Sedasyon tekniği, farklı ajanlar kullanılarak bilinç düzeyinde hafif bir azalma oluşmasıdır. Sedasyon tekniği sayesinde hastanın bağımsız ve devamlı hava yolunu koruyabildiği, fiziksel uyarılara ve sözel komutlara yeterli bir şekilde yanıt verebildiği durumdur. Sedasyon aynı zamanda hastanın korku, huzursuzluk ve kaygı gibi hislerini de azaltır. Amaç, kaygı ve korku gibi hislerin kontrol altına alınması ve hemodinamik koşulların (kanın vasküler sistemdeki akım özellikleri) sağlanmasıdır. En temel amaç ise, hareketsizliğin ve hasta konforunun olmasıdır. Sedasyon tekniği, bazı durumlarda tercih edilmez çünkü sedasyon alanında çalışan anesteziyoloji uzmanı ve hekimlerin donanımlı olması elzem bir durumdur. Bu nedenle herhangi bir riske karşı başvurulacak yöntem genel anestezi olur. Genel anestezinin sedasyon tekniğinden farkı, hastanın kendi kendine normal solunumu ortadan kalkar, sözel ya da fiziksel uyaranlara cevap veremez.

Sedasyon Anestezi Nedir? Nasıl Uygulanır?

Sedasyon anestezi uygulaması her bir hasta için ayrı ayrı yapılmalıdır. Sedasyon yönteminde Anesteziyoloji uzmanının deneyim sahibi olması kadar uzman hekimin de sedasyon anestezi altında tedavi yapma konusunda deneyimli olması gerekir. Anesteziyoloji uzmanı iyi bir hazırlık yapmalı, işlem öncesi hastayı kontrol edip değerlendirmeli, olası sorunları ve yarar-zarar oranını ortaya koyabilmelidir. Ekipte bulunan anestezi teknisyeni ve hemşire gereken şu bilgi ve beceriye sahip olmalıdır:

• Ekipmanın hazır bulunması,
• Sedasyon hazırlıkları,
• Sedasyon altındaki hastanın yaşam bulgularıyla birlikte izlenmesi,
• Damaryolu açılmış olması,
• Temel ve ileri yaşam desteği uygulamalarında hakim olmaları.

İşleme başlamadan önce sedasyon uygulaması sırasında oluşabilecek komplikasyonlara karşı kullanılan araç gereçler (aspiratör, havayolu sağlamada kullanılan araçlar, vital fonksiyonları sürdürmede gerekli olan acil ilaçlar, şok cihazı vb.) hazırda bulunmalıdır. Bu hazırlığı yaparken doğru ve eksiksiz bir ekipman olması için araç gereçlerin kurumsal kontrol listeleri yapılmalıdır. Kontrol listelerinde ekipman hazırlığı ve hasta özelliklerini sorgulayan kısa sorular yer almalıdır. Örneğin hastaların sedasyon öncesi kontrol listesinde; havayolu özellikleri, kalbin akciğerlerin ve kasların çalışma fonksiyonları, ilaç öyküsü, alerji vb. var olmalıdır. Doğru hazırlanmış listeye göre hareket etmek daha faydalı olur.

Sedasyon sırasında hastaların vital fonksiyonları izlenmelidir. Bu kontrollerin amacı, mukozaların rengi, periferik oksijen satürasyonu, göğüs hareketleri, dolaşım fonksiyonları (kılcal damar dolum süresi, kan basıncı, kalp atım hızı, kalp ritmi) izlenmeli ve veriler kaydedilmelidir.

Acil durum planı yapılmış olmalıdır. Planlanandan daha önce derin sedasyon düzeylerine geçilmelidir. Vital fonksiyonların baskılanması (solunum sayısının azalması, kalp atım hızının azalması, kan basıncının düşmesi, solunumun yüzeyelleşmesi, bilinç kaybı vb.) çok acil durum olarak değerlendirilmelidir.

Operasyonun yapılacağı alan sadece normal tedaviler için değil, kalp masajı başta olmak üzere tıbbi acil durumlara müdahale için de şartlara uygun düzenlenmelidir. Olası bir kalp masajı yapılmasına olanak sağlayacak taşıma sedyesi gibi sert ve düz zemin bir yer olmalıdır.

Tıpta Sedasyon Yöntemi Nedir?

Sedasyon hastanın korku ve endişesinden dolayı rahatsızlığını ve ağrısını azaltmak için santral sinir sistemi ve reflekslerinin ilaçlı veya ilaçsız yollarla baskılanmasıdır.  Sedasyon yöntemi, tedavi gören hastaların önemli tedavi basamaklarından biridir. Sedasyon tedavisi mekanik ventilasyon (solunum sıkıntısı yaşayan hastaların cihaz yardımıyla nefes alması)  desteğinde olan hastalarda daha çok kullanılmak üzere tedavi gören hastaların çoğunda hastanın anksiyetesini, ajitasyonunu ve ağrısını azaltmak amacıyla uygulanır. Doğru ve etkin bir şekilde uygulanan sedasyon tedavisi, hastaların yoğun bakımda kalış sürelerini, mekanik ventilasyon (MV) desteğinin süresini, sedasyon tedavi süresini ve tedavi maliyetini azaltmada yararlı olur.  

Tedavi gören hastalarda uygun ve etkin sedasyon yönetiminin sağlanabilmesi için hastaların sedasyon gereksinimlerinin devamlı olarak uygun bir yöntemle takip edilmesi ve sedasyon tedavisinin uygun bir protokol ile verilmesi gerekir.

Sedasyon Anestezi Çeşitleri

Sedasyon Anestezi 3’e ayrılır:

• Minimal düzeyde sedasyon
• Orta düzeyde sedasyon
• Derin sedasyon

Minimal düzeyde olan sedasyon, anksiyolizis olarak tanımlanır. Orta düzeyde olan ise bilinçli sedasyon olarak tanımlanır.

Minimal Düzeyde (Anksiyolizis) Sedasyon Nedir?

Hastaların sözlü emirlere kolaylıkla ve normal cevap verebildiği, kendi havayolunu koruyabildiği ve açık tutabildiği, koruyucu reflekslerin etkilenmediği ilaçla oluşturulmuş sedasyon yöntemidir. Ağrı korkusu olan hastalarda tercih edilen bir uygulamadır. Dezavantajı, tek başına nitröz oksit/oksijen inhalasyonu ile uygulanması planan minimal sedasyon, tüm hastalara uygulanabilecek öylesine bir yöntem değildir. Başka ajanlarla kombine edilmediğinde zayıf bir sedasyon anestezi uygulaması olması nedeniyle dirençli vakalarda başarısız bir sonuçla karşı karşıya gelinir.

Bilinçli Sedasyon Nedir?

Bilinçli sedasyon, uygulanan farmakolojik ajanlarla tedavi işlemine olanak sağlayacak şekilde merkezi sinir sisteminin tepkilerini azalttığı (deprese olduğu) hastanın solunum yolunu destek almadan sürdürebildiği fiziksel ve sözel uyarılara normal cevap verdiği bir sedasyon yöntemidir. Dental ve tıbbi tedavilerde bilinçli sedasyon amacıyla uygulanan nitröz oksit/oksijen inhalasyonu, en yaygın uygulamadır. Bu yöntemin tercih edilme sebebi beklenen etkilerin kısa sürede oluştuğu, geri dönüşümlü etkilere sahip ve diğer sedatif ilaçlarla karşılaştırıldığında sistemik etkileri daha az olan, hafif seviyeli ve kısa süreli bir tekniktir.

Uygun bir bilinçli sedasyon yönteminde şu beklentiler bulunur:

• Amnezik etki oluşturması
• Hastada hareketsizlik ve aneljezi oluşturması
• Güvenilir olması
• Anksiyete durumunu minimum seviyeye indirmesi 
• Solunum ve kardiyovasküler refleksleri deprese etmemesi

Derin Sedasyon Nedir?

Koruyucu reflekslerin kısmi kaybı ve havayolunun bağımsız olarak sürekli sağlanamadığı, fiziksel ve sözlü uyarılara cevap verilemediği, bilincin artmış derecede baskılandığı durum olarak tanımlanır. Ciddi kaygı ve korku nedeniyle tedavisi gerçekleştirilemeyen başta çocuk hastalar olmak üzere, psikiyatrik problemi olan ve iletişim kurulamayan hastalarda genellikle bilinçli sedasyon uygulaması yapılır. Ancak bazı hastalarda bu teknikler başarılı olmaz ve diğer tekniklere başvurulur. Diğer tekniklerden biri olan derin sedasyon, bilincin farmakolojik ilaçlarla sinir sistemindeki tepkilerin azalttığı, hastanın fiziksel ve sözel uyaranlarla kolayca uyandırılamadığı, havayolu koruyucu reflekslerin yetersiz olduğu bir yöntemdir.

Genel Anestezi Nedir?

İlaçla oluşturulan bilinç kaybı ve ağrılı uyaranla bile uyandırılamama durumu olarak tanımlanır. Hastanın kendi başına solunum fonksiyonlarını devam ettirme yeteneği büyük bir oranda azalmıştır ve çoğunlukla pozitif basınçlı ventilasyon (oksijen maskesi) gerekebilir.

Sedasyon Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Sedasyon hakkında genel bir bilgi vermiş olsa da bu konuda sıkça sorulan sorular da bulunmaktadır. Merak edilen soruların yanıtlarını aşağıda bulabilirsiniz.

Sedasyon Etkisi Ne Kadar Sürer?

Sedasyon etkisi hastadan hastaya değişebilir. Ortalama on dakika sonra uyanan hastalar olduğu gibi yarım saat sonra da uyanan hastalar da görülür. Bazı kişilerde hastalığın durumuna göre uyku 1-2 saat de sürebilir.

Sedasyon Vücuttan Ne Zaman Atılır?

Ortalama 24 saat içinde anestezi ilaçları dışarı atılabilir. Bu durum sedasyon yöntemi ve hastaya göre değişiklik gösterebilir.

Sedasyon Yan Etkileri Var Mıdır?

Akciğer problemi ve kalp rahatsızlığı gibi kronik rahatsızlığı olan hastalarda sedasyon yöntemi tercih edilmez. Diş problemleri varsa diş hekimi kontrolünde gerçekleşir. Bu konuda detaylı bilgi almak ve uygun yöntem için uzman doktorla görüşmek daha yararlıdır. Liv Hospital’da sedasyon hizmetleri verilmektedir.