Böbrek Taşları

Böbrek Taşı Neden Olur?

Böbrek taşı oluşumunda genel olarak metabolik ve çevresel bazı faktörler ön plandadır. Taş oluşumunu etkileyen faktörler arasında; kalıtım, beslenme, cinsiyet, yaş, coğrafya, iklim ve mesleki özellikler yer alır. Taş hastalığı olanların en az yüzde 25’inin ailesinde de taş hastalığı vardır. Dolayısıyla ailevi yatkınlıktan söz edilebilir.


 

Erkeklerde Böbrek Taşı Neden Olur?

Taş hastalığı erkeklerde kadınlardan 3 kat daha fazla görülür. Bunun nedeni; kadınlardaki östrojen hormonunun idrardaki koruyucu madde olan sitrat düzeyini artırması ve taş oluşumuna katılan idrar okzalat miktarını azaltmasıdır. Dağlık, çöl ve tropikal bölgelerde daha sık görülmektedir. Bazı bölgelerimizde taş hastalığı riski 2-3 kat daha fazladır. Güneydoğu Anadolu, Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde daha sık görülür. Dolayısıyla, coğrafya hem taşın oluşma sıklığına hem de cinsine etki eden bir faktördür. Yaz aylarında taş riski artar. Güneşle temas da D vitamini sentezini artırarak idrarda kalsiyum miktarını artırır. Özellikle sıcak ortamlarda çalışanlarda taş hastalığı sıklığı artmaktadır. Örneğin; tarım çalışanları, dış mekanda çalışan işçiler. Daha çok masa başı çalışan, sedanter bir yaşam süren ya da yatalak olan kişilerde de taş oluşma riski artar.
 

Böbrek Taşı Belirtileri Nedir?

• Ağrı
• Bulantı
• Kusma
• İdrarda Kanama
• İdrar Yapma Alışkanlığındaki Ani Bozulmalar
• Sık idrara çıkma
• İdrarı yapıp rahatlayamama
• İdrar yaparken yanma
• İdrar akışkanlığında azalma

Taş hastalığı genellikle bir şikayet vererek doktora başvurmanızı sağlar. En sık ortaya çıkan belirti ağrıdır. Böbrek taşları ağrı dışında bulantı, kusma, idrarda kanama, idrar yapma alışkanlığında ani bozulma gibi belirtilere de yol açabilir. Bunlar arasında; sık idrara çıkma, idrarı yapıp rahatlayamama, idrar yaparken yanma, idrar akışkanlığında azalma sayılabilir. Böbrek taşlarının hiç bir belirti vermediği durumlar da söz konusudur. Bu yüzden düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak, herhangi bir belirti vermeyen taşların saptanması açısından önemlidir.
 

Böbrek Taşı Sırt Ağrısı Yapar mı?

Ağrı böbrekte olabileceği gibi, taşın idrar kanallarındaki yerleşimine bağlı olarak kasıkta veya daha aşağıda olabilir. Bazen de bel ve sırt bölgelerinde hafif adale ağrısı benzeri yakınmalar olabilir. 

Böbrek Taşı Ağrısı Neden Olur?

İdrar yollarından taş düşürmeye çalışan herkes bu dönemin çok ağrılı olabildiğini bilir. Ağrının nedeni genellikle taşın idrar yolunu tıkamasıdır. Tıkanmanın ani ve tama yakın olması şiddetli taş sancısına neden olur.
 

Böbrek Taşı Riskleri Nedir?

Böbrekte taş varlığı, çok şiddetli ağrıya ya da başka belirtilere yol açarak kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde bozabilir. Bunun dışında, tedavi edilmeyen taşların yaratabileceği en önemli risklerden birisi böbrek enfeksiyonudur. Enfeksiyon varlığında; yüksek ateş, üşüme, titreme gibi belirtiler olabilir. Bu durum daha çok enfeksiyonun böbreği etkilediği durumlarda ortaya çıkar. Böbrek enfeksiyonu ortaya çıktığında böbrek dokusuna zarar verebilir. Enfeksiyonun ortaya çıkması aynı zamanda taş tedavisini de zorlaştırabilir. Bu yüzden, taş varlığında böbrek enfeksiyonu gelişmeden tedavi planı yapılmalıdır. Eğer taş böbrekte veya idrar kanalında tedavi edilmeden uzun süre kalırsa, oluşturabileceği bir diğer riskli durum böbrek fonksiyon bozukluğudur. Zamanında tedavi edilmediği için böbreğin tamamının kaybına yol açan böbrek veya idrar kanalı taşlarıyla karşılaşılabilir.
 

Böbrek Taşı Risk Faktörleri Nelerdir?

Böbrek taş hastalığı sıklıkla tekrarlayabileceği için, yatkınlığı artıran durumların tespiti ve buna yönelik önlemler almak gerekir. Aşağıdaki durumlarda böbrek taşına eğilim artabilir:

• Hastalığın erken yaşta başlaması (25 yaş altında)
• Sık idrar yolları iltihabı geçirenler
• Bazı taş tipleri (Enfeksiyon taşları, ürik asit veya ürat taşları yani Gut hastalığı olanlar)
• Çocuklar ve ergenler
• Genetik hastalıklar (Sistinüri, primer hiperokzalüri, renal tubuler asidoz tip I, ksantin, kistik fibroz gibi)
• Hiperparatiroidizm (Paratiroid bezinin fazla çalışması)
• Bağırdak hastalıkları ve geçirilmiş mide-barsak ameliyatları (bağırsakta emilim bozukluğu, geçirilmiş mide-barsak ameliyatları, Crohn hastalığı, kolit ve bazı metabolik hastalıklar)
• Aile öyküsü
• Yalnız tek böbreğin bulunması
• İki taraflı taş yükünün çok olması
• Taş tedavisinden sonra böbrekte taş parçası kalması
• Bazı ilaçlar (Aşırı kalsiyum ve D vitamini takviyesi, bazı idrar söktürücüler, antasidler, guatr ilaçları gibi)
• Böbrek veya idrar kanallarındaki anatomik bozukluklar
• İdrarda sitrat azlığı (sitratın taş oluşumunu önleyici etkisi vardır)
• İdrar pH'ındaki değişiklikler (çok düşmesi ya da çok yükselmesi)

 

Böbrek Taşı Tedavisi Ne Zaman Gereklidir?

Taşın büyüklüğü ne olursa olsun 3-4 haftalık bir süre içinde hasta taşını düşüremediyse ya da tanı konduğunda 7-8 mm ve üzerindeki büyüklükte taşın olduğu saptanmışsa, girişimsel tedaviler planlanır. İdrar yolunu tıkamayan, hastaya herhangi bir rahatsızlık vermeyen, böbrek içindeki kaliks denilen küçük odacıklar içinde yerleşmiş taşlar bir süre takip edilebilir; ancak genel kanı bu tür taşları hasta için en az riskli yöntemlerden birini seçerek tedavi etmenin daha doğru olduğu yönündedir.