Psikoz gerçeklik algısının bozulduğu, kişinin duygu ve düşüncelerinde sapmaların olduğu psikiyatrik bir durumdur. Psikoz gerçeklikle bağlantının koptuğunu gösteren bir dizi belirtilerle karakterizedir. Bu duruma psikolojik hastalıklar, travmalar, yoğun stresli yaşam veya alkol-madde bağımlılığı sebep olabilir. Psikoz tedavisi ise genellikle ilaçlar ve destekleyici terapi yöntemleriyle yürütülebilir.

Psikoz Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Gerçekte var olmayan görüntülerin, seslerin, hislerin, düşüncelerin olduğu durum ‘‘Psikoz ne demek?’’ sorusunun cevabı olabilir. Psikoz genel olarak başlı başına bir hastalık değil, bir hastalığın veya çevresel faktörlerin sonucu gelişen bir durumun semptomudur. Belirtiler ise kişiden kişiye ve bu durumun şiddetine göre değişkenlik gösterebilir. Psikozun yaygın görülen bazı belirtileri aşağıdaki gibidir:

• Halüsinasyon: Halüsinasyonlar psikozun en karakteristik belirtilerinden biridir. Kişiler gerçekte olmayan varlıkları nesneleri gördüğünü, dokunduğunu veya sesleri duyduğunu söyleyebilir. Bazı kişilerde yenmeyen yiyeceklerin tadını alma, başkalarının almadığı kokular alma ve açıklanamayan garip hisler olabilir.
• Sanrı: Psikoz belirtileri taşıyan kişilerde mantıksız ve gerçek dışı inanışlar olabilir. Bu inançtaki kişiler birisinin kendisini takip ettiğini, kötü insanların kendisine zarar vereceğini, özel bir görevi, üstün güçleri olduğunu veya televizyonda kendisinden bahsedildiğini söyleyebilir.
• Duygu ve düşüncelerde sapma: Psikoz, insanların düşünce ve konuşmalarında tutarsızlığa sebep olabilir. Anlaşılmayan saçma konuşmalar, konudan konuya atlama olabilir. Ayrıca hüzün, mutsuzluk, sevinç, heyecan gibi duygularda hızlı geçişler yaşanabilir.
• Sosyal geri çekilme: Psikotik insanlar çevresindeki kişilerden uzaklaşıp içe kapanabilir. Sosyal ilişkilerden kopuk yaşayan bu kişiler, zorunlu hallerde ise topluluk içinde zorluk çekip, kendilerini bu ortamlarda güvensiz hissedebilir. Kişiler kendi içlerinde yoğun duygu ve düşüncelere kapılıp hayâl aleminde yaşamayı tercih edebilir.
• İşlevsel bozukluk: Psikoz kişilerde günlük işlerini yerine getirmede zorlanmalarına sebep olabilir. Kişiler okul, iş veya ev işlerinde işlev kaybı, konsantrasyon sorunu yaşayabilir veya bunları yapmaktan tamamen vazgeçebilir. Psikoz ayrıca, öz bakım ihmallerine, kendine bakmama gibi belirtiler görülmesine yol açabilir.

Psikoz belirtileri aniden başlamaz ve zaman içinde yavaşça ortaya çıkabilir. Bu duruma ait olabilecek belirtiler fark edildiğinde bir ruh sağlığı uzmanından yardım almak gerekir.

Psikoz Neden Olur?

Psikozun nedenleri karmaşıktır ve kesin olarak belirlenemeyebilir. Bu durum farklı nedenlerden kaynaklanabileceği gibi birden fazla nedenin bir kombinasyonunu da  içerebilir. Psikoz bazen çevresel tetikleyiciler nedeniyle görülürken bazen de kronik hastalıklar gibi tıbbi bir durumdan kaynaklanabilir. Psikoza neden olabilecek bazı faktörler şöyle sıralanabilir:

• Ailede psikoz öyküsü olan bir kişinin varlığı
• Şizofreni, bipolar bozukluk, majör depresyon gibi zihinsel bir hastalığın olması
• Cinsel saldırı, fiziksel şiddet, doğal afet veya sevilen bir kişinin ölümü gibi travmaların yaşanması
• Alkolün kötüye kullanımı veya madde kullanımı olması
• Kadınların lohusalık ve menopoz gibi hormonal değişiklikler yaşaması
• Uzun süredir devam eden kronik hastalıklar, ciddi bir enfeksiyon veya kanser durumunun olması
• Demans, Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı gibi nörolojik hastalıkların varlığı
• Kaza, travma veya darbe kaynaklı kafa yaralanmaları
• Bazı antidepresan ve psikotik ilaçların uzun süreli kullanılması

Her birey farklıdır ve psikozun nedenleri de kişiden kişiye değişebilir. Psikozun nedenin bilinmesi uygun tedavi yönteminin uygulanması açısından önemlidir.

Psikoz Tedavisi

Psikoz tedavisi semptomların hafifletilmesi ve kontrol edilmesini amaçlayan bir dizi tedavi yöntemini içerir. Psikoz genel olarak ilaçlar, bireysel terapiler, aile desteği ve rehabilitasyon yöntemleriyle tedavi edilebilir. Psikoz tedavisinde kullanılan temel yaklaşımlardan bazıları şunlardır:

• İlaç tedavisi: Psikoz tedavisinde birincil basamak tedavi olarak başvurulan antipsikoz ilaçlar semptomların hızlı bir şekilde kontrol edilmesine yardımcı olabilir. İlaç tedavisiyle halüsinasyonlar, sanrılar, düşünce bozuklukları azaltılabilir. Bu tür ilaçların yan etkilerinin göz önünde bulundurulması ve mutlaka doktorun önerdiği şekilde kullanılması gerekir.
• Bireysel terapiler: Konuşma terapileri olarak da bilinen bu yöntem, psikozun yoğunluğunun ve kaygıların azaltılmasına yardımcı olabilir. Terapiler ile psikozu tetikleyen etkenlerin farkına varılması ve buna uygun önlemler alınması sağlanabilir. Bu yöntemle ayrıca sekteye uğramış sorumluluk ve görevlere yeniden geri dönme kolaylaştırılabilir.
• Aile desteği: Psikozlu kişilerin aile desteği alması tedavinin olumlu seyri için önemlidir. Aile yakınlarının bu süreçte hastaya nasıl davranmaları gerektiği, bakım ve destek konusunda yaklaşımların öğrenilmesi için tedaviyi yürüten doktorla işbirliği içinde olmaları gerekir.
• Yatarak tedavi: Ağır psikoz vakalarında bir hastane veya klinikte yatarak tedavi almak gerekebilir. Özellikle madde bağımlılığı ve şiddete eğilimli kişilerin yatarak tedavi görmesi daha hızlı ve etkin bir iyileşme için faydalı olabilir.

Psikoz tedavisi uzun vadeli ve bireysel tedavi yöntemlerini içerir. Tedaviye erken başlamak semptomların kötüleşmesinin önüne geçmek ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesi bakımından önem taşır.

Psikoz Türleri

Psikoz, altta yatan nedenler ve ortaya çıkan belirtilere göre farklı türlere göre ayrılabilir. Yaygın görülen bazı psikoz türleri aşağıdakiler gibi sıralanmıştır:

Kronik Psikoz Nedir?

Kronik psikoz, psikoz semptomlarının uzun süredir ve sürekli olarak devam eden durumlar için tanımlanabilir. Kronik psikoz genellikle şizofreni gibi ciddi psikiyatrik hastalıklarla ilişkilendirilebilir. Bu tür psikozu olan hastaların yakın takip edilmeleri ve tedavilerinin aksatılmaması gerekir.

Akut Psikoz Nedir?

Akut psikoz ani bir olay sonrası ortaya çıkan psikoz türüdür. Örneğin, bir yakının ölümü, deprem, sel gibi bir doğal afet yaşama veya aşırı stres akut psikozu tetikleyebilir. Bu durum genellikle uzun vadeli devam etmez ve belirtiler kısa sürede düzelebilir.

Atipik Psikoz Nedir?

Atipik psikoz klasik psikoz belirtileri ile örtüşmeyen ve birden fazla psikoz belirtilerinin görüldüğü karmaşık bir türdür. Atipik psikoz geleneksel tanı kriterlerini karşılamayan bir tür olarak da belirtilebilir.

Bipolar Psikoz Nedir?

Bipolar psikoza sahip kişiler manik ve depresyon olmak üzere ani değişen ruh hali yaşayabilir. Manik dönemde abartılı duygular, aşırı özgüven yaşanırken, depresif dönemde ise içe kapanma, mutsuzluk ve üzüntü hali görülebilir.

Organik Psikoz Nedir?

Organik psikoz beyni etkileyen bir kafa travması, nörolojik bir hastalık veya enfeksiyon nedeniyle meydana gelebilir. Organik psikoz semptomları bu duruma sebep olan faktörün tedavisiyle iyileşebilir.

Organik Olmayan Psikoz Nedir?

Bu türde psikoz altta yatan tıbbi bir durum sebebiyle olmaz. Organik olmayan psikoz nedenleri arasında genellikle takıntılı düşünceler, yoğun stresli yaşam, maddi imkânsızlıklar gibi çevresel faktörler yer alabilir.

Sık Sorulan Sorular?

Psikoz gerçeklikten kopma, sanrılar, halüsinasyonlar ve kaygı bozukluklarının olduğu karmaşık ve ciddi bir psikiyatrik bozukluktur. Bu durum hakkında merak edilen bazı soru ve yanıtlar ise aşağıdakiler gibidir:

Psikoz Hastalığı Nedir?

Psikoz hastalığı olarak tanımlanan bir terim yoktur. Psikoz bir hastalık değil, bir semptomdur ve bu durum genellikle altta yatan durumla ilişkilidir.

Psikoz Tedavisi Ne Kadar Sürer?

Psikoz tedavisi genel olarak kişiselleştirilmiş plana göre yürütülebilir. Tedavi süresine başta psikozun şiddeti olmak üzere, altta yatan nedenler, uygulanan tedaviler ve kişinin tedaviye gösterdiği uyum etki edebilir. Örneğin, akut psikozda tedavi süresi kısa olurken, kronik psikoz daha uzun süreli tedaviyi gerektirebilir.

Çocuklar ve Gençlerde Psikoz Nedir?

Psikoz çocuklar ve gençlerde de olabilir ve ortaya çıkan belirtiler ise yetişkinlerinkinden farklılık gösterebilir. Bu durumda kendi kendi konuşma ve hayali arkadaş gibi belirtiler gözlemlenebilir. Özellikle ebeveynlerin çocuklarını dikkatli izlemeleri ve profesyonel yardım almalarını sağlamaları gerekir.

Siz de kendinizde veya bir yakınınızda psikoz semptomları olduğunu düşünüyorsanız bir sağlık kuruluşuna başvuru yapabilirsiniz. Liv Hospital’da ruh sağlığı ve psikolojik danışmanlık hizmeti verilmektedir.