Akciğer Embolisi

Vücudun başka bir yerinde oluşan ve kan dolaşımı ile diğer bölgelere taşınan kan pıhtısına emboli denir. Emboli herhangi bir kan damarına yerleşebilir ve burada kan akışını engelleyebilir. Özellikle bacaklarda oluşan emboli kan yoluyla akciğerlere taşındığında akciğer embolisi oluşmasına neden olabilir. Akciğerlere yerleşen kan pıhtısı kan akışının normal seyrini bozabilir. Sonuç olarak damar içi basınç artabilir ve oksijenin taşınamaması ortaya çıkabilir.

Akciğer Embolisi Nedir?

Akciğer embolisi olarak bilinen “pulmoner emboli” akciğerlerdeki kan damarlarında kan pıhtısı ve tıkanma durumudur. Vücudun başka bir bölgesine giden kan pıhtılarına “emboli” denir. Emboli kan damarlarında tıkanmaya neden olduğunda damar tıkanıklığı meydana gelebilir. Akciğerlere kan gönderen damarlarda oluşan emboli koparak akciğere geldiğinde burada tıkanmaya neden olabilir. Bu durum genellikle bacak ve kollardaki derin damarlarda oluşan pıhtılardan kaynaklanabilir.

Akciğer Embolisi Neye Yol Açar?

Akciğere gelen kan pıhtıları burada kan akışını kısıtlayabilir ve dolayısıyla akciğerlerde oksijen seviyesinin düşmesine yol açabilir. Bu durum akciğer atardamarlarındaki basıncı arttırabilir. Kan pıhtısı özellikle büyük boyutlarda olduğunda veya birden fazla pıhtı oluştuğunda hayati tehlike söz konusu olabilir. Yetersiz oksijen seviyelerinden dolayı diğer organlar zarar görebilir ve kalıcı hasar meydana gelebilir. Hızlı tanı ve tedavi sağlanmadığında kalp ve akciğer hasarı veya ölüm ile sonuçlanabilir.

Akciğer Embolisi Nedenleri ve Risk Faktörleri

Akciğer embolisinin en sık görülen nedeni “derin ven trombozu” olarak adlandırılan bacakların derin damarlarındaki kan pıhtılarıdır. Bu derin damar embolisi akciğerlere gittiğinde pulmoner emboli oluşabilir ve tehlikeli bir tablo ortaya çıkabilir. Akciğer embolisi nedenleri arasında sayılabilen diğer faktörler şunlar olabilir:

• Kardiyovasküler hastalıklar (konjestif kalp yetmezliği, kalp krizi, atriyal fibrilasyon vb.),
• Kalça ve diz protezi gibi büyük ameliyatlar,
• Kemik kırıkları ve damar yaralanmaları.

Kan pıhtılaşmasına neden olabilen ve akciğer embolisi risk faktörleri şunları kapsayabilir:

• Uzun süreli yatak istirahati ve hareketsizlik (uzun süreli yolculuklar vb.),
• Pıhtılaşma sorunlarına yol açabilen genetik hastalıklar,
• Tümör, kanser ve böbrek hastalıkları,
• Doğum kontrol haplarının uzun süreli kullanımı,
• Hamilelik ve doğum,
• Yaşlanma,
• Obezite.

Kan pıhtısı ve cerrahi geçmişi olan kişilerin akciğer embolisi riski altında olduğu söylenebilir.

Akciğer Embolisi Belirtileri

Oluşan kan pıhtısının büyüklüğüne bağlı olarak birtakım belirti ve semptomlar ortaya çıkabilir. Kan pıhtısı bazı durumlarda herhangi bir belirti vermeyebilir. Ancak emboli büyüdükçe damar ve organlara giden kan akışı azaldığından bireyde çeşitli semptomlar oluşabilir. Ayrıca embolinin oluşmasına katkıda bulunan ve altta yatan nedenin teşhis edilmesi tedavinin önemli bir parçasıdır. Kalp, akciğer ve böbrek hastalıklarının varlığı emboli oluşmasının ve belirtilerinin bir habercisi olabilir. Bununla birlikte emboli her zaman belirti vermeyebilir. Akciğer embolisi olup olmadığını anlamak amacıyla yaygın belirtilerin görülmesi durumunda ilgili bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Erken Dönem ve Tipik Belirtiler

Pulmoner emboli çoğu zaman belirti ve semptomlara sahip olabilir ancak herhangi bir semptom da göstermeyebilir. Pulmoner embolinin yaygın olarak gösterdiği erken dönem belirtileri şunlar olabilir:

• Nefes darlığı: Genellikle ani olarak ortaya çıkar. Dinlenme durumunda veya hareket halindeyken oluşabilir. Fiziksel aktivite ile şiddeti artabilir.
• Göğüs ağrıları: Göğüs, kollar, omuz ve boyunda keskin ağrılar meydana gelebilir. Derin nefes alındığında, öksürme sırasında ve eğilme pozisyonunda ağrılar şiddetlenebilir. Göğüs ağrıları kalp krizine benzer olabilir.
• Öksürük: Akciğer embolisi erken belirtileri arasında özellikle kanlı ve mukuslu öksürük görülebilir.

Bazı kişilerde kalp atış hızının ve kan basıncının düşmesi bayılmaya sebebiyet verebilir.

Komplikasyonlar ve İleri Dönem Semptomları

Akciğer embolisi ilerleme sürecinde birtakım ek semptomların oluşmasına yol açabilir. İleri dönem akciğer embolisi belirtileri şunları içerebilir:

• Hızlı ve düzensiz kalp atışları,
• Baş dönmesi,
• Yüksek ateş,
• Aşırı terleme,
• Soluk, nemli ve mavi-mor cilt,
• Bacaklarda ağrı veya şişlik.

Ek olarak kişi kendini kaygılı ve sersemlemiş hissedebilir. Teşhis ve tedavisi sağlanmayan akciğer embolisi bazı komplikasyonlara neden olabilir. Akciğer embolisi komplikasyonları arasında:

• Kardiyak aritmi,
• Plevral efüzyon (akciğer zarlarında sıvı birikmesi),
• Pulmoner hipertansiyon bulunabilir.

Pulmoner emboli tedavi edilmediğinde kalp durması riski nedeniyle hayati tehlike ortaya çıkabilir.

Akciğer Embolisi Tanısı

Akciğer embolisi tanısı altta yatan kalp ve akciğer hastalıkları varlığında zor olabilir. Bu nedenle ek testlerin yapılması gerekebilir. Fizik muayene ile birlikte tıbbi geçmişin değerlendirilmesi önemlidir. Bacaklarda ve kollarda pıhtı oluşmasının kontrol edilmesi gerekebilir. Ayrıca kalp ve akciğerlerin dinlenmesi ve kan basıncının kontrolü sağlanabilir.

Akciğer embolisi tanısı amacıyla istenebilecek testler şunları içerebilir:

• Kan testleri: D-dimer testi, kan oksijen ve karbondioksit miktarı kan testlerinde emboli için kullanılan yöntemlerdir.
• Röntgen: Bilgisayarlı tomografik anjiyografi ve göğüs röntgeni belirtilerin ana nedenlerinin teşhisinde kullanılabilir.
• Ultrason: Bacakların ultrasonu çekilerek kan akışı ve kan pıhtılarının varlığı kontrol edilebilir.
• Ekokardiyografi: Kalp fonksiyonunun değerlendirilmesi ve akciğer atar damarlarındaki yüksek basıncın kontrolü amacıyla kullanılabilir.
• Elektrokardiyogram: Kalp aktivitesinin kaydedilmesi sağlanabilir.
• Pulmoner V/Q taraması: Diğer görüntüleme yöntemlerinde radyasyon veya kontrasttan kaçınmaya ihtiyaç duyulduğunda radyoaktif madde enjektesi kullanılarak yapılabilir. Akciğerlerde hangi kısımların hava ve kan akışının sağlandığı kontrol edilebilir.

Ek olarak hamile kadınlar gibi diğer yöntemler için uygun olmayan kişilere MRI önerilebilir.

Akciğer Embolisi Tedavisi

Akciğer embolisi tedavisi emboli büyümesini önlemeyi ve yeni pıhtı oluşumunu engellemeyi amaçlar. Olası komplikasyonların önüne geçilmesi amacıyla erken tanı ve tedavi sağlanması gerekir. Akciğer embolisi tedavisi ilaçlar, cerrahi ve diğer prosedürleri içerebilir. Yaygın olarak uygulanan tedavi yöntemleri şunları kapsayabilir:

• İlaçlar: Antikoagülan olarak bilinen kan sulandırıcı ilaçlar akciğer embolisinin en yaygın tedavisidir. Ayrıca trombolitik yani pıhtı çözücü ilaçlar pıhtıların çözülmesine yardımcı olabilir. Bu tedavi sırasında ani ve şiddetli kanamalara karşı dikkatli olunması gerekebilir. Aksi takdirde riskli sonuçlara sebebiyet verebilir.
• Pıhtı giderme: İnce ve esnek bir kateter kan damarlarına geçirilir ve pulmoner arterlere yönlendirilir. Pıhtının parçalanması veya damardan dışarı çekilmesi amacıyla özel cihazlar kullanılarak yürütülebilir.
• İnferior Vena Kava Filtresi: Bacaklardan kalbe giden alt vena kava ana damarına kateter ile filtre yerleştirilmesi işlemidir. Bu filtre pıhtıları yakalayabilir ve akciğere doğru taşınmasını engelleyebilir.
• Cerrahi: Nadir durumlarda akciğer embolisi tedavisinde ameliyat gerekebilir. Kateter kullanılarak kan damarlarına ulaşılır ve kan pıhtıları alınabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Akciğer embolisinin teşhis ve tedavisi erken dönemde sağlandığında hayati tehlikenin engellenmesi mümkün olabilir. Bu kapsamda akciğer embolisi hakkında en çok merak edilen soruların başında iyileşme süreci ve emboli oluşumunun nasıl önleneceği gelmektedir.

Akciğer Embolisi Sonrası İyileşme Süreci Nedir?

Akciğer embolisi tedavisi ve sonrasında doktor kontrolünde ilaç kullanımı devam edebilir. Ancak kan sulandırıcı vb. ilaçların doktor önerisi dışında kullanılmaması gerekir. Ek olarak kanama problemlerine sahip bireylerin doktoru bilgilendirmesi önemlidir. Kan pıhtısı oluşmasında risk faktörü olarak kabul edilen koşulların sınırlandırılması önerilebilir. İyileşme sürecinde günlük alışkanlıklarda değişiklikler gerekebilir.

Akciğer Embolisi Oluşumunu Önlemek İçin Neler Yapılabilir?

Akciğer embolisinin önlenmesi yaşam tarzı alışkanlıklarının değiştirilmesi ile mümkün olabilir. Akciğer embolisinin önlenmesinde başlıca önerilen uygulamalar şunları içerebilir:

• Düzenli fiziksel aktivite,
• Bol sıvı tüketmek,
• Alkol, tütün ürünleri ve kafeini sınırlandırmak,
• Kilo kontrolünü sağlamak,
• Kompresyon çorapları kullanmak,
• Dar kıyafetlerden kaçınmak.

Her gün ayakların yaklaşık 30 dakika yükseltilmesi kan akışının iyileştirilmesine yardımcı olabilir. Kontrollerinizi ihmal etmeyiniz.