Spina Bifida (Ayrık Omurga) Nedir?

Spina Bifida omurilik ve omurilik zarının doğru şekilde kapanmadığı bir doğumsal anomali grubunu tanımlar. Bu durum omurilikte ve beyinde doğru gelişme olmadığı durumlarda meydana gelir ve nörolojik sorunlara yol açabilir. Spina Bifida'nın türleri ve belirtileri kişiden kişiye değişebilir. “Spina Bifida ne demek?” ve “Spina Bifida neden olur?” soruları hakkında bilgi almak için yazıyı okuyabilirsiniz.

Spina Bifida'nın Nedenleri

Spina Bifida (ayrık omurga) bir kişinin omurilik ve omurilik zarının normal şekilde gelişmediği doğumsal bir anomali veya bozukluktur. Bu durum hamilelik sırasında fetüsün omurgasının doğru bir şekilde kapanmaması sonucu ortaya çıkar. “Ayrık omurga Spina Bifida nedir?” sorusuna omuriliği ve beyin zarını çevreleyen omurilik zarının dışarı çıkması veya omurganın açıkta kalmasıyla oluşan nörolojik gelişim geriliği yanıtı verilebilir. Spina Bifida'nın temel nedenleri arasında genetik faktörler, çevresel etkenler ve beslenme faktörleri yer alabilir. Bu faktörler bir araya gelerek bebekte omuriliğin ve omurilik zarının doğru bir şekilde kapanmasını engelleyebilir.

Genetik ve Çevresel Risk Faktörleri

Spina Bifida genetik yatkınlık ve çevresel etkenlerin karmaşık etkileşimi sonucu ortaya çıkar. Ailesinde Spina Bifida öyküsü bulunan bir birey bu duruma karşı daha yüksek bir risk altında olabilir. Bu, Spina Bifida'nın genetik yatkınlığını gösterebilir. Bazı genetik mutasyonlar Spina Bifida riskini artırabilir. Özellikle folat metabolizması ile ilgili genetik varyasyonlar folik asit metabolizmasını etkileyerek Spina Bifida riskini artırabilir.

Anne adayının hamilelik sırasında maruz kaldığı çevresel etkenler de Spina Bifida riskini artırabilir. Radyasyon, bazı ilaçlar, kimyasal maddeler ve toksinlere maruz kalmak fetüsün omuriliğinin ve omurilik zarının doğru gelişimini olumsuz etkileyebilir. Aynı zamanda anne adayının hamilelik sırasında sağlıksız bir beslenme düzeni veya yetersiz beslenme bebekte Spina Bifida riskini artırabilir. Sağlıklı ve dengeli bir diyet, omurilik ve omurilik zarının sağlıklı gelişimi için önemlidir.

Hamilelikte Vücut Isısının Etkisi

Yüksek ateşin özellikle hamileliğin erken dönemlerinde maruz kalındığında, bebekte doğumsal anomali riskini artırabileceği bilinir. Bu durum Spina Bifida gibi nöral tüp defektlerinin riskini artırma potansiyeline sahip olabilir. Yüksek vücut sıcaklığı fetüsün nöral tüpünün doğru bir şekilde kapanmasını engelleyebilir.

Aynı zamanda yüksek ateş vücudun immün yanıtını etkileyebilir ve fetüsün gelişimine olumsuz etkiler yapabilir. Hamilelik sırasında anne adayının vücudu yüksek ateşle mücadele ederken bağışıklık sistemi ile ilgili değişikliklere yol açabilir. Bu değişiklikler Spina Bifida gibi doğumsal anomalilerin riskini artırabilir.

Folat Eksikliği ve Spina Bifida Riski

Folat eksikliği ve Spina Bifida hastalığı arasında güçlü bir ilişki bulunmaktadır. Folat veya folik asit, B vitamini grubuna ait bir vitamindir ve hamilelik sırasında bebeklerin omuriliğinin ve omurilik zarının doğru bir şekilde kapandığı nöral tüp gelişiminin engellenmesinde kritik bir rol oynar. Folik asit eksikliği özellikle hamilelik planlanırken ve hamileliğin erken dönemlerinde risklidir. Bu dönemlerde yetersiz folik asit alımı, nöral tüp defektleri riskini artırabilir. Bu nedenle hamilelik planlayan kadınlar doktor kontrolünde hamilelik başlamadan folik asit takviyesi almalıdır.

Spina Bifida'nın Çeşitleri

Spina Bifida çeşitleri, omuriliğin açıkta olduğu ve omurilik zarının dışarıya doğru çıktığı farklı klinik tablolara dayanarak sınıflandırılır.

Kapalı Spina Bifida

Kalın ve gergin filum terminale, omuriliğin bir kemik yapı tarafından ikiye ayrılması olan diastematomyeli, omuriliğin bir yağ kitlesi ile yapışması olan lipomyelomeningosel ve deri yüzeyi ile ilişkili dış ortama açık olan dermal sinüs ağzı gibi bozukluklar en sık görülen kapalı spina bifida şekilleri olup gergin omuriliğe, tethered cord sendromuna neden olurlar. Bu durumda gecikmeden ameliyat edilmeleri ve omurilik serbestleştirilmesinin sağlanması gerekecektir. 

Spina Bifida Occulta ve Özellikleri

Spina Bifida occulta, Spina Bifida’nın en hafif ve en yaygın görülen türlerinden biridir. “Spina Bifida occulta nedir?” sorusu, omurilik zarının bulunduğu noktada küçük bir açıklık olan Spina Bifida çeşididir olarak yanıtlanabilir. Spina Bifida occulta vakalarının çoğunda, bebekte herhangi bir belirgin fiziksel açıklık veya kese bulunmaz. Ancak bazı durumlarda omurga bölgesinde hafif dış belirtiler görülebilir. Spina Bifida occulta, omurga kemiklerindeki bir yarığın veya açıklığın sonucu olarak ortaya çıkar. Bu açıklık genellikle omurilikte herhangi bir hasara veya deformasyona neden olmaz.

Meningosel ve Özellikleri

Meningosel, Spina Bifida türlerinden biridir ve nöral tüp gelişim sırasında omurilik zarının normal bir şekilde kapanmaması sonucu ortaya çıkar. Bu durumda omurilik zarı normalden büyük bir kese veya torba şeklinde dışarıya doğru çıkar ve omurga bölgesinde bir açıklık bulunur. Bu kese içerisinde omurilik zarı ve beyin omurilik sıvısı  bulunabilir. Bu nedenle meningosel genellikle "omurilik zarı herniasyonu" olarak da adlandırılır. Meningosel vakalarında omurilik zarı dışarı çıkar.

Fakat omuriliğin kendisi dışarı çıkmaz veya bu açıklıktan etkilenmez. Sinirler ve omurilik genellikle bu açıklığın dışında kalır. Meningosel, tipik olarak ağrı veya his kaybı gibi semptomlara neden olmaz. Bununla birlikte, kese veya torbanın açık olması nedeniyle enfeksiyon riski taşır ve bu nedenle enfeksiyonların önlenmesi için tedavi gerekebilir.

Meningoselin kafada oluşan şekline ensefalosel denir. Bu da bir orta hat açıklığıdır. Deri bütünlüğü bozuk ve dış ortama açık olanlar ensefaloseller acil durumda ameliyat edilmeyi gerektirir. 

Meningomyelosel ve Özellikleri

Meningomyelosel Spina Bifida'nın ciddi bir türüdür. Omurilik zarı ve omurilik içeriğinin doğru bir şekilde kapanmadığı bir doğumsal anomaliyi temsil eder. Bu durumda omurilik zarı ve omurilik dokusu cildin dışına doğru çıkar ve açık bir defekt bulunur. Bu açıklıktan omurilik zarı ve omurilik dokusu dışarı çıkar. Omurilik içeriği, cilt altında belirgin bir kese veya torba şeklinde bulunur. Meningomyelosel, tipik olarak omurilik ve sinirlerin dışarıda olması nedeniyle çeşitli semptomlara yol açabilir.

Spina Bifida'nın Belirtileri

Belirtiler Spina Bifida dereceleri, şiddeti ve kişinin yaşına göre değişebilir. Her bireyin durumu farklıdır bu nedenle Spina Bifida tanısı alan veya bu durumdan şüphelenen bireyler, bir sağlık profesyoneli tarafından değerlendirilmelidir. Uygun tedavi ve rehabilitasyon, belirtilerin kontrol altına alınmasına ve yaşam kalitesinin artırılmasına yardımcı olabilir. 

Spina Bifida belirtileri şunlardır:

• Omurga Bölgesinde Açıklık veya Defekt: Tüm Spina Bifida türlerinde ortak olan belirti, omurga bölgesinde bir açıklık veya defektin bulunmasıdır. Bu açıklık, omurilik zarının veya omuriliğin dışarı çıkmasına neden olabilir.
• Nörolojik Sorunlar: Spina Bifida, omurilik ve sinirlerin doğru bir şekilde gelişmediği bir durumdur. Bu nedenle, Spina Bifida olan bireylerde nörolojik sorunlar yaygın olarak görülebilir. Bu sorunlar alt ekstremite felci, kas güçsüzlüğü, hissizlik veya denge sorunları gibi semptomlarla kendini gösterebilir.
• Mesane ve Bağırsak Sorunları: Spina Bifida, mesane ve bağırsak kontrolünün kaybına yol açabilir. Bu, idrar kaçırma veya bağırsak işlevlerinin düzensizliği gibi sorunlara neden olabilir.
• Chiari Malformasyon (Orta Beyin Herniasyonu): Spina Bifida ile sıkça ilişkilendirilen bir durum olan Chiari malformasyonu, baş ağrısı, boyun ağrısı, denge sorunları ve nörolojik semptomlara neden olabilir.
• Omurga Deformiteleri: Spina Bifida omurga gelişimini etkileyebilir ve omurga deformitelerine yol açabilir. Bu deformiteler sırtta yamukluk veya çıkıntı gibi fiziksel belirtilerle sonuçlanabilir.
• Enfeksiyon Riski: Açık bir omurga defekti bireyleri enfeksiyonlara karşı daha duyarlı hale getirebilir. Bu nedenle enfeksiyon riskini azaltmak için önlemler alınması önemlidir.

Spina Bifida'nın Tedavisi

Spina Bifida tedavisi hastalığın türüne ve şiddetine bağlı olarak değişebilir. Tedavi, genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve nöroşirurjistler, nörologlar, fizyoterapistler, ürologlar ve diğer uzmanlar gibi sağlık profesyonelleri tarafından yönlendirilir.

Tedavi seçenekleri şunlardır:

• Cerrahi Müdahale: Meningomyelosel veya meningosel gibi açık omurilik defektleri olan bireyler genellikle Spina Bifida ameliyatı gerektirir. Cerrahi ameliyatla, omurilik zarı ve omurilik dokusu cildin altına yerleştirilir ve defekt kapatılır. Ameliyat omuriliği korumak ve enfeksiyon riskini azaltmak için önemlidir. Cerrahi müdahalenin amacı nörolojik sorunların ilerlemesini engellemek veya azaltmaktır.
• Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon: Spina Bifida tanısı alan bireyler için fizik tedavi ve rehabilitasyon nörolojik sorunların yönetilmesine yardımcı olabilir. Bu programlar kas güçlendirme, denge geliştirme ve hareket yeteneğini artırma amaçlarıyla uygulanır.
• Mesane ve Bağırsak Yönetimi: Spina Bifida mesane ve bağırsak kontrolünün kaybına neden olabilir. Bu nedenle kateterizasyon ve bağırsak alışkanlıklarının düzenlenmesi gibi yönetim stratejileri gerekebilir. Ürologlar ve gastroenterologlar, bu konularda yardımcı olabilir.
• Chiari Malformasyon Tedavisi: Spina Bifida ile ilişkili Chiari malformasyonu baş ağrısı, boyun ağrısı ve nörolojik semptomlara yol açabilir. Bu durumun tedavisi beyin sapının basıncını azaltmaya yönelik cerrahi müdahale içerebilir.
• Enfeksiyon Kontrolü: Omurilikte açıklık bulunması enfeksiyon riskini artırabilir. Artan enfeksiyon riski nedeniyle bireylerin önlemler alınması gerekir. Eğer önlemlere rağmen bir enfeksiyon gelişirse enfeksiyonlar hızlı bir şekilde tedavi edilmelidir.
• Folik Asit Takviyesi: Spina Bifida riskini azaltmak için hamilelik öncesi ve hamilelik sırasında folik asit takviyesi önerilir. Bu nöral tüp defektlerini önlemeye yardımcı olabilir.
• Destek ve Eğitim: Spina Bifida tanısı alan bireyler ve aileleri bu durumu yönetmek ve başa çıkmak için destek ve eğitim almalıdır. Bu, yaşam kalitesini artırmaya yardımcı olabilir.

Fizyoterapi Tedavisi ve Önemi

Fizyoterapi Spina Bifida gibi nörolojik sorunlara sahip bireylerin tedavisinde kritik bir rol oynar. Bu tedavi yöntemi kas güçlendirme, hareket yeteneği geliştirme, denge kazanma, ağrı yönetimi ve fiziksel bağımsızlık konularında büyük öneme sahiptir. Fizyoterapi, bireylerin yaşam kalitesini artırarak günlük yaşam aktivitelerini daha etkili bir şekilde gerçekleştirmelerine yardımcı olur ve aynı zamanda uzun vadeli hareketsizlik nedeniyle oluşabilecek fiziksel sorunları önler. Bireylere uygun adaptasyonlar ve rehabilitasyon sağlayarak Spina Bifida ile başa çıkma becerilerini geliştirir ve bireylerin kendilerine bakma becerilerini destekler. Aynı zamanda bireylerin ve ailelerinin eğitimini sağlayarak tedaviye uyum konusunda önemli bir rol oynar.

Spina Bifida Ameliyatı

Spina bifida ameliyatı sonrası iyileşme süreci, ameliyatın türüne, spina bifida'nın ciddiyetine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir.

İşte spina bifida ameliyatı sonrası iyileşme süreci hakkında genel bilgiler:

1. Ameliyat Sonrası Bakım: Ameliyat sonrası dönemde hastanede yakın gözetim altında tutulur. Ameliyat bölgesi temiz ve kuru tutulmalıdır. İyileşme sürecinde enfeksiyon riskini azaltmak için antibiyotikler reçete edilebilir.
2. Yara İzleri: Ameliyat sonucu oluşan yara izleri zamanla iyileşir. Yara izlerini minimize etmek için dermatolojik kremler veya losyonlar kullanılabilir. Plastik cerrahi müdahaleleri yara izlerini gidermeye yardımcı olabilir.
3. Fizyoterapi ve Rehabilitasyon: Spina bifida ameliyatı sonrası, çocuklar genellikle fizyoterapi ve rehabilitasyon programlarına katılırlar. Bu programlar, kas gücünü ve hareket yeteneklerini geliştirmeye yardımcı olur.
4. Mesane ve Bağırsak Sorunları: Spina bifida hastaları genellikle mesane ve bağırsak sorunları yaşarlar. Bu nedenle idrar sondası veya bağırsak düzenleyici ilaçlar kullanmaları gerekebilir.
5. Ortezler ve Destekleyici Cihazlar: Bazı spina bifida vakalarında, hastaların yürüme veya hareket etme yeteneklerini desteklemek için ortezler veya tekerlekli sandalye gibi cihazlar kullanmaları gerekebilir.
6. Eğitim ve Psikososyal Destek: Spina bifida hastaları ve aileleri için eğitim ve psikososyal destek önemlidir. Bu durumla başa çıkmak ve günlük yaşamda bağımsızlık sağlamak için gereken bilgi ve becerileri öğrenmeleri önemlidir.
7. Uzun Vadeli İzleme: Spina bifida hastaları için uzun vadeli izleme ve takip önemlidir. Bu, sorunların erken teşhis edilmesine ve uygun tedavinin başlatılmasına yardımcı olabilir.

Ameliyat sonrası iyileşme süreci her hastada farklı olabilir ve uzun vadeli sonuçlar, spina bifida türüne ve ciddiyetine bağlı olarak değişebilir. Tedavi süreci multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve bir pediatrik nöroşirurji uzmanı, fizyoterapist, ürolog ve diğer uzmanlar arasında işbirliği önemlidir. Hastanın ve ailesinin ihtiyaçlarına göre kişiselleştirilmiş bir tedavi planı oluşturulur.

Sıkça Sorulan Sorular

Spina Bifida doğumsal sağlık sorunları hakkında merak edilen bir konudur. Sıkça sorulan sorular, Spina Bifida hakkında temel bilgiler sunar.

Spina Bifida Hastaları Ne Kadar Yaşar?

Spina Bifida hastalarının yaşam süresi hastalığın türüne, şiddetine ve alınan tedaviye bağlı olarak değişir. “Spina Bifida hastaları ne kadar yaşar?” için daha hafif türler genellikle daha iyi bir yaşam beklentisine sahipken, ciddi Spina Bifida türleri nörolojik sorunlar ve komplikasyonlarla ilişkilendirilir ve yaşam süresini etkileyebilir.

Spina Bifida Occulta Tedavisi Nedir?

Spina Bifida occulta genellikle belirtisiz veya hafif semptomlarla seyreden bir Spina Bifida türüdür ve birçok vakada özel tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Spina Bifida occulta tedavisi ihtiyacı olmayan durumlarda Spina Bifida hastaları için sadece düzenli takip ve gözlem önerilebilir. Ancak semptomlar ortaya çıkarsa veya başka sağlık sorunları gelişirse uygun tedavi ve yönetim stratejileri uygulanabilir. Bu stratejiler semptomların türüne ve şiddetine bağlı olarak fizik tedavi, ağrı yönetimi, postür eğitimi veya cerrahi gibi seçenekleri içerebilir. Spina Bifida occulta vakaları bireysel olarak değerlendirilmeli ve tedavi planı hastanın özel ihtiyaçlarına göre uyarlanmalıdır.