bezinden salgılanır. Hipofiz bezinin yanı sıra bağışıklık sistemi, meme bezleri, rahim ve merkezi sinir sisteminde beynin çeşitli bölgelerinde de prolaktin üretimi gerçekleşebilir.

Prolaktin Ne İşe Yarar?

Beyin ve vücut fonksiyonlarının devamlılığının sürdürülmesinde prolaktin yüzlerce işleve sahip olabilir ancak başlıca iki temel göreve sahiptir. Bunlar hamilelik sürecinde meme dokularının gelişimi ve süt üretimidir. PRL meme bezini oluşturan meme alveollerinin büyümesi ve gelişmesini destekleyebilir. Meme alveol hücreleri sütün bileşenleri olan laktoz, kazein ve lipitlerin sentezini uyarabilir. Süt şekeri olarak bilinen laktoz ve esansiyel yağ asitleri, kolesterol gibi lipitler sütü oluşturan ve enerji veren bileşenlerdir. Ayrıca kazein de süt proteinlerini oluşturan bir maddedir.

Hamilelikte Prolaktin Seviyesi

Hamilelikte progesteron hormonunun yükselmesi ile meme bezinde prolaktin uyarımı büyük ölçüde önlenir. Ancak doğumdan sonra progesteron seviyeleri düşer ve prolaktin hormonu uyarılmaya başlar. PRL, doğumdan sonra sürekli olarak yüksek seyretmez. Yalnızca bebek tarafından meme ucu uyarıldığında yükselmeye başlayabilir ve süt üretimini sağlayabilir. Emme devam ettiğinde prolaktin seviyeleri yüksek kalmaya devam edebilir. Emzirme olmadığı dönemlerde prolaktin düzeyi düşebilir ve meme bezinde süt salgısı azalabilir. Emzirmenin bırakılmasından yaklaşık 1-2 hafta sonra prolaktin hamilelik öncesi değerlerine düşebilir.

Prolaktin Yüksekliği Nedir?

Prolaktinin normal aralığı laboratuvar koşullarına göre farklılık gösterebilir. Ancak aşırı yüksek prolaktin değerleri gıda alımında artış, iştahın artması ve kilo artışı ile kendini gösterebilir. PRL yüksekliği bu nedenle birtakım metabolik bozukluklara yol açabilir. Metabolik bozukluklar arasında glikoz-insülin ve lipit profillerinde bozukluklar şeklinde ortaya çıkabilir. Bununla birlikte prolaktin yüksekliği her zaman bir soruna işaret etmeyebilir. Stres, açlık-tokluk, hamilelik vb. durumlar prolaktin yüksekliğine neden olabilir. Normal kabul edilen üst sınırın 1000 katına kadar olan yükseklik “prolaktinoma” adı verilen hipofiz bezi tümörüne işaret edebilir.

Kadınlarda Prolaktin Yüksekliği

Normalden yüksek PRL değerleri kadınlarda ve erkeklerde birtakım belirti ve semptomlara yol açabilir.

Kadınlarda PRL yüksekliği belirtileri şunları içerebilir:

• Menopoz dışı düzensiz adet dönemleri veya hiç adet görememe
• Cinsel ilişki sırasında ağrı rahatsızlık veya vajinal kuruluk
• Hamilelik ve emzirme olmayan dönemlerde meme uçlarında sütlü akıntı

Erkeklerde Prolaktin Yüksekliği

Erkeklerde PRL yüksekliği şunlar gibi birtakım belirtiler verebilir:

• Erektil disfonksiyon (İktidarsızlık)
• Büyümüş meme dokusu
• Düşük testosteron değerleri

Ek olarak kadın ve erkek bireylerde yüksek PRL, düşük libido ve kısırlık oluşmasına sebebiyet verebilir.
 

Prolaktin Yüksekliği Neden Olur?

Kadınlarda hamilelik ve emzirme prolaktin yüksekliğinin başlıca nedenleridir. Bununla birlikte bazı durumlar da PRL yüksekliğine yol açabilir.

Hafif PRL yüksekliğine neden olabilen durumlar şunları kapsayabilir:

• Egzersiz,
• Stres,
• Yemek yemek,
• Göğüs bölgesi yaralanmaları,
• Cinsel ilişki,
• Meme ucunun uyarılması,
• Epileptik nöbetler,
• Böbrek hastalıkları,
• Hipotiroidizm (Düşük tiroid seviyeleri),
• Prolaktinoma,
• Zona hastalığı.

PRL yüksekliği bu durumlarda genellikle hafif artışlara sebebiyet verir ve geçicidir. Ciddi sağlık sorunları varlığında ve ilaç kullanımı durumunda uzun süreli PRL yüksekliği görülebilir.

Normalden daha yüksek PRL seviyelerine yol açabilen ilaçlar şunlar olabilir:

• Bazı hipertansiyon ilaçları,
• Bulantı ve kusmayı tedavi eden anti-emetik ilaçlar,
• Opioid içeren ağrı kesici ilaçlar,
• Bazı antipiskotik ilaçlar.

İlaçlar nedeniyle yükselen PRL, ilacın alınmasının bırakılması sonrası yaklaşık birkaç gün içinde normal seviyelere dönebilir.

Prolaktin Düşüklüğü Nedir?

Prolaktin düşüklüğü klinik olarak ≤ 7 µg/L seviyeleri ile tanımlanabilir. Hipofiz bezinin normalden daha az aktif olması sonucu ortaya çıkan sağlık sorunudur. Prolaktin düşüklüğü metabolik bozukluklar ile ilişkili olabilir. Düşük prolaktin seviyeleri kadınlarda meme bezinin gelişimini destekleyemez ve süt üretimini uyaramaz. Doğumdan sonra prolaktin düzeylerinin düşük seyretmesi süt üretiminin azalmasına neden olabilir. PRL düşüklüğü veya eksikliği nadiren görülen bir durumdur.

Yetersizlik sonucu ortaya çıkabilen semptomlar şunlar olabilir:

• Gecikmiş ergenlik,
• Menstrual bozukluklar,
• Kısırlık,
• Yetersiz süt üretimi ve emzirme,
• Erkeklerde testosteron ve sperm üretiminin azalması.

Prolaktin Düşüklüğü Neden Olur?

PRL seviyeleri hamilelik ve emzirme dönemleri haricinde genellikle düşüktür. Ancak doğumdan sonra prolaktin seviyelerinin düşüklüğü anne sütünün yetersiz üretildiğine işaret edebilir. PRL düşüklüğü genellikle altta yatan bir durumun sonucu olabilir.

Normalin altında seyreden PRL seviyelerine neden olan faktörler şunlar olabilir:

• Sheehan sendromu (Doğum sonrası hipofiz nekrozu): Doğum esnasında veya sonrasında ön hipofiz bezi kısmen veya tamamen tahrip olabilir. Özellikle doğumda şiddetli kanamaya sahip kadınlarda sıklıkla görülebilir. Hipofiz bezinin tahribiyeti prolaktin seviyelerinin düşmesine katkıda bulunabilir.
• Hipopitüitarizm: Hipofiz bezinin ürettiği hormonlardan biri veya birden fazlasının eksikliği sonucu oluşan tablodur. Nadiren görülen bir durum olan hipopitüitarizm hipofiz bezinde basınç veya hasarlardan kaynaklanabilir.
• Dopamin, Levodopa, Piridoksin ve diüretik ilaçlardan kaynaklı PRL eksikliği oluşabilir.
• Kafa travması, enfeksiyonlar (tüberküloz, histoplazmoz vb.), sarkoidoz, tümörler ve sigara kullanımı düşük PRL seviyelerini meydana getirebilen diğer faktörler olabilir.

Prolaktine Ne Zaman Bakılır?

Prolaktin genellikle altta yatan herhangi bir durum olup olmadığı kontrol edilirken bakılabilir.

Bu durumlar şunları içerebilir:

• Kadın ve erkeklerde azalan cinsel istek,
• Erkeklerde erektil disfonksiyon,
• Hamile kalamama,
• Hamilelik ve emzirme harici memeden süt gelmesi,
• Adet olamama veya düzensiz döngüler,
• Hipofiz tümörleri şüphesi.

Prolaktinin normal kabul edilen değerleri değişiklik gösterebilir ancak farklılıklar küçük oranlardadır. Farklı laboratuvarlar farklı ölçüm yöntemleri kullanabilir.

Genel olarak normal kabul edilen PRL seviyeleri şu şekildedir:

• Erkekler: <20 ng/mL
• Hamile olmayan ve emzirmeyen kadınlar: <25 ng/mL
• Hamile ve emziren kadınlar: 80-400 ng/mL

Hamilelik sürecinde prolaktin değerleri değişiklik gösterebilir.

Sık Sorulan Sorular

Hormonlar organ ve sistemlerin işleyişini düzenleyebilir ve değiştirebilir. Birçok metabolik olayın düzenlenmesinde rol alan prolaktin hormonu ile ilgili sıklıkla gündeme gelen “Prolaktin ne demek?”, “Prolaktin hormonu neden yükselir?” vb. soruların cevabını görmek için yazının devamını okuyabilirsiniz.

Prolaktin Hormonu Nedir?

Prolaktin hormonu esas olarak hamilelik sırasında meme dokusunun büyümesi ve gelişmesini uyarır, doğumdan sonra süt salgılanmasını sağlar. Bunun yanı sıra bağışıklık sistemi ve beyin fonksiyonları üzerinde çeşitli etkilere sahip bir hormondur.

Prolaktini Ne Düşürür?

Dopamin agonistleri olarak sunulan ilaçlar dopamini taklit edebilir. Dopamin prolaktin üretimini kontrol eden bir hormondur. Dopamin agonistleri tümör varlığında etkinlik gösterebilir, tümörün küçülmesine yardımcı olabilir. Ek olarak hipofiz bezi bozuklukları, sigara ve bazı ilaçlar prolaktinin düşmesinde etkinlik gösterebilir.

Prolaktin Hormonu Neden Yükselir?

Prolaktin hormonu yemek yemek, stres ve fiziksel aktivite, cinsel ilişki vb. koşullar dolayısıyla hafif yükselme gösterebilir. Ancak aşırı yüksek PRL genellikle hipofiz bezinde oluşan prolaktinoma olarak bilinen tümörlerden kaynaklanabilir. Tümör çok fazla PRL üretimini tetikleyebilir. Bu durumda kadın ve erkeklerde süt üretimine neden olabilir. Ayrıca yüksek seyreden PRL, seviyeleri, kısırlık, cinsel dürtünün azalması, iktidarsızlık gibi birtakım sorunlara yol açabilir.

Prolaktin Yüksek Olursa Ne Olur?

PRL yüksek seyrettiğinde hipofiz bezinin incelenmesi gerekebilir. Bununla birlikte tiroid bezleri, karaciğer ve böbrek hastalıklarının varlığı değerlendirilebilir. Hipotalamus fonksiyon bozuklukları, prolaktinoma, hipotiroidizm, karaciğer ve böbrek hastalıkları yüksek PRL seviyelerinin nedeni olabilir. Testler ve görüntüleme yöntemleri ile ana neden tespit edilebilir. PRL yüksekliğinin kaynağına bağlı olarak tedavi şekillenir.

Prolaktin Kaç Olmalı?

Normal prolaktin seviyeleri laboratuvarlara ve ölçüm birimlerine göre değişebilir. Genel olarak kabul edilen bir referans aralığı vardır, ancak bu aralık laboratuvardan laboratuvara değişebilir. Genellikle, erkekler için normal prolaktin seviyeleri yaklaşık 2-17 ng/mL (nanogram/mililitre) arasında kabul edilirken, kadınlar için normal prolaktin seviyeleri adet döngüsüne ve hamilelik durumuna göre değişebilir. Hamile kadınlar genellikle daha yüksek prolaktin seviyelerine sahip olabilir.