Serotonin

Serotonin, insan vücudunda doğal olarak bulunan ve genel olarak mutluluk hormonu adıyla bilinen kimyasal bir maddedir. Nörotransmitter maddeler arasında yer alan serotonin, beyin sinyallerini bir yerden diğer bir yana iletme görevi görür. Serotonin hormonu, kişinin duygusal durumunun, ruh halinin ve genel iyilik halinin korunmasına, düzenlenmesine yardımcı olur. Serotonin bazı durumlarda yeteri kadar üretilemeyebilir ve eksikliğinde birtakım olumsuz ruh hali ve fizyolojik değişiklikler meydana gelebilir. Serotonin eksikliği durumlarında, yaşam tarzı değişiklikleri, psikoterapiler, ilaç tedavisi veya beslenme takviyelerine başvurulabilir.

Serotonin Nedir?

Serotonin, insan vücudunda ve diğer canlı mikroorganizmalarda doğal olarak bulunan, sinir hücreleri arasında iletişimi sağlayan bir nörotransmitter maddedir. Serotonin üretimine, bir protein yapı taşı olan triptofan tarafından başlanır ve bu madde tarafından hidroksile edilerek 5-HTP (5-hidroksitriptofan) adında bir bileşik oluşturulur. Bu işlemin ardından 5-HTP, serotonini oluşturur ve serotonin sinir hücreleri arasında yer alan sinoptik bir boşlukta depolanmak üzere saklanır. Serotonin, sinir hücrelerinin birbirleriyle etkili bir iletişim sağlamanın yanında, sinir sisteminin düzgün çalışmasına da yardımcı olur. Serotonin başlıca işlevlerini, üretildiği beyinde gerçekleştitir, ancak sindirim sistemi ve kan trombosit hücrelerinde de önemli oranda bulunur. Serotoninin başta mental sağlık olmak üzere, uyku düzeni ve bağırsak hareketlerinin düzgün çalışmasına  önemli katkıları bulunur.

Serotonin Ne İşe Yarar?

Serotonin, duygusal ve fizyolojik açıdan olduğu kadar birçok biyolojik süreçte önemli bir yere sahiptir. Mutlu hissetmek, kaygıları yok etmek, uyku problemleri ve sindirim bozukluklarının giderilmesine yardımcı olmak, serotoninin sağladığı yararlardan yalnızca birkaçıdır. Serotonin öne çıkan yararlarından bazıları ise şu şekilde sıralanabilir:

• Ruhsal iyilik: Serotonin, ruh hali üzerinde olumlu etkileri olan bir maddedir. Vücutta yeterli seviyede olduğunda, mutlu hissetmeye, iyimserlik seviyelerini artırmaya ve kaygı, endişe gibi durumları engellemeye yardımcı olabilir.
• Duygusal durum düzenleme: Serotonin duygusal tepkileri düzenleyerek stresle başa çıkmayı kolaylaştırabilir  ve çeşitli duygu durum bozukluklarında faydalı olabilir.
• Uyku düzenleme: Serotonin, uykuya dalmak, gece boyunca uyanmadan uyumak gibi uyku sağlığı açısından faydaları olan maddedir. Ayrıca, uyanma zamanında zorlanmadan kalkmaya da yardımcı olabilir.
• Sindirim sağlığı: Mide ve bağırsaklarda bulunan serotonin, bağırsak hareketlerinin düzenlenmesi ve sindirim sağlığı için faydalı olabilir. Serotonin ayrıca, yiyecek ve mikrobik hastalıklardan kaynaklı durumlarda bir tepkime olarak mide bulantısı ve kusmayı tetikler.
• İştah kontrolü: Düşük serotonin seviyesi, iştahı artırarak kilo almaya sebep olabilir. Serotonin seviyelerinin normal olması, iştah kontrolü için önemlidir.
• Ağrı yönetimi: Serotonin ağrıya karşı algının düzenlenmesi ve ağrı yönetimi için  önemli bir yer tutar. Kronik ağrı durumlarında, serotonini artırıcı ilaçlar kullanılarak ağrı yönetimi sağlanabilir.

Serotonin genel olarak, vücutta birçok işlevin yerine getirilmesine ve düzenlenmesi için gerekli çok yönlü bir bileşiktir.

Serotonin Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Serotonin eksikliği, serotonin hormonlarının üretiminde rol alan nörotransmitterin düşük seviyede olmasıdır. Serotonin eksikliği durumunda, ruh hali, davranışlar, uyku, yemek yemek ve diğer birçok fiziksel ve zihinsel işlevlerde olumsuzluklar meydana gelebilir. Genel olarak görülen serotonin eksikliği belirtilerinden bazıları şunlardır:

• Mutsuzluk, üzüntü, hüzün ve depresif ruh hali gibi ruhsal durum düşüklüğü
• Kaygı, endişe, huzursuzluk ve gerginlik gibi anksiyete belirtileri
• Sinirlilik ve öfke hali
• Uyuyamama, sık sık uyanma, uykuya dalmada zorluk veya geç uyanma gibi çeşitli uyku problemleri
• İştah artması ve özellikle karbonhidrat ve şekerli yiyecekleri çok yeme isteği
• Yorgunluk, bitkinlik hissi ve fiziksel, ruhsal enerji düşüklüğü
• Sosyal olarak geri çekilme ve çevreyle iletişim kurmaktan kaçınma
• Mide bulantısı, kusma, kabızlık , ishal gibi gastrointestinal sorunlar

Yukarıda bahsedilen belirtiler, serotonin eksikliğinden kaynaklanacağı gibi psikiyatrik, fizyolojik veya diğer tıbbi durumlardan da kaynaklanabilir. Bu duruma ait belirtilerin görülmesi halinde, ayırıcı tanı ve tedavi için mutlaka bir sağlık uzmanına danışmak gerekir.

Serotonin Hormonu Nasıl Artırılır?

Serotonin seviyelerini artırmaya yönelik bazı yaşam tarzı değişiklikleri ve doğal yöntemler uygulanabilir. Bazı ileri durumlarda ise doktor kontrolünde kullanılan ilaç takviyelerine başvurulabilir. Serotonin hormonu artırıcı önerilerden bazıları aşağıdaki gibidir:

• Beslenme: Sağlıklı bir beslenme düzeni, birçok sağlık sorununa engel olabileceği gibi serotonin seviyelerini de yükseltebilir. Serotonin seviyelerini artıran yiyecekler arasında, süt ve süt ürünleri, hindi eti, yumurta, yer fıstığı, badem yer alabilir.
• Egzersiz: Düzenli egzersiz yapmak serotonin seviyelerini artırarak ruh haline olumlu etkilerde bulunabilir.
• Gün ışığı: Doğal gün ışığında vakit geçirmek serotoninin artırılmasını teşvik edebilir. Güneş ışığı veya doğal ışık alan yerlerde bulunmak mevsimsel depresyon durumunun tedavisinde de faydalı olabilir.
• Uyku: Yeterli ve düzenli uyku uyumak serotonin düzeyleri artıran yöntemler arasında yer alabilir. Bunun için özellikle gece uykusunun düzenli olması önemlidir.
• Rahatlama teknikleri: Meditasyon, yoga, nefes egzersizleri gibi bazı rahatlama tekniklerini uygulamak stresi azaltarak serotonin seviyelerini yükseltebilir.
• Kötü alışkanlıkları bırakmak: Alkol ve sigara kullanımı gibi kötü alışkanlıkların bırakılması veya azaltılması, serotonin düzeylerine olumlu yönde etki edebilir.
• İlaç takviyeleri: Bazı durumlarda, serotonin düzeylerini yükseltmek için doktor kontrolünde ilaç takviyeleri kullanılabilir. Bunlar, serotonin geri alım inhibitörleri olarak bilinen ilaçların kullanımını içerebilir. Bu ilaçlar beyindeki serotonin hormonunu artırarak ruh hali üzerinde pozitif etkiler sağlayabilir.

Herkesin vücut yapısı ve kimyasal özellikleri farklı olduğu için, serotonin artırıcı yöntemler herkeste aynı etkiyi yaratamayabilir. Serotonin seviyelerinin düşük olduğuna dair şüphe varsa bir sağlık uzmanına başvurmak ve kişiye özel yöntemleri öğrenmek gerekebilir.

Serotonin Fazlalığı Belirtileri?

Serotonin fazlalığı, serotonin sendromu olarak adlandırılan ve vücuttaki serotonin seviyelerinin normalden yüksel olması halidir. Bu durumu, serotonin seviyesini etkileyen bir ilaca, takviyeye başlamak veya mevcut bir ilacın dozunu artırmak ortaya çıkarabilir. Serotoninin normal seviyelerde olması, vücutta birçok işlevin yerine getirilmesi için gerekliyken, yüksek ya da düşük  olması ise vücuttaki dengenin bozulmasına sebep olabilir. Serotonin fazlalığını işaret edebilecek bazı belirtiler şunlardır:

• Titreme ve yüksek ateş
• Terleme
• Mide bulantısı ve kusma
• Huzursuz hissetme
• Baş ağrısı
• Cildin kızarması
• Göz bebeklerinin büyümesi
• Reflekslerin artması
• Kas seğirmesi veya kas spazmı
• Hızlı veya düzensiz kalp atışı
• Tansiyon yükselmesi

Serotonin fazlalığı şüphesinde, bu duruma neyin sebep olduğunun tespiti ve tedavisi için bir sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir. Serotonin fazlalığı ciddi bir duruma sebep olabilir ve zamanında müdahale edilmesi hayati önem taşır.

Sıkça Sorulan Sorular

Serotoninin, ruh sağlığı ve vücuda olan diğer etkileri hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak isteyenler için bazı soru ve yanıtları aşağıdaki gibidir:

Serotonin testi nedir?

Vücuttaki serotonin düzeyini ölçmek için laboratuvar testleri yapılabilir. Bu testler, kan örneğinin alınmasıyla gerçekleşebilir ve serotoninin değerlerinin olması gereken aralıkta olup olmadığı saptanmasına olanak tanıyabilir.

Serotonin düşüren gıdalar nelerdir?

Serotonin düşüren gıdalar, vücuttaki triptofan maddesine etki ederek serotonin üretimini azaltabilir. Bu gıdalar arasında, yüksek kalorili ve şekerli besinler, basit karbonhidratlar, yağlı, kızartılmış yiyecekler ve alkollü, kafeinli içecekler yer alabilir.

Serotonin ve melatonin arasındaki fark nedir?

Serotonin ve melatonin beyin ve sinir sisteminde yer alan nörotransmitterlerdir. Serotonin, ruh hali, fizyolojik sağlık ve genel iyilik hali için gerekli olan, melatonin ise uyku düzeni ve biyolojik saat için gerekli olan bir maddedir.

Sizde serotonin eksikliği veya fazlalığı durumlarının değerlendirilmesi için bir sağlık kuruluşuna başvurabilirsiniz. Liv Hospital’da serotonin düzeylerinin tespiti ve gerekli durumlarda uygun tedavi yapılmaktadır.