Alzheimer Nedir? Belirtileri, Teşhisi ve Tedavisi

Son Güncelleme Tarihi 15.05.2025 11:23:22

Alzheimer, beyin hücrelerinin zarar görmesi ve işlev kaybı yaşaması sonucu ortaya çıkan nörodejeneratif bir hastalıktır. Özellikle bilişsel fonksiyonları etkileyen bu hastalık genelde ilerleyen yaşlarda ortaya çıkar. Hastalığın ortaya çıkışında genetik başta olmak üzere pek çok farklı faktör etkili olur. Alzheimer hastalığı evreleri ilerledikçe kişinin ve yakınlarının günlük hayatını ciddi derecede etkilemeye başlar. Hastalığı tam olarak iyileştiren bir tedavi olmasa da yaşamı olumsuz etkileyen semptomları kontrol altında tutmak için tedavi uygulanır.

Alzheimer Nedir ve Neden Olur?

Nörodejeneratif bir hastalık olan alzheimer hastalığının kesin nedeni tam olarak bilinmese de etkileyen pek çok risk faktörü olduğu olabilir. Alzheimer hastalığına neden olabilecek risk faktörleri şöyle listelenebilir:

• Genetik Faktörler: APOE geni olarak adlandırılan genin farklı formları, kişinin Alzheimer hastalığına yakalanma riskini artırabilir. Bu sebeple genetik bir hastalık olduğu düşünülür ve ailesinde hastalık olan kişilerde görülme ihtimali daha yüksektir.
• Anormal Protein Birikimleri: Alzheimer hastalığıyla ilişkilendirilen iki ana protein olan beta-amiloid plakları ve nörofibrillerin toksik bir şekilde birikmesi, beyin hücrelerinde hasara neden olabilir.
• Nöroinflamasyon: Beyindeki inflamatuar süreçlerin (iltihaplanma) Alzheimer hastalığının gelişiminde rol oynayabileceği düşünülür. İltihaplanma, sinir hücrelerini olumsuz etkileyerek hastalığın ilerlemesine sebep verebilir.
• Oksidatif Stres: Oksidatif stres, hücrelerin zarar görmesine yol açan serbest radikallerin birikmesi durumudur. Biriken serbest radikaller, nöronların işlevini bozabilir ve hastalığa ortam oluşturur.
• Nöral Bağlantıların Bozulması: Alzheimer hastalığında nöronlar arasındaki bağlantılar zamanla kaybolabilir veya zayıflayabilir. Bu da beyin işlevlerinin bozulmasına ve hafıza gibi bilişsel yeteneklerin kaybedilmesine yol açar.
• Yaşlanma: Yaşlandıkça, beyin hücreleri ve bağlantıları doğal olarak zayıflar, hücre hasarı birikerek hastalık ortaya çıkabilir.
• Çevresel Faktörler: Sosyoekonomik çevre, düşük eğitim seviyeleri, sosyal izolasyon ve zihinsel olarak aktif olmama da hastalık riskini arttırır.

Alzheimer Belirtileri Nelerdir?

Alzheimer belirtileri genelde hafif unutkanlıkla başlar ve zamanla kötüleşen semptomlar gelişebilir. Alzheimer 7 evresi bulunan ve evreleri ilerledikçe, belirtileri artan bir hastalıktır. Hastalığın belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterse de genel olarak azheimer belirtileri şunlardır:

• Hafıza Problemleri: En yaygın belirtilerden biri olan hafıza kaybı sonucu yakın geçmişteki olayları hatırlama güçlüğü görülür. Örneğin, yeni öğrenilen bilgilerin unutulması veya önemli tarihlerin hatırlanmaması gibi durumlar ortaya çıkabilir.
• Dil Sorunları: Alzheimer hastalarının dil yeteneklerinde zamanla zayıflama görülebilir. Kelimeleri bulmakta zorlanma, cümleleri düzgün kuramama veya anlam bozuklukları belirtiler arasındadır.
• Yön Bulma ve Mekansal Sorunlar: Alzheimer evreleri ilerledikçe, kişi günlük yaşamda yön bulmada, tanıdık yerlere ulaşmakta zorlanabilir
• Karmaşıklıkla Başa Çıkma Güçlüğü: Günlük yaşamda yemek yapma ve giyinme gibi basit görevleri yerine getirme yeteneği azalabilir.
• Karar Vermekte Zorlanma: Alzheimer hastaları basit kararları bile almakta güçlük çekebilirler ve işleri organize etmekte zorlanabilir.
• Kişilik ve Davranış Değişiklikleri: Hastalığın ilerlemesiyle birlikte alışılmadık davranışlar, öfke nöbetleri, depresyon, huzursuzluk gibi semptomlar ortaya çıkabilir.
• Zaman ve Mekan Kavramını Kaybetme: Alzheimer hastaları zamanı ve ortamları algılamakta zorlanarak saatleri ve günleri karıştırma, geçmiş ve gelecek arasındaki farkı anlamakta zorlanma gibi durumlar yaşayabilir.
• Sosyal İzolasyon: Kişi sosyal etkileşimden kaçınabilir ve sosyal etkinliklere katılmak istemeyebilir.
• İşlev Kaybı: Alzheimer hastaları günlük yaşam aktivitelerini bağımsız bir şekilde yerine getirmekte zorlanabilir.

Alzheimer Nasıl Teşhis Edilir?

Alzheimer teşhisi genellikle bir dizi klinik ve bilişsel test, görüntüleme çalışmaları ve hastanın tıbbi geçmişinin değerlendirilmesi yoluyla konur. Alzheimer hastalığının teşhisinde kullanılan bazı yöntemler:

• Doktor Muayenesi: Doktor, hastanın şikayetlerini, semptomların ne zaman başladığını ve nasıl ilerlediğini anlamak için detaylı bir şekilde bilgi alır.
• Bilişsel Değerlendirme: Doktor, hastanın bilişsel yeteneklerini değerlendirmek için çeşitli bilişsel testler kullanabilir. Bu testler, hafıza, dil yetenekleri, mantıksal düşünme ve diğer bilişsel fonksiyonları değerlendirerek Alzheimer hastalığını diğer bilişsel sorunlardan ayırt etmeye yardımcı olabilir.
• Nöropsikolojik Testler: Alzheimer testi olarak bilinen bu testler daha ayrıntılı bir şekilde bilişsel yetenekleri değerlendirmek amacıyla kullanılır. Bellek, dil, dikkat ve problem çözme yeteneklerini içeren testlerle hastanın bilişsel fonksiyonları daha ayrıntılı bir şekilde değerlendirilir.
• Beyin Görüntüleme Yöntemleri: Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ve pozitron emisyon tomografisi (PET) gibi görüntüleme yöntemleri, beyin dokusunu ve aktivitesini incelemek için kullanılabilir.
• Aile Geçmişi İncelemesi: Alzheimer hastalığının genetik yatkınlığının rol oynayabileceği düşünüldüğünden, hastanın aile geçmişi gözden geçirilir.

Alzheimer Hastalığının 7 Evresi (Sürekli İlerleyen Evreler)

1. Normal Hafıza (Evresiz Durum)

• Belirtiler: Bu evrede, bireyde herhangi bir hafıza kaybı veya bilişsel zorluklar yoktur. Hafıza ve düşünme yetenekleri normaldir.

Alzheimer hastalığının erken evreleri bu aşamada yoktur ve kişi tamamen sağlıklıdır.

2. Çok Hafif Hafıza Kaybı (Başlangıç Evresi)

Alzheimer 2. evre belirtileri hafif düzeyde seyreder.

• Belirtiler: Kişi nadiren unutkanlık yaşar, ancak bu hafıza kaybı çoğu zaman yaşlanmanın normal bir parçası olarak kabul edilir. Kişi bazen yakınlarının adlarını unutabilir veya günlük işlerini unutur, ancak bu unutkanlık normal yaşlanma süreciyle karıştırılabilir.

Genellikle belirgin bir etkisi yoktur ve günlük yaşamda herhangi bir büyük aksaklık yaratmaz.

3. Erken Dönem Alzheimer (Hafif Evre)

• Belirtiler:
  • Hafıza kaybı belirginleşmeye başlar, özellikle kısa vadeli hafızada sorunlar ortaya çıkar.
  • Kişi yeni bilgileri öğrenmekte zorlanabilir.
  • Dil problemleri görülebilir (örneğin, kelimeleri bulmakta zorluk).
  • Kişisel organizasyon yeteneği azalır; günlük aktiviteler, örneğin bütçe yapma, ev işleri, planlama zorlaşabilir.

Bu evrede kişi hala kendi bakımını yapabilir, ancak bazı görevlerde zorluk yaşayabilir. Yardım almak gerekebilir, ancak kişinin bağımsızlığı kısmen korunur.

4. Orta Evre Alzheimer (Orta Düzey Evre)

• Belirtiler:
  • Hafıza kaybı daha belirginleşir ve günlük yaşamda ciddi zorluklar yaşanır.
  • Kişi, yakınlarının isimlerini unutmaya başlayabilir.
  • Evdeki nesneleri kaybetme ve bulamama sıklaşır.
  • Kişi, zaman ve yer konusunda kafa karışıklığı yaşayabilir.
  • Kişi sık sık yönlendirilme ve hatırlatmaya ihtiyaç duyar.
  • Davranış değişiklikleri görülebilir, örneğin, huzursuzluk, öfke patlamaları, depresyon, kaygı ve halüsinasyonlar.

Bu evrede kişi, evdeki işlerini daha zor yapar ve sosyal etkileşimlerde sorunlar yaşayabilir. Yardımcı bakım gereksinimi artar. Evde ya da dışarıda kaybolabilir.

5. İleri Düzey Alzheimer (İleri Evre)

• Belirtiler:
  • Kişi, ciddi hafıza kaybı yaşar ve kim olduğunu, yakınlarını veya günlük yaşantısını hatırlayamaz.
  • Kişi, konuşma ve dil becerilerini kaybetmeye başlar.
  • Motor becerilerde de bozulmalar görülebilir. Yürümek ve denge sağlamak zorlaşır.
  • Yalnızca temel fiziksel işlevleri sürdürebilir: yemek yemek, yutkunmak gibi.
  • İletişim zorlaşır; kişi genellikle tek kelimeler veya cümleler kullanır, bazen hiç konuşmaz.

Bu aşamada hastalar genellikle yoğun bakım ve sürekli yardımcı destek gerektirir. Kişi, günlük temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için başkalarının yardımına ihtiyaç duyar.

6. Çok İleri Alzheimer (Son Evre)

• Belirtiler:
  • Kişi tamamen bağımsızlık kaybı yaşar. Tüm hafıza fonksiyonları kaybolmuş olabilir.
  • Konuşma yeteneği neredeyse kaybolur, kişisel bakımda ciddi sorunlar yaşanır.
  • Kişi yatakta sürekli yatar ve genellikle yutkunma ve solunum problemleri başlar.
  • Kas kütlesi kaybı ve motor becerilerin kaybı olabilir.
  • Hastalar yemek yeme, yutkunma ve soluma gibi temel yaşam fonksiyonlarında zorluk yaşar.

Bu aşama çok ciddi bir evredir ve hastalar sürekli bakım gerektirir. Çoğu hasta, bu evrede ciddi enfeksiyonlar veya organ yetmezliği nedeniyle yaşamını yitirebilir.

7. Son Dönem

• Belirtiler:
  • Bu evredeki hastalar, iletişim kuramaz ve çok az tepki verirler.
  • Vücut fonksiyonları neredeyse tamamen kaybolmuş olabilir.
  • Hastalar, genellikle yatakta tamamen bağımlı olarak kalır.

Alzheimer’ın son aşamasında, beyin neredeyse tamamen hasar görmüş ve yaşam fonksiyonları çok kısıtlanmıştır. Tedavi, genellikle semptomları hafifletmeye yönelik olur.

Alzheimer Tedavisi Nasıl Yapılır?

Alzheimer hastalığını tamamen iyileştirebilecek bir tedavi bulunmasa da bazı ilaçlar ve tedavi yöntemleri hastalığın semptomlarını hafifletmeye veya ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olur. Alzheimer tedavisi genellikle kişiye özgü planlanır ve hastalığın ilerleyişine göre güncellenir.

Alzheimer tedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:

• İlaç Tedavisi: Alzheimer hastalığının semptomlarını kontrol altına almak için kolinesteraz inhibitörleri ve glutamat antagonistleri gibi ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar, beyindeki kimyasal dengesizlikleri düzenlemeye yardımcı olarak bilişsel fonksiyonları iyileştirebilir.
• Bilişsel Rehabilitasyon ve Terapi: Bilişsel terapiler, hastaların hafıza, düşünme ve dil becerilerini geliştirmelerine yardımcı olarak hastaların günlük yaşamını daha bağımsız bir şekilde sürdürmelerine destek olur.
• Fiziksel Aktivite: Hafif egzersizler, hastaların fiziksel ve zihinsel sağlığını olumlu yönde etkileyebilir.
• Sosyal Etkileşim ve Aktiviteler: Sosyal etkileşim, arkadaşlarla ve aile üyeleriyle vakit geçirmek, grup aktivitelerine katılmak hastaların zihinsel sağlığını destekleyebilir.
• Beslenme ve Diyet: Antioksidanlar ve omega-3 yağ asitleri gibi besin maddeleri içeren bir beslenme planı, beyin fonksiyonlarını olumlu etkiler.
• Destek ve Bakım: Alzheimer hastalığının ilerlemesiyle birlikte hastalar genellikle daha fazla bakım ve destek ihtiyacı duyarlar. Aile üyeleri, profesyonel bakıcılar ve sağlık profesyonelleri, hastaların günlük ihtiyaçlarını karşılamalarına yardımcı olabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Genelde ilerleyen yaşlarda daha çok ortaya çıkan Alzheimer hastalığı, hem kişi için hem de kişinin yakınları için günlük hayatı zorlaştırabilen bir rahatsızlıktır. Bu sebeple hastanın ve yakınlarının hastalıkla, tedavi süreciyle ve bakım aşamasıyla ilgili akıllarında pek çok sorular oluşur. Alzheimer hastalığı ile ilgili sıkça sorulan sorulardan bazıları şöyle cevaplanabilir:

Alzheimer Demans Farkı Nedir?

Halk arasında Alzheimer ve demans terimleri hep birbirleri ile karıştırılır ve birbirinin yerine kullanılan terimler olur. Ama aslında Alzheimer ve demans tıbben farklı kavramları ifade eder. Alzheimer, bilişsel işlevlerde bozulmanın görüldüğü nörodejeneratif bir hastalığı ifade eder, Demans ise bilişsel ve zihinsel fonksiyon bozukluklarının görüldüğü pek çok hastalığı kapsar. Demans, Alzheimer demansı başta olmak üzere, vasküler demans, Parkinson ve Huntington hastalığında oluşan demans gibi birçok alt çeşide sahiptir.

Alzheimer Genetik Mi?

Alzheimer hastalığının gelişiminde genetik faktörler önemli bir rol oynarken çevresel ve yaşam tarzına bağlı faktörleri de göz ardı etmemek gerekir. Alzheimer bir veya birçok faktörün bir araya gelmesi sonucu gün yüzüne çıkabilir. Yani ailesinde Alzheimer hastalığı olan kişilerin hastalığa yakalanma ihtimalleri çok daha yüksektir ama kesin değildir. Alzheimer hastalığı APOE geni ile ilişkilendirilir, APOE aleli (benzer genleri) taşıyan kişiler hastalık için risk grubundadır. Kişi genetik olarak Alzheimer’a yatkınlığı söz konusu olsa da hastalığı tetikleyecek bir durum olmadığında gün yüzüne çıkmayabilir. Bu sebeple ailesinde Alzheimer hastalığı olan kişiler yaşamları boyunca çok daha dikkatli olmalı, sağlıklı beslenmeye, egzersize ve stresten uzak durmaya özen göstermelidir.

Alzheimer Hastası Ne Zaman Hastaneye Yatırılır?

Normal şartlarda Alzheimer hastalarının hastaneye yatırılmayı gerektirecek bir durumları olmaz ve bakımları evde veya huzurevinde yapılır. Alzheimer hastalığının yanı sıra başka hastalıkları (kalp hastalığı, diyabet vb.) da varsa ve tedavi gerektiriyorsa o zaman hastanede yatmaları gerekebilir. Halk tarafından “alzheimer son evre ölüm belirtileri” olarak adlandırılan şiddetli belirtiler görüldüğünde ise endişe sonucu hastaneye yatırılabilir. Ayrıca hastalarının yaşadıkları bilinç bulanıklığı nedeniyle düşme, yaralanma veya kırık gibi sağlık sorunları olursa o zaman hastanede yatarak tedavi yapılabilir.

Alzheimer hastalığının ilerleyen evrelerinde ise kişide agresif davranışlar, şiddete eğilim, ajitasyon, yemek yemeyi reddetme gibi ciddi sorunların varlığı gözlenirse o zaman hastane yatarak uzman bir bakım almaya ihtiyaçları olabilir.