Nöropati Nedir?

Sinir sistemi vücutta hücre, doku ve organ fonksiyonlarını düzenleyen ve dokular arası sinyal iletimini sağlayan organ sistemidir. Beyin ve omurilik sinirlerinden oluşan sistem santral (merkezi) sinir sistemidir. Beyin ve omurilikten çıkarak vücuda dağılan sinirler ise periferik (çevresel) sinir sistemini oluşturur. Ayrıca periferik sinir sistemi duyu organlarında bulunan duyu sinirlerinden alınan sinyali de beyin ve omuriliğe gönderir. Bu sistem içerisinde duyusal, otonom ve motor sinirler yer alır. Optik, işitsel ve diğer duyular bu sistem içerisindedir.

Nöropati

Sinirlerin çeşitli nedenlerle hasar görmesi durumunda nöropati gibi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. Nöropati eller, kollar, ayaklar, bacaklar, yüz gibi çevresel sinir sisteminin ulaştığı bölgelerdeki sinirlerin zedelenmesi veya hasarıdır. Nöropati, farklı patolojilere bağlı olarak ve çevresel koşullar nedeniyle oluşabilir. Enfeksiyonlar, hastalıklar, ilaçlar, yaralanma ve travmalar, toksinler gibi faktörler nöropatiye yol açabilir. Nöropati bazı durumlarda herhangi bir neden olmaksızın ortaya çıkabilir. Çevresel sinirlerin fonksiyonlarının engellenmesiyle ağrı, halsizlik, uyuşma ve karıncalanma gibi birden fazla semptom görülebilir. Nöropatiler aylar ve yıllar içinde gelişebilir ve ilerleyici bir tablo gösterebilir.

Nöropati Çeşitleri Nelerdir?

Nöropati vücudun etkilenen kısımlarına, sinir hasarının kaynağına ve hasarlanan sinir miktarına bağlı olarak alt sınıflara ayrılır. Başlıca nöropati çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:

1. Periferik nöropati: Merkezi sinir sistemi dışında kalan çevresel bölgelerdeki sinirlerin hasar görmesidir.
2. Otonom nöropati: İstemsiz organ fonksiyonlarını kontrol eden sinirlerin hasarıdır. Kan basıncı, sindirim ve mesane gibi otomatik süreçleri etkiler.
3. Diyabetik nöropati: Diyabetin neden olduğu nöropatidir. Tipik olarak eller ve ayakları etkiler.
4. Mononöropati/ Fokal nöropati: Yalnızca bir sinirin etkilenmesi durumudur. Karpal tünel sendromu ve Bell paralizisi mononöropatiler arasındadır.
5. Polinöropati: Birden fazla sinirlerin etkilenmesi sonucu oluşan nöropatidir. Nöropati hastası kişilerde çoğunlukla polinöropati vardır.

Periferik Nöropati Nedir?

Periferik sistem, beyin ve omurilikten kaslara, deriye ve iç organlara çok sayıda sinyal göndererek vücudun işleyiş mekanizmalarını düzenlemeye yardımcı olur. Beyin ve omurilikte üretilen bilgiler, omurilikten çıkan periferik sinirler ile vücuda dağılır. Bu sinirlerde ve sinyal iletiminde meydana gelen herhangi bir aksaklık veya hasar birçok organ ve sistemi etkileyebilir. Periferik nöropati çevresel sistemde yer alan sinir hücrelerinin zarar görmesi sonucu ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Periferik nöropati yüz, kollar ve bacaklar gibi uç kısım organlara ait sinirlerde oluşan hasarlardır. Duyu organlarına iletilen mesajların kesintiye uğramasına, organların işleyişlerinin durmasına ve kas hareketlerinin bozulmasına yol açabilir. Nöropati veya periferik nöropati, uzuvlarda rahatsızlık veren birçok semptoma neden olabilir.


 

Diyabetik Nöropati Nedir?

Kan şekeri değerlerinin kronik olarak yüksek seyretmesi sinirlere zarar verebilir ve hasar bırakabilir. Tedavi edilmeyen veya kontrol altına alınmayan diyabet vakalarında diyabetik nöropati gelişme riski yüksektir. Ancak kan şekeri yönetiminin sağlanması ve yaşam tarzı alışkanlıklarında değişiklikler ile diyabet kontrol altına alınabilir ve nöropati önlenebilir. Diyabetli bireylerin yaklaşık %50`sini etkiler ve ciddi komplikasyonlara neden olabilir (5). Çoğunlukla eller, kollar, ayaklar ve bacaklardaki sinirleri etkiler. Bazı durumlarda baldır ve kalça sinirleri de zarar görebilir. Uyuşma, karıncalanma, ağrı, yanma, kas güçsüzlüğü ve ilgili bölgede enfeksiyonlar olarak belirti verebilir. Diyabetik nöropati vücutta etki gösterdiği bölgeye göre farklı belirtiler verebilir. Sindirim sistemi, idrar yolları, kalp ve damar problemlerine neden olabilir. İlerleyici olabilir, ancak diyabetin kontrol altına alınması ile nöropati riski düşürülebilir. Semptomlar hafif veya şiddetli olabilir. Ancak ilerlemiş diyabetik nöropati çoğu zaman acı verici ve rahatsız edici bir hâl alabilir.

Tuzak Nöropati Nedir?

Periferik sinirlerin akut, kronik ve tekrarlı olarak baskı altında kalması sonucu oluşan motor, duyu ve otonom hasara tuzak nöropati denir. Baskı süresinin artması sinirde oluşan hasarın etkisinin de artması anlamına gelir. Nöropatinin sinir sisteminin kendisinden kaynaklanmaması ve dış mekanik etkenler nedeniyle oluşması “tuzak nöropati” olarak adlandırılmasına yol açar. Özellikle eller ve kollarda en sık karşılaşılan nöropatidir.

Tuzak nöropatilerde yanma, uyuşma, batma, kaşıntı, kas ağrısı ve karıncalanma hissi oluşabilir ve bu semptomlar gece veya istirahat zamanları daha da artabilir. Otoimmün hastalıklar, endokrin ve metabolik rahatsızlıklar, travma, hormonlar ve tümörler tuzak nöropatiye yol açabilir. Bilek sinirlerinin sıkışması sonucu ortaya çıkan karpal tünel sendromu en yaygın görülen tuzak nöropati çeşididir. Kaslarda meydana gelen güçsüzlüğün ilerlemesi ile işgücü ve beceri kaybı gibi günlük yaşamı sekteye uğratacak problemler meydana gelebilir. Genellikle 25-40 yaşları arası genç/orta yaş yetişkinlerde çoğunlukla mesleki faktörlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. 40-60 yaş yetişkinlerde tipik olarak metabolik ve hormonal bozukluklar sonucunda ortaya çıkabilir.

Nöropati Belirtileri Nelerdir?

Nöropatinin neden olduğu semptomlar nöropatinin etkilediği bölgelere ve sinir hücresi miktarına bağlı olabilir. Nöropati, etkilenen sinirler ve organlarda anormal hislere sebebiyet verebilir. Nöropatinin meydana getirdiği belirtiler şunlar olabilir:

• Eller, kollar, ayak ve bacaklarda kademeli olarak uyuşma ve karıncalanma,
• Keskin ve zonklayıcı ağrılar,
• Yanma hissi ve dokunmaya karşı hassasiyet,
• Kaslarda güçsüzlük,
• Koordinasyon problemleri ve düşme,
• Hareket ve işlev kaybı.

Kalp ve kan damarları, sindirim sistemi ve mesaneyi kontrol eden otonom sinir sistemini etkileyen nöropati varlığında şunlar görülebilir:

• Isıya karşı duyarlılık,
• Aşırı terleme,
• Bağırsak rahatsızlıkları (ishal, kabızlık vb.),
• Sindirim problemleri (hızlı veya geç doyma hissi vb.),
• Mesane problemleri,
• Cinsel rahatsızlıklar (erektil disfonksiyon),
• Kan basıncı düşmesi ve baş dönmesi.

Nöropati belirtileri şiddeti kişiden kişiye değişebilir. Bu etkilerin yanı sıra duyusal ve kas hareketlerini kontrol eden motor sinirlerin etkilenmesi ile çeşitli semptomlar görülebilir.


 

Nöropati Nedenleri Nelerdir?

Nöropatiler, çeşitli kökenlerden kaynaklanan sinirsel hasarlara yol açabilir. Bazı vakalarda herhangi bir neden bulunmayabilir. Toksinler, genetik, hastalıklar ve yaşam tarzı alışkanlıkları nöropati gelişmesine katkıda bulunabilir. Çoğunlukla nöropatinin altta yatan nedenleri şunları içerir:

• Kronik alkolizm,
• Diyabet,
• Otoimmün hastalıklar (Romatoid artrit, lupus vb.),
• Beslenme eksiklikleri (Yetersiz B1, B6, B12 ve E vitamini tüketimi vb.),
• Enfeksiyonlar (Lyme hastalığı, Hepatit C, Zona, Cüzzam, HIV, Epstein-Barr virüsü vb.),
• Toksinler (kimyasallar, tarım ilaçları ve ağır metaller vb.),
• Hipotiroidizm,
• İnflamatuar hastalıklar (Vaskülit vb.),
• Kemoterapi ve radyoterapi, bazı antibiyotikler ve kardiyovasküler ilaçlar,
• Tümörler, Multipl Miyelom,
• Genetik rahatsızlıklar (Genetik amiloidoz, Charcot-Marie-Tooth hastalığı vb.),
• Yaralanma, cerrahi ve travmalar, sinir üzerinde baskı,
• Guillain-Barre sendromu,
• Kan dolaşım bozuklukları.

Nöropatiye neden olan etkenler farklı şiddetlerde hasara neden olabilir ve bu nedenle tedavi süreçleri farklılık gösterebilir. Bunun yanı sıra bilinmeyen nedenlerle ortaya çıkan nöropati “idiyopatik nöropati” olarak bilinir.

Nöropati Teşhisi Nasıl Konur?

Nöropati teşhisinde kullanılan standart bir laboratuvar testi ya da görüntüleme yöntemi yoktur, ancak nöropatinin altta yatan nedeni teşhis edilerek nöropati saptanabilir. Hastanın değerlendirilmesinde ailede bulunan genetik hastalıklar, kullanılan ilaçlar, cerrahi geçmiş ve fizik muayene gözden geçirilir. Bununla birlikte tanıyı kolaylaştırabilecek yardımcı bazı yöntemler şunlar olabilir:

• Kan testleri: Anemi, B vitaminleri eksiklikleri, alkolizm konusunda ipucu verebilir.
• HbA1c ölçümü: Diyabet gelişmesi ve ilerlemesinin kontrolüne yardımcıdır.
• Antikor testi: Lupus, romatoid artrit gibi otoimmün hastalıkların değerlendirilmesi amacıyla yapılır.
• Tiroid fonksiyon testleri: Hipotiroidizm gibi tiroid rahatsızlıklarının saptanması amacıyla kullanılır.
• Sinir iletim çalışması ve elektromiyografi (EMG),
• MRI veya Bilgisayarlı tomografi: Sinir sıkışmalarının görüntülenmesi amacıyla kullanılabilir.
• BMP (Temel Metabolik Panel) ve CMP (Kapsamlı Metabolik Panel): Kandaki belirli maddelerin miktarını ölçen testlerdir. Elektrolit yetersizlikleri, böbrek yetmezliği ve üremi durumunda kan bileşenleri kontrol edilebilir.
• İdrar testi: Multipl miyelom gibi nöropatiye neden olan durumlarda Bence-Jones proteinlerinin saptanmasında kullanılabilir.
• Genetik testler: Kalıtsal olarak aktarılan nöropati vakalarında genetik incelemeye başvurulabilir.
• Sinir biyopsisi

Vücutta HIV, Cüzzam hastalığı, Hepatit C, Sifiliz, Lyme, Epstein-Barr virüsü gibi enfeksiyöz ajanların ve kurşun, civa, arsenik, kadmiyum gibi ağır metal toksinlerin varlığının araştırılması da nöropatinin teşhisinde atılması gereken bir diğer adımdır.


 

Nöropati Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Nöropati tedavi yöntemleri geniş kapsamlı olabilir. Çünkü tedavi yöntemi altta yatan sağlık sorununa bağlı olarak değişebilir. Bu nedenle tüm nöropati vakalarında standart bir tedavi şekli vardır denemez. Genel olarak başvurulan nöropati tedavi seçenekleri şu şekilde sıralanabilir:

• İlaç tedavisi: İnflamatuar demiyelinizan nöropati tedavisinde kortikosteroidler ve immün baskılayıcı ajanlar gibi ilaçlar kullanılabilir. İlaçlar ağızdan, damar yolundan, cilde yapıştırılarak ve enjeksiyon şeklinde alınabilir.
• Diyet tedavisi: Diyabette, alkolizmde, vitamin ve mineral eksiklikleri tedavisinde diyet, önemli role sahiptir. Diyetisyen yardımıyla kan şekerinin dengelenmesi, vitamin ve minerallerin düzenlenmesi mümkündür. Özellikle diyabetin neden olduğu diyabetik nöropati, sağlıklı beslenme düzeni ile önlenebilir.
• Fizik tedavi: Nöropatik ağrı, uyuşma, denge problemleri ve kas güçsüzlüğü gibi nöropati semptomlarının iyileştirilmesinde fizik tedavi tercih edilebilir.
• Cerrahi tedavi: Sinirlerin sıkışması veya yeniden bağlanması durumunda cerrahi müdahalelere başvurulabilir. Cerrahi, hasarlı veya zedelenmiş sinirlerin kesilmesini ve çıkarılmasını içerebilir.
• Yardımcı cihazlar ve giyilebilir ekipman: Baston, yürüteç ve reçeteli ayakkabı/bandajlar uzuvlarda meydana gelen hasara yönelik geliştirilmiş cihazlara örnek verilebilir. Özellikle diyabetik nöropatiye sahip kişiler için özel ayakkabılar bu tedavi yöntemlerinden sayılabilir.

Ek olarak periferik nöropatinin yaygın olarak etkilediği ayaklar, yara ve enfeksiyonlara açık hale gelebilir. Bu durumda ayak bakımının ve kontrollerinin yapılması gerekir. Ayrıca şiddetli ağrı semptomlarına sahip kişiler için doktorlar akupunktur ve transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu tedavilerini de önerebilir. “Nöropati tedavi edilmezse ne olur?” sorusunun cevabı hastalar tarafından sıklıkla merak edilir. Bu soruya yanıt olarak enfeksiyonlar, bazı organlarda sakatlık veya kayıp örnek gösterilebilir.

Siz de nöropati şüphesi ve tanı sürecinde kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyiniz. Liv Hospital'da nöropati tedavisi hizmetleri verilmektedir.