Tetanoz Aşısı

Tetanoz, toprakta yaşayan bir bakterinin ürettiği toksinler tarafından ortaya çıkan kas kasılmaları ile karakterize olup enfeksiyonla seyreden bir sinir sistemi rahatsızlığıdır. Kasılma genellikle çene ve boyunda veya tüm bedende ortaya çıkabilir. Tetanoz aşılama vasıtasıyla önlenebilecek fakat aşılama yapılmadığında ölümle sonuçlanabilecek ciddi bir hastalıktır. Tetanoz aşısı yıllardır güvenle uygulanır ve güçlü bir bağışıklık oluşturur.

Tetanoz Türleri Nelerdir?

Tetanozun sınıflandırıldığı ana türler arasında genelize ve lokalize tetanoz, neonatal tetanoz ve ksenobiyotik tetanoz bulunmaktadır.

• Jeneralize (yaygın) tetanoz: En yaygın görülen tetanoz türüdür. Çene kilitlenmesi gibi belirtiler görülür.
• Yenidoğan tetanozu: Neonatal tetanoz da denir. Yeni doğan bebeklere göbek bağından bulaşır.
• Serebral tetanoz: Genellikle kafa yaralanmalarında görülür.
• Lokalize tetanoz: En nadir görülen tetanoz türüdür. Belirli bir kas grubunda tutulum gösterir.

Tetanoz Nasıl Bulaşır?

Halk arasında tetanozun  sadece topraktan ve paslı demirden bulaştığı hakkında bir yanılgı vardır. Fakat tetanozun birçok bulaş yolu vardır. Tetanozun bulaşma yollarından bazıları şunlardır:

• Tozlu, topraklı yaralanmalar (kazalar, ateşli silah vs.)
• Geniş alana yayılmış yanıklar (donma/soğuk yanığı)
• Parçalı kırıklar, cerrahi yaralar
• Hayvan, haşare ısırığı
• Yabancı cisim batığı,yaralaması
• damardan madde kullanımı, dövme, piercing
• Enfeksiyon kapmış göbek kordonu
• Enfeksiyon kapmış ayak yarası
• Diş enfeksiyonları

Yaralanmadan sonra veya diğer risk faktörleri ile karşı karşıya kalındıktan sonra tetanoz aşısı 72 saat içinde yaptırılmalıdır.

Tetanozun Belirtileri Nelerdir?

Tetanozun belirtileri arasında çiğneme kaslarında sertlik, boyun ve çene kaslarında kasılmalar, yutma güçlüğü ve genel kas spazmları bulunmaktadır.

• Çene kaslarında sertlik ve sık kasılmalar hastaların ağzını açıp kapamada zorlanmasına ve yutmada zorluk yaşamasına neden olabilir.
• Yutma güçlüğü yaşayan hastalar katı besinler alırken boğulma hissi yaşayabilir.
• Boyun, ense, sırt kaslarında katılaşma-sertlik hissedilebilir.
• Hastalar kas ağrılarından ve kasılmalarından şikayet eder. Bu ağrılar hareketi kısıtlar.
• Kasılmalar esnasında hastalar istemsiz hareketler sergileyebilir.
• Vücut sıcaklığında artışla ateş yükselebilir.
• Hastalar aşırı terleme yaşayabilirler.
• Tetanoz toksininin sinir sistemi tutulumu ile hastalarda huzursuzluk, irritabilite, endişe ve anksiyete gibi negatif psikolojik belirtiler gözlenebilir.

Tetanoz Tanısı Konulur?

Tanısal laboratuvar testleri yoktur. Doktor tarafından yapılan fiziki muayenede kaslardaki sertlik, spazm durumu ve ağrı değerlendirilir. Kişinin aşı olup olmadığı sorgulanır.

Tetanoz Aşısı Nedir?

Tetanoz hastalığının yıllardır güvenle uygulanan çok etkili bir bağışıklık sağlayan aşısı mevcuttur. Tetanoz hastalığından korunmanın yolu tam aşılı olmaktır. Tetanoz aşısı sayesinde günümüzde tetanoz vakaları oldukça azalmıştır. Öyle ki artık sadece gelişmemiş ülke hastalığı olarak bilinmektedir.

Tetanoz Aşısı Nasıl Yapılır?

Tetanoz aşısı 6’lı kür şeklinde yıllara yayılarak yapılır.  İlk önce karma aşı olarak (DaBT-İPA-Hib) beşli şekilde 2,4,6. aylarda ve 18. ayda yapılmaktadır. Daha sonra aşı takviminde  48. ay ile 72. ay arasında (4-6 yaş arası) dörtlü karma aşı (DaBT-İPA) şeklinde bulunan bir devam dozu uygulanmaktadır. 13. yaşta da erişkin tip difteri-tetanoz (Td) aşısı olarak ayrı bir pekiştirme dozu uygulamada yer almaktadır.

Yetişkinlerde Tetanoz Aşısı Nasıl Yapılır?

Daha önce aşılanıp aşılanmadığı bilinmeyen yetişkinlerde tetanoz aşılaması ise Td (erişkin tip difteri-tetanoz) aşısı şeklinde uygulanmaktadır. Aşı olmamış bireylerde aşılama şeması zamanlara bölünmüş 3 doz şeklindedir. İlk doz uygulandıktan 4 hafta sonra ikinci doz uygulanır. İkinci doz ile 3. doz arasında da en az 6 ay bulunmalıdır. Bu üçlü aşılama şemasından sonra 10 yılda bir olacak şekilde hatırlatma dozları uygulamasına geçilir.

Hamilelikte Tetanoz Aşısı

Tetanoz aşısı hamilelikte lokal deri irritasyonları dışında anne veya bebek üzerinde riskli bir yan etkiye sahip değildir. Hamileliğin herhangi bir aşamasında her dönemde yapılabilir fakat genel tercih 3.ayın bitiminden sonradır. Eğer anne adayınıne tetanoz aşıları aşı takvimine uygun olarak tam yapılmış ise ve son aşılanmanın üzerinden 10 yıldan az süre geçmişse gebelik sırasında tetanoz aşısı yapılması zaruri değildir.

Hamilelikte Tetanoz Aşısı Nasıl Uygulanır?

Daha önce hiç aşılanmamış veya son aşısının üzerinden 10 yılı aşkın zaman geçen hamilelerin gebelik döneminde en az iki doz tetanoz aşısı olmaları gerekmektedir. Gebelikte 1 ay arayla toplam 2 doz aşılama yapılır. Çoğunlukla 5 ve 6. aylar tercih edilmektedir. 2. doz doğum gerçekleşmeden 2 hafta önce mutlaka tamamlanmış olmalıdır. Eğer tamamlanamamış ise anne ve bebeğin tetanoz açısından risk altında olduğu bilinmeli doğum esnasında enfeksiyon riskine karşı ekstra hassas bir yaklaşımla temiz doğum şartları sağlanmalıdır. 2’li aşılamada son aşının yapılışından 6 ay sonra anne 1 doz daha aşılanır. Bu aşılama sürecinden sonra 1’er yıl arayla 1’er doz daha aşılama yapılarak toplam 5 doza tamamlanır.

Hamilelikte Tetanoz Aşısının Yan Etkileri Nelerdir?

Hamilelik esnasında anne adayı kirli bir metal ile kesilme veya diğer tetanoz bulaşma risklerinden biriyle karşı karşıya kalmış ise aşı ile beraber tetanoz immunglobulin uygulaması da tercih edilebilir.

Hamilelikte yapılan tetanoz aşısının yan etkileri normal zamanda yapılmış olan aşıların yan etkilerine benzerlik gösterir. Sadece anne adayının daha hassas olmasından kaynaklı yan etkiler normalden biraz daha yoğun gözlemlenebilir.

Tetanoz Aşısı Yan Etkileri

Tetanoz aşısı uygulandıktan sonra genellikle ciddi belirtiler gözlemlenmez. Bununla birlikte aşının uygulandığı yerde ağrı ve şişlik görülebilir. Ateş, baş ağrısı ve halsizlik de görülen semptomlar arasındadır. Nadiren abartılı lokal deri reaksiyonları görülebilmektedir. Bu reaksiyonlar genellikle omuzdan el bileğine dek yayılan ağrılı bir şişme şeklindedir. Genellikle aşı yapıldıktan 2- 8 saat sonra başlar ve sıklıkla yetişkin insanlarda rastlanır.

Tetanoz Tedavisi

Tetanozun direkt bir tedavisi yoktur. Yapılan tedavi semptomları hafifletmek ve bağışıklığı güçlendirmek amaçlıdır. Tetanoz olduğu belirlenen hastada tedavi son derece hızlı ve dikkatli uygulanmalıdır. Hasta dış çevreden mümkün olduğunca izole şekilde sessiz ve karanlık bir odaya alınmalıdır. Oda ses, ışık, hava akımı gibi hastanın kasılmalarını ve huzursuzluğunu tetikleyecek unsurlardan uzak olmalıdır. Hastada oluşabilecek solunum sıkıntılarına karşı hastada hava yolu ve damar yolu açılmalıdır. Hastaya ağızdan besleme kesilip damar yolu ile sıvı verilmelidir. Tetanozdan kaynaklı spazmların hafifletilmesi için hastaya yatıştırıcılar verilebilmektedir.

Tetanoz Tedavisinde İlaç 

Tetanoz tedavisinde çeşitli ilaçların kullanımı mevcuttur. Doktor hastaya tetanoz bağışıklık globulin gibi tetanoz toksinine karşı antitoksin verebilir. Antitoksin henüz sinir uçlarına bağlanmamış serbest toksinleri etkisiz hale getireceği için artık semptomlara sebep olan sinir dokusuna ulaşmış toksinlere etki edemez. Doktor bireye ayrıca tetanoz etkeni  bakterilerle savaşmak ve üremlerini yavaşlatmak için oral veya enjeksiyon vasıtasıyla antibiyotik verebilir. Bununla beraber tetanoz tanısı almış  bütün bireylere, durum teşhis edilir edilmez tetanoz aşısı ivedilikle yapılmalıdır.

Sık Sorulan Sorular

1 Doz Tetanoz Aşısı Kaç Yıl Korur?

Tetanoz aşılama şemasında son tapılan aşıdan sonra 10 yılda bir hatırlatma dozu şeklinde aşılama gerçekleştirilmesi gerektiği belirtilmektedir. Çünkü son aşının üzerinden 10 yıl geçtikten sonra koruyuculuk azalmaktadır.

Tetanoz Aşısı Nerede Yapılır ?

Tetanoz aşısı, ülkemizde yaptırılması zorunlu aşılar içinde yer almaktadır. Bu sebeple aşılanmak isteyen kimse tüm resmi sağlık kuruluşlarında, sağlık ocaklarında, aşı merkezlerinde ve devlet hastanelerinde aşısını yaptırabilir. Bu aşı aynı zamanda eczanelerden parayla temin edilebilecek bir aşıdır. Tetanoz aşısı belirli şema ve takvimlerle yapılan bir aşı çeşididir. Bebekler ve çocuklar için ayrı bir aşı takvimi vardır, yetişkinler için ise ayrı bir program bulunur. Ayrıca, tetanoz risk faktörleriyle karşı karşıya kalındığı durumlarda hızlı bir şekilde tetanoz aşısının uygulanması gerekebilir. Böyle acil durumlarda da sağlık kuruluşlarında veya acil servislerde aşı yapılabilir.

Tetanoz Aşısı Nereye Yapılır?

Bebeklik ve ergenlik öncesi dönemde yapılan tetanoz aşısı, bacak dış yüzeyinden kas içine (intra musküler) uygulanırken, ergen ve erişkinlerde ise tetanoz aşısı koldan kas içine doğru yapılır.

Tetanoz Aşısı Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?

Tetanoz aşısı sonrasında enjeksiyon bölgesinde oluşabilecek ağrı, kızarıklık veya şişlik gibi reaksiyonlara dikkat etmek ve herhangi bir alerjik reaksiyon veya ciddi semptom gelişirse derhal sağlık uzmanına başvurmak önemlidir.