Güneş Çarpması Nedi̇r?

Güneş çarpması sıklıkla yaz aylarında yüksek sıcaklık sebebiyle meydana gelen bir durumdur.  Bebekler de dahil olmak üzere hemen hemen tüm yaş gruplarını etkilemektedir. Güneş çarpması sonucu kalp, karaciğer, böbrek fonksiyonları bozulabilmektedir. Acil tıbbi müdahale gerektiren bu duruma karşı herkes bilinçli olmalıdır.

Güneş Çarpması Nedir?

Güneş çarpması, sıcak çarpması olarak da bilinen; yüksek ısıdaki ortamlara uzun süre maruz kalındığında ortaya çıkan ciddi bir hastalıktır. Güneş çarpması sonrası kişinin vücut sıcaklığı 40 derecenin üzerine kadar çıkabilmektedir. Böylelikle vücut ısısını ayarlayan mekanizma bozulmaya uğrar. Vücut terleyerek ve kan damarlarını genişleterek, ısısını eski haline getirmeye çalışır. Başlangıçta terleme aşırı artmışken sonrasında terleme durur. Vücut ısısının eski haline getirilememesiyle başta beyin hücrelerinde olmak üzere çeşitli organlarda hasarlar meydana gelir. Hastaların bilinçleri bulanıktır hatta halüsinasyonlar görebilirler.

Güneş Çarpmasının Nedenleri Nelerdir?

Güneş çarpmasının temel nedenlerinden bazıları şunlardır:

• Güneş altında spor ve benzeri yorucu faaliyetlerde bulunmak
• Özellikle tatilde güneşin etkisinin fazla olduğu saatlerde dışarıda bulunmak
• Nemin yüksek olduğu alanlarda bulunmak
• Yüksek sıcaklıklarda aşırı alkol tüketmek
• Kalın ve koyu renk elbiseler tercih etmek
• Yeme ve içme dengesizlikleri

Güneş Çarpmasının Belirtileri Nelerdir?

Güneş ve sıcakla aşırı maruziyet sonrasında vücutta ciddi su ve tuz kaybı oluşur. Bu durum sonucunda da aşırı terleme ve bitkinlik başta olmak üzere birçok belirti ortaya çıkar. Bu belirtilerin ilerlemesi ve vücudun ısı dengesini koruma yetisini kaybetmesiyle vücut ısısı tehlikeli düzeylere çıkar. Güneş çarpmasının temel belirtisi yapılan rektal ölçümde 40 derece ve üstü bir sıcaklık tespit edilmesidir.

Güneş çarpması ile oluşabilecek genel belirtiler şunlardır:

• Terlemede değişiklikler gözlenir.
• Sıvı kaybına bağlı ciltte kuruma, pullanma ve kızarıklık oluşabilir.
• Soluk alıp verme hızlanır.
• Bulantı ve kusma
• Kaslarda ağrı ve kramp
• Sersemlik, halsizlik
• Çarpıntı (nabız artmıştır)
• Zonklayıcı baş ağrısı ve baş dönmesi
• Kafa karışıklığı, konuşma bozukluğu
• İshal

Güneş Çarpması Kaç Gün Sürer?

Güneş çarpmasının belirti gösterme süresi kişinin durumuna, yaşına, çarpmadan kaynaklanan etkilere ve alınan önlemlere bağlıdır. Hafif bir güneş çarpması durumunda, uygun ilk yardım yapıldığında ya da vücut yeterince dinlenip kendini bulduğunda semptomlar genellikle birkaç saat içinde hafifler veya tamamen kaybolur.

Ancak daha ciddi güneş çarpması durumlarında veya belirtiler önemsenmediğinde iyileşme süresi daha uzundur. Bazı durumlarda, vücut ısısı yüksekse ve aşırı su kaybı mevcut ise, semptomlar birkaç gün sürer. Hatta tedavi edilmezse, güneş çarpması ciddi komplikasyonlara yol açarak hastaneye yatış gerekir.

Bu nedenle güneş çarpmasının belirtilerini ciddiye almak, hızlıca uygun önlemleri almak ve gerektiğinde tıbbi yardım aramak önemlidir. Unutmayın ki her bireyin vücut tepkisi farklıdır. Bu yüzden semptomların süresi kişiden kişiye değişebilir.

Çocuklarda Güneş Çarpması Belirtileri:

Bebek ve çocuklar güneş çarpmasına karşı risk grubu içerisindedirler. Genel sıcak çarpması belirtilerine ek olarak bebek ve çocuklarda aşağıdaki belirtiler görülebilmektedir:

• Ağız ve dudak kuruluğu
• Sürekli uyku hali
• Yürüme zorluğu ve düşme gibi denge problemleri
• Kusma
• Ateş

Bebeklerde Güneş Çarpması Belirtileri

Dışarıda  sıcak ve nemli havalarda geçirilen uzun zamanlardan sonra  bebeklerde güneş çarpması belirtileri çok yakından takip edilmelidir. Çocuklar ve yetişkinlerden farklı olarak bebekler yaşadıkları şikâyetleri aktaramazlar. Vücut ısılarının anormal artması, kalp atışlarının hızlanması, ciltlerinin kuruması ve/veya kızarması, sık ağlamaları, kusmaları, derin nefes alamamaları bebeklerde güneş çarpması belirtileri arasında yer alır. Buna benzer belirtilerin fark edilmesi durumunda acil tıbbi desteğe başvurulmalıdır.

Güneş Çarpması Teşhisi

Teşhis fiziksel muayene ve vücut sıcaklığının rektal yoldan ölçümüyle yapılır. Tam kan sayımı, pıhtılaşma göstergeleri, kan gazı ve idrarda renk değişimi ile myoglobin varlığının araştırılması uygulanan tetkikler arasındadır.

Güneş Çarpmasında Risk Altında Olan Gruplar

• Yaşlılar (özellikle 65 yaş üstü), çocuklar, bebekler, hamileler
• Kronik hastalığa sahip olanlar
• Obezler ya da aşırı zayıf olanlar
• Psikiyatrik rahatsızlığa sahip olanlar
• Sporcular
• Açık tenli kişiler
• Doğuştan terleme bozukluğuna sahip olanlar
• Diyabet hastaları
• Alkol bağımlısı olanlar

Güneş Çarpmasından Korunmak için Neler Yapılmalıdır?

Güneş çarpması gerekli tedbirler alındığında önlenebilecek bir rahatsızlıktır. Güneşin zarar verici etkilerinden sakınmak için mecbur kalmadıkça güneşin yoğun tesirli olduğu saatlerde dışarı çıkılmamalıdır. Bu zaman aralığı yaz mevsiminde 10.00 ile 16.00 arasıdır. Bu saat dilimi güneşten gelen ultraviyole ışınların (zararlı ışınlar) yeryüzüne en fazla ulaştığı zamandır . Asfalt, kum gibi yer malzemelerinin güneşi yansıttığı da unutulmamalıdır. Terletmeyen ince ve açık renk kıyafetler tercih edilmeli, vücudu saran dar kıyafetler yerine bol giysiler tercih edilmelidir. Kıyafet seçiminde kumaşın cinsi de önemlidir. Sentetik, naylon, saten kumaşlar yerine keten, ipek, pamuk kumaşlar tercih edilmelidir. Yazın sıcak günlerinde fırsat buldukça ılık duş alınmalıdır.  Güneşe çıkmadan en az yarım saat önce koruyucu özelliği yüksek güneş kremleri sürülmelidir. Şapka ve güneş gözlüğü gibi güneşten koruyucu ekipmanlar kullanılmalıdır. Günde en az 2.5-3 litre başta su olmak üzere sıvı tüketilmelidir. Özellikle yazın ağır yağlı besinler tercih edilmemeli hafif, aperatif ürünler beslenmeye eklenmelidir. Park halindeki araç içerisinde uzun süre kalınmamalı, araç havalandırmasına dikkat edilmelidir.

Güneş Çarpması Durumunda Yapılan Yanlışlar Nelerdir?

Hasta kendisinde değil ise su dahil yiyecek içecek vermeyin. Eğer bilinç açıksa tuzlu ayran veya su verilebilir. Hastanın kendine gelmesi için alkol koklatılmamalıdır. Bulunabiliyorsa monyak çözeltisi koklatılmalıdır. Hastanın bilinci yerinde olsa dahi katı yiyecekler kesinlikle yedirilmemelidir. Son olarak vücut soğutulacaksa kademeli soğutulmalıdır, ani soğutmadan kaçınılmalıdır.

Güneş Çarpması Tedavi Yöntemleri

Hafif güneş çarpması belirtileri görülse bile, bazı durumlarda tıbbi yardım şart olabilir. Eğer güneş çarpması sonucu bilinç kaybı gerçekleşmişse veya bayılmış iseniz, hemen bir sağlık profesyoneline başvurmanız gerekir.

Ayrıca vücut ısısı 38.9°C veya daha yüksekse ve düşmüyorsa bununla beraber hafiflemeyen şiddetli baş ağrınız varsa, veya şiddetli bulantı ve kusma yaşarsanız, nefes almakta zorluk yaşıyorsanız veya hızlı ve yüzeysel soluma gerçekleştiriyorsanız, tıbbi yardım almanız çok önemlidir.

Bunun yanında cildinizde kabarma, şişme, kızarıklık veya döküntüler oluşursa, diyabet, kalp hastalığı veya böbrek sorunları gibi kronik sağlık sorunlarınız varsa, birden fazla ek hastalığa sahip iseniz, semptomlar birkaç gün geçmesine rağmen hafiflemiyorsa veya durum giderek kötüleşiyorsa hemen bir doktora başvurmanız gerekir.

Güneş çarpmasıyla kişinin vücut sıcaklığı aşırı artar, eğer vücut sıcaklığında ilk 30 dakika düşüş sağlanamazsa hastanın hayatı tehlikeye girer. Bir ihtimal hasta hayatta kalsa bile kalıcı karaciğer ve böbrek hasarları görülebilmektedir. İlk yardım hayati önem arz etmektedir. Hasta serin bir yere taşınmalıdır. Hastada bulantı, kusma eğilimi varsa hasta yan yatırılmalıdır. Hastanın üzerindeki kıyafetler çıkarılmalı, hafifletilmelidir. Doktora başvuran hastalarda teşhis için rektal sıcaklık ölçümü yapılır. Hastaların sıvı kaybı ve diğer mineral kayıplarını ölçmek için kan ve idrar testleri yapılır. Aşırı sıvı kaybı olanlarda damardan sıvı takviyesi yapılır. Sıvı ve tuz dengesi ile sıcaklık değişimi gözlem altında tutulur.