Yaşlı Bireylerde D Vitamini Eksikliği ve Önemi
Genel Bakış
Dünya genelinde D vitamin eksikliği oranları bölgelere göre değişmekle birlikte %30-90 arasındadır. Ülkemizde de D vitamin eksikliğine sıkça rastlanmaktadır ve yaşlı bireylerde D vitamini eksikliği daha sık görülmektedir.Liv Hospital Vadistanbul Geriatri Kliniği’nde yaşlı bireylerde D vitamini eksikliği tanı ve tedavisi alanında uzman hekimler tarafından yapılır.
D Vitamini Sentezi Nasıl Olur?
D vitamini deride güneş ışınları yardımıyla sentezlenir. Bu yüzden halk arasında güneş vitamini olarak da adlandırılmaktadır. Sentez için cilde direkt güneş ışını teması gereklidir. Besinlerle ise ancak çok az miktarda alınabilir. Ciltte sentezlenen ve besinlerle alınan D vitamini karaciğerde ve böbrekte değişime uğrayarak daha etkili bir forma dönüşür.D Vitamini Güneş Saati Nedir?
Ülkemizin bulunduğu enlemde D vitamini sentezi Mayıs-Kasım ayları arasında gerçekleşir. Uygun güneş ışını açısı (güneş ışınlarının yeryüzüne dik ulaştığı saatler) saat 10:00-15:00 arasında olduğu için, D vitamini sentezi için bu saatlerde güneşe çıkılması önerilir. Bu saatlerin dışında güneş ışınlarının etkisi D vitamini sentezi yönünden azalır. Deri tipine göre değişmekle birlikte, güneşe çıkma süresinin 10-30 dk arasında olması önerilir. Koyu tenlilerde D vitamini sentezi daha zor olduğundan D vitamini eksikliği daha sık görülmektedir.D Vitamini Yararları Nedir?
D vitamini, barsaklardan yiyeceklerle alınmış olan kalsiyum ve fosforun emilmesini sağlar. Böylece kemiğin mineralizasyonunun yani sertliğinin oluşmasını sağlar. Kasların sağlığı için de gereklidir.D Vitamini Eksikliği Nelere Yol Açar?
D vitamini eksikliğinde kemiklerde zayıflık, kemik kırılganlığında artış, kaslarda zayıflık, düşme riskinde artış ve kırıklar meydana gelebilmektedir.Yaşlılarda D Vitamini Eksikliği Neden Olur?
Yaşlanma ile hareketliliğin azalması, kapalı mekânlarda geçirilen sürenin uzaması, cildin D vitamini oluşturma kapasitesinin azalması, ek olarak D vitamininin besinlerle alımında yetersizlik, barsak emiliminde azalma ve böbrek aktivitesindeki düşüklük, ileri yaşlarda D vitamini eksikliğinin daha sık görülmesine yol açmaktadır.Yaşlılıkta D Vitamini Eksikliğinde Ne Olur?
D vitamini eksikliğinde kemiklerin yumuşaması (osteomalazi), kemik kütlesinin azalması ve kemik kırılganlığının artması (osteoporoz) söz konusudur. Dengede bozulma ve kas gücünde azalmaya yol açtığı için düşme artar ve kemiklerde, özellikle kalçada kırık oluşabilir. Ayrıca ağrı, kas krampları, özellikle elde ve bacaklarda kas kasılmaları görülür. Ağrı genellikle belden başlayıp kalça, sırt ve kaburgalara yayılabilir. D vitamin eksikliğinde yürüme ve hareket etme kabiliyeti azalır. Bazı çalışmalarda D vitamini eksikliğinin unutkanlık, depresyon, bağışıklık, kanser ve kalp-damar sistemi ile ilgili hastalıklarla ilişkili olduğu da gösterilmiştir.D Vitamini Kaynakları Nelerdir?
D vitamini ihtiyacının ancak % 10-20’si gıdalar ile alınabilirken %80-90’ı ise deride güneş ışığı (ultraviyole- B) etkisi ile sentezlenerek karşılanır. Yani birçok insan için D vitamininin temel kaynağı doğrudan temas edilen güneş ışınlarıdır. Kıyafetlerin üzerinden ya da camların arkasından alınan güneş ışınları D vitamini sentezinde etkin değildir. Kullanılan güneş kremleri de ciltte D vitamini yapımına engel olmaktadır. Gıdalardan yağlı balıklar (somon, sardalya, kılıç, uskumru, ton balığı …), balık yağı, yumurta sarısı, süt, tereyağı, yulaf, tatlı patates, sıvı yağ ve karaciğerde D vitamini mevcuttur. Bitkilerden maydanoz, yonca ve ısırgan otu D vitamini içerir.D Vitamini Günlük Doz Ne Olmalı?
65 yaş ve üzerindeki erişkinlerde gençlere nazaran daha yüksek vitamin D dozları (800-1000 IU/gün kolekalsiferol) önerilir. Bununla birlikte D vitamini ölçüm sonuçlarına göre ve hedeflenen D vitamini değerlerine göre kişiye uygun doz hekim tarafından belirlenir. Kemik ve kas sağlığı için beraberinde yeterli miktarda kalsiyum da alınmalıdır. Günde 1200 mg kalsiyum alımı hedeflenmelidir. Örneğin her 100 mg beyaz peynirde 169 mg kalsiyum, 100 mg kaşar peynirinde 350 mg kalsiyum, 100 mg sade-az yağlı yoğurtta 183 mg kalsiyum bulunmaktadır.D vitamini dozlarının hekim tarafından ayarlanması önemlidir çünkü D vitamininin düşüklüğü gibi yüksek dozlarda alımının da zararları vardır. D vitamini zehirlenmesinde kan kalsiyum düzeyi çok yükselerek böbrek taşları, böbrek yetmezliği ve diğer hayatı tehdit edici durumlara neden olabilir. Tedavide çoğunlukla D vitamini içeren damla, kapsül veya tablet formları kullanılmaktadır. Ampul formlarındaki D vitaminleri çok yüksek dozlar içerdiğinden yalnızca kısıtlı bir hasta grubunda kullanılmakta olup yaşlı bireylerde neredeyse hiç tercih edilmemektedir. Yaşlı bireylerde kişiye uygun dozlardaki vitamin D takviyesinin kalça ve omurga kırıklarını azaltmaya yardımcı olduğu bilinmektedir. Ayrıca düşmeleri azalttığı, kemik kuvvetlenmesine yardımcı olduğu, kas gücünü iyileştirdiği, ağrıları ve krampları azalttığı gösterilmiştir. Kalp damar sistemi, unutkanlık, depresyon, kanser üzerine olumlu etkileri olduğunu bildiren çalışmalar da mevcuttur.