Öfke Kontrolü

Öfke duygusunun genel tanımı, çoğunlukla karşılanmayan beklentiler, doyurulmamış istekler ve istenmeyen sonuçlara verilen tepki olarak geçer. Öfke ne kadar olumsuz bir duygu olarak görünse de aslında diğer duygular gibi doğal olarak karşılanmalıdır. Hatta bazı iletişimlerde düzeltici bir rol oynayabilir. Olumsuz halleri, yıkıcı ve kontrol edilemeyen davranışlara (aile içi şiddet, çocuk taciz ve istismar, fiziksel ve ruhsal sağlık vb.) sebebiyet verir. Öfke duygusuna sahip olan insanların birçoğu, özellikle yetişkinler, bu duyguyla barışık olup herhangi bir tedaviye başvurmaya gerek duymaz fakat insanlar, içindeki öfkeyi düzeltmek yerine bastırmaya çalışınca birden fazla sağlık sorunlarına (baş ağrısı, kalp damar rahatsızlığı, hipertansiyon, mide hastalıkları vb.) sebep olur. Bu rahatsızlıklar insan sağlığına karşı ciddi bir tehdit oluşturduğu için öfke kontrolünün sağlanması önemli bir konu haline gelmektedir.

Öfke Kontrolü Nasıl Yapılır?

Öfke duygusu insanların zorlu yaşam koşullarında barınma, güvenlik ve sosyal güvencelerinden yetersiz olması, ekonomik koşullar vb. durumlarından dolayı ortaya çıkabilen bir durumdur. Öfke kontrolünün sağlanması kişinin elindedir. Yetişkinlerde öfke kontrolü diğer duygular gibi kontrol edebilen, kabul edilebilen normal bir duygudur.

Öfke ne kadar normal bir duygu olarak karşılansa da bunun kötü sonuçları da ihtimaller arasında vardır. Bundan dolayı kişi doğru bir tedbir alarak öfke sorununun önüne geçmelidir. Öfkeyle doğan ve pişmanlık yaratan olaylar ile karşılaşmadan önce öfke kontrolüne başvurmak gerekir. Öfke kontrolünün sağlanması için şunlar önerilir:

• Çevrenizde bulunan insanları çabuk öfkelendiğinize dair öncelikle bilgilendebilirsiniz.
• Kendinizi kontrol etme konusunda kararlı bir düşüncede olmaya çalışabilirsiniz. Şiddete yönelik davranışları asla bir çözüm olarak kabul etmemelisiniz.
• Kendi öfkenizi tetikleyen durumları belirleyip öfkenizin şiddetini ve biçiminin farkında olabilirsiniz.
• Her öfkelendiğiniz anda derin nefes almaya gayret gösterebilirsiniz. Nabız atışlarını ve nefesinizi kontrol altına alabilirsiniz.
• Sakinleşmenize destek sağlayacak fiziksel egzersizleri yapmaya özen gösterebilirsiniz. Öfkenizi engelleyebilecek, sizi telkin edebilecek cümleleri tekrar edebilirsiniz.
• Öfke anında çevrenizde bulunan eşyalara ve insanlara odaklanmak yerine hava alabileceğiniz bir yere geçebilirsiniz.
• Öfke anında fevri hareket etmek yerine kendinize zaman tanıyabilecek farklı bir yere geçebilirsiniz.
• Öfkeye neden olacak düşüncelere dalmak yerine çözüme ulaşabilecek yollara başvurmayı deneyebilirsiniz.  
• Öfkenin tersi olan olumlu bir duyguya ulaşmak için çabalayabilirsiniz.

Öfke davranışlarının ortaya çıkmasında kişilerarası ilişkiye ait birçok sorunun ortaya çıkması, iletişim yetersizlikleri ve problem çözme becerilerinin olmaması gibi durumlar neden olabilir. Bu nedenle öfkeden korunmak ve öfkeyi azaltmayı amaçlayan konular üzerinde durulmalıdır. Bunlar şöyle sıralanabilir:

• Etkili iletişim becerileri
• Sosyal desteklerini kullanımı
• Güvengen (atılgan) davranışların sağlanması
• Sosyal beceri eğitimi
• Problem ve çatışma çözümleri
• Duygusal kontrolün artırılması
• Empatik olma

Öfke Kontrolü Tedavisi

Öfke problemi günlük yaşamda kişiyi ve kişinin çevresini olumsuz etkileyen bir duygu olarak karşımıza çıkabilir. Bunun çözümü bazen basit tedaviler ile mümkünken bazı durumlarda ise öfkenin şiddeti büyük olduğu için zor bir tedavi süreci ile karşılaşılabilir. Öfke kontrolünün sağlanabilmesi için şu tedavi teknikleri uygulanır:

• Bilişsel yeniden yapılandırma
• Psikoeğitim ve gevşeme eğitimi
• Kendini izleme tekniği
• Baş etme teknikleri
• Kendine yönerge verme

Bu öfke kontrolü tedavi seansları 2 ve 16 seans arası değişebilir. Bu tedavilerin sonucunda madde bağımlılığı, kişilik bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu vb. rahatsızlarda azalma görülebilir.  

Öfke Kontrolü İçin İlaç Tedavisi

Öfke kontrolünün sağlanması için ilaç tedavisi uygulansa da en uygun tedavinin psikoterapi olduğu belirtilir. İlaç tedavisinin kalp yetmezliği ve düşkünlük durumlarında hedef belirtilere yönelik verilmesi daha faydalı olur. Öfke kontrolü için ilaç tedavisi şu üç grubun belirti göstermesine göre verilir:

•  Bilişsel-algısal belirtiler için antipsikotik tedavi
•  Mizaç belirtileri için antidepresan tedavi
•  Dürtü-denetim bozuklukları için antidepresan ve düşük antipsikotik tedavi önerilebilir.

Ayrıca antipsikotik tedavi; algı ve bilişsel bozulmalara ek olarak akut öfke atakları, hostilite (kişilerarası olumsuz ilişkiler) ve kendine zarar verme durumunda da önerilebilir.

Çocuklarda Öfke Kontrolü

Öfke kontrolü özellikle çocuklarda dikkat çeken konular arasındadır. Öncelikle üstünde durulması gereken, çocukların öfkelendiklerinde veya öfkelenmesine sebebiyet verecek durumla karşı karşıya geldiklerinde kendilerinde oluşan içsel değişimleri fark etmeleri, tanımaları ve kabul etmelerini sağlayacak konulardır. Bu nedenle başta öfke duygusuyla gelişen fizyolojik belirtilerin (ön uyarıcıların) varlığı öğretilmelidir. Çocuklarda öfke kontrolünün bir diğer önemli yolu da öfkeyi ortaya çıkaran düşünceleri engelleyen eğlenceli zihinsel imgeleri kullanabilecek bir seviyeye getirebilmek olacaktır. Böylelikle çocuklar her öfkeyi üreten bir durumla karşılaştıklarında buna öfke duygusunu kullanarak karşılık vermek yerine kendilerini mutlu edecek bir imgeyi zihinlerine koyabilmeyi öğrenirler.

Öfke sorunu yaşayan çocuklara yönelik uygulamalar şu başlıklardan oluşur:

1- Çocukların öfkelerini harekete geçiren ipuçlarını tanımalarına yardım etme: Burada ilk aşama olarak çocukların öfkelenmesine yol açan içsel uyarıları tanımasını sağlamaktır. Bu öfke denetiminde büyük rol oynayan önemli bir adımdır. Birçok çocuğun fark edemediği uyarıcı siren, çocukların bedendeki değişimlerini tanıyarak öfkelerine kalkan olmasına destek sağlar. Çocukların bu eğitimde bedenlerinde gördüğü belirtiler şunlardan oluşur:

• Kalp atışlarının hızlanması
• Her yerinin ateşlenmesi
• Tüm bedeninin titremesi
• Ellerin yumruk biçiminde sıkılması
• Kasların, özellikle kol kaslarının gerginleştiğini hissetmesi
• Dişlerin sıkılması ve çenenin kitlenmesi

Bu uygulamanın eğitimi tamamlandığında ikinci aşamaya geçilir.

2- İlginin başka yöne kaydırılması: Çocuklar öfkelenme aşamasındayken duygularını yönetemeyebilir. Bundan dolayı eğitimdeki amaç, öfkelenmeyi kendi istekleriyle yönetebilmelerini öğretmektir. Bu da ilginin başka yöne kaydırılmasıyla olabilir. İlgiyi başka yöne kaydırma tekniği, çocuğu öfkeye sebebiyet veren şeyi düşünmek yerine daha başka, olumlu bir olayı düşünme becerisini kazandırmayı amaçlar. Çocuklarda biraz daha zor geliştirilen bir teknik olsa da öfkeyi tetikleyen belirtiyi bulmak ve çocuğu zihnini yorabilecek daha önce belirledikleri bir sahneyi düşünme konusunda cesaretlendirmek gerekir. Onları mutlu edecek ve rahatlatacak bir sahne olmalıdır.

3- İmge (hayal) oyunu: İmge hayal oyunu tekniği çocuklarda öfke kontrolünde yoğun olarak kullanılır. Teknik; ev ödevi yapımında, alışverişe çıkma zamanlarında ortaya çıkan öfkede oldukça etkilidir. Öncelikle çocuklara öfkelenmesine neden olan durumun sahnesi canlı olarak betimlemesi yaptırılır. Ses, görüntü ve olayları ayrıntılı olarak çocuktan bilgisi alınır. Daha sonra çocuğun ayakları yerde olacak biçimde oturması sağlanır.
 

Sık Sorulan Sorular

Öfke kontrolü için belirli bilgiler aktarılsa da hastaların sıkça sorduğu bazı sorular verilen bilgiler içerisinde olmayabilir. Hastaların sorduğu çoğu soruları bu başlığın altında bulabilirsiniz.

Ani Öfke Patlamalarına Ne İyi Gelir?

Ani öfke patlamalarına fiziksel aktivite iyi gelebilir. Kendinizi daha iyi hissetmek için herhangi bir egzersiz programına katılıp rahat bir beden ve ruh sağlığına sahip olabilirsiniz. Böylece öfke kontrolünü sağlamada destek almış olursunuz. Ayrıca ani öfke sorununu sık sık yaşıyorsanız sosyal destek de alabilirsiniz.

Öfke Kontrol Bozukluğu Olduğunu Nasıl Anlarız?

Öfke kontrol bozukluğu çoğunlukla saldırgan davranışlarda bulunmak, çevreyle olan ilişkilerde öfke nedeniyle anlaşamamak, çoğu zaman kızgın hissetmek ve küçük bir olayda bile kin ve intikam beslemek ile anlaşılabilir.

Öfke Kontrolü İçin Psikiyatri mi, Psikolog mu?

Öfke kontrolü tedavisi için başvurulacak hekim türü hastanın durumuna bağlıdır. Hasta tedaviye başvurmak istediğinde öncelikle bir psikologa danışabilir. Bazı tedavi uygulamalarında psikolog ve psikiyatrist birlikte çalıştığından öfke durumunun seviyesine göre psikolog, hastayı psikiyatriste yönlendirebilir.

Öfke problemi gibi bir sorun yaşıyorsanız kontrollerinizi yapmayı ihmal etmeyin. Liv Hospital’da öfke kontrolü hizmetleri verilmektedir.