Paratiroid Hastalıkları

Paratiroid Bezleri Nedir? 

Paratiroid bezleri; endokrin sistemin tiroidin arkasında yer alan küçük bezleridir. Normalde bir pirinç tanesine yakın büyüklük ve şekilde dört adet bez vardır. Bu resimde pembe renkli tiroidin arkasındaki hardal sarısı renginde bezler olarak görülüyor. Bu paratiroidlerin normal rengidir. Paratiroid bezlerinin temel görevi vücutlarımızdaki kalsiyum seviyelerini çok dar bir aralıkta düzenleyerek sinir ve kas sistemlerimizin düzgün fonksiyon görebilmesini sağlamaktır. Endokrin sistemin parçaları olup aynı zamanda komşu olmalarına rağmen, paratiroid ve tiroid bezleri birbirinden bağımsızdır. Paratiroid bezlerinin tek önemli hastalığı bir veya daha fazla paratiroidin aşırı aktivitesidir; bu da hiperparatiroidizm olarak adlandırılır.

Normal ve Anormal Paratiroid Fonksiyonlar

Paratiroid bezlerinin temel görevi kanda bulunan kalsiyumu 8.5 ile 10.5 arasında dar bir aralıkta kontrol etmektir. Bu sayede paratiroid bezleri aynı zamanda kemiklerde ne kadar kalsiyum olduğunu, dolayısıyla kemiklerin ne kadar güçlü ve yoğun olduğunu da kontrol eder. Paratiroid bezleri tiroid beziyle anatomik olarak ne kadar yakın da olsalar, görevleri arasında bir bağlantı yoktur. Tiroid bezi vücudun metabolizmasını düzenler ve kalsiyum seviyelerine etkisi yokken paratiroid bezleri kalsiyum seviyelerini düzenler ve metabolizmaya etkileri yoktur. Kalsiyum kasların kasılmasını sağlayan ana elementtir. Kalsiyum seviyeleri aynı zamanda sinirler arasında elektriksel akımın normal iletiminde de çok önemlidir. Kalsiyum bu iki önemli fonksiyonunu bilmek, insanların kalsiyum seviyeleri 8.5’in altına düştüğünde neden parmak uçlarında karıncalanma gibi bir his duyduklarını ve neden parmak kaslarında kramplar olduğunu anlamaya yardımcı olur(başarılı bir paratiroid ameliyatının hemen ertesi gibi). Benzer şekilde, çok yüksek kalsiyum seviyeleri kişinin bitkin hissetmesine, uykularının bozulmasına, kolay sinirlenmelerine ve hatta hafızalarında zayıflamaya neden olabilir.

Hiperparatiroidizmli hastaların yarısı sadece iyi hissettiklerini belirtmelerine rağmen, başarılı bir paratiroid ameliyatından sonra bu hastaların %85’i “çok daha iyi” hissettiklerini belirteceklerdir. Bazıları şu şekilde söyler : “Birileri ışığı açtı.”

Normal Paratiroid Aktivitesi

Dört paratiroid bezi oldukça küçük olmalarına rağmen, damarlanmaları zengindir. Bu durum günün 24 saati kandaki kalsiyum seviyelerini takip etmeleri gerektiği için uygundur. Kan paratiroid bezlerinden süzüldükçe, bezler kandaki kalsiyum miktarını ölçer ve daha az veya daha fazla paratiroid hormonu(PTH) üreterek yanıt verir. Kandaki kalsiyum seviyeleri çok düşük olduğunda, paratiroid hücreleri bunu hisseder ve daha fazla paratiroid hormonu üretir. Paratiroid hormonu kana salındığında, kandaki kalsiyum seviyelerini artırmak için belli yerlerde etki göstermek üzere dolaşır(kemiklerden kalsiyumu uzaklaştırmak gibi). Kandaki kalsiyum seviyeleri çok yüksek olduğunda, paratiroid hücreleri daha az paratiroid hormonu üretir(ya da üretimi tamamen durdurur), böylece kalsiyum seviyelerinin düşmesine izin verir. Bu geri-bildirim mekanizması sürekli olarak çalışır, böylece kalsiyum seviyeleri(ve paratiroid hormonu) dar bir aralıkta “normal” olarak kalır. 

Paratiroid Hormonu Kan Kalsiyumunu Nasıl Artırır ?

Tüm endokrin bezler gibi, paratiroid bezi de hormon üretir(Vücuttaki uzak hücrelerin belli bir davranış göstermesini sağlayabilen küçük bir protein). Paratiroid hormonunun kemikler üzerine kalsiyumlarını kan dolaşımına vermelerine neden olan güçlü bir etkisi vardır. Kalsiyum kemiklerin, onlara sertliğini veren temel yapısal bileşenidir. Paratiroid hormonu varlığında, kemikler kandaki kalsiyum seviyelerini yükseltmek niyetiyle kalsiyumlarını kana verir. Normal şartlar altında, bu işlem titizlikle ayarlanmıştır ve kemiklerimizdeki kalsiyum normal yüksek seviyesinde kalır. Ancak çok fazla paratiroid hormonunun varlığında, kemikler kalsiyumlarını kana vermeye devam edecek ve bu durum çok az kalsiyumu kalan kemiklerde ciddi sorunlara neden olacaktır. Bu duruma osteopeni ve osteoporoz denir ve yukardaki daha büyük delikleri ve daha ez kemik kitlesi olan kemik parçasında gösterilmiştir. Kemikler yıllar boyunca yüksek paratiroid hormonuna maruz kaldıklarında kemikler kırılgan ve kırılmaya çok daha eğilimli olacaklardır. Paratiroid hormonunun kandaki kalsiyum seviyelerini artırıcı şekilde davranmasının bir yolu da barsaklar üzerindeki etkisidir. Paratiroid hormonu varlığında barsakların iç tabakası normal diyetimizde bulunan kalsiyumun emilmesinde daha verimli hale gelir.