Çocuklarda Yabancı Cisim Aspirasyonu

Yabancı Cisim Aspirasyonu Nedir? 

Yabancı cisim aspirasyonu, çocuğun ağzındaki bir yiyeceği ya da maddeyi nefes borusuna kaçırmasıdır. Bu yiyecek çocuğa büyükleri tarafından verileceği gibi, bazen çocuk yanlışlıkla ağzına katı bir yiyecek ya da sert bir cisim atabilir ve bu cisim nefes borusuna kaçabilir. 

Yabancı cisim aspirasyonu en sık 6 ay-3 yaş arası çocuklarda görülür. Çocukların yutma fonksiyonlarının tam gelişmemesi ya da ağzında bir madde varken ağlama, gülme, koşma gibi bir durumun ortaya çıkması maddenin nefes borusuna kaçmasına neden olabilir. 

En sık aspire edilen maddeler çekirdek, fındık, fıstık, ceviz, mısır, leblebi, fasulye, nohut, havuç, kemik parçaları gibi yiyecekler olmakla birlikte bazen de küçük oyuncak parçaları, boncuk, kalem kapağı, silgi ya da ağza atılabilecek her türlü madde aspire edilebilir. 

Belirtileri Nelerdir? 

Öncesinde bir şey yokken, beslenme ya da ağza atılan sert bir cismin yutulması esnasında ani olarak ortaya çıkan nefes darlığı, morarma, öksürük ve hırıltı nefes borusuna bir maddenin kaçmış olabileceğini bize gösterir. Ailenin, çocuğu kendi başına oynadığı esnada yine nefes zorluğu, morarma, öksürük ve hırıltı halinde bulması yabancı cisim aspirasyonu açısından uyarıcı olmalıdır. Özellikle etrafta bırakılan küçük cisimlerin, eşyaların kaybolması ya da sıkça bu maddeleri ağzına atan bir çocukta bu tür hikayeler oldukça önemlidir. 

Yiyecek ya da medde ağızda parçalı halde olabilir ve çocuğun öksürerek bu parçalardan bazılarını dışarı çıkartmış olması tüm yabancı cisimlerin dışarı çıktığı anlamına gelmemeli, aksi ispatlanana kadar hava yollarında yabancı cisim olduğu kabul edilmelidir. 

Yabancı cisim aspire etmiş bir çocukta bazen aile bunu fark etmeyebilir. Bu durumda hava yoluna kaçan yabancı cisim zaman içerisinde çocukta geçmeyen, tedaviye dirençli ya da sık tekrarlayan öksürük, hırıltı, balgam, nefes darlığı ve akciğer enfeksiyonuna neden olabilir. Bu durumlarda da çocuklarda yabancı cisim aspirasyonu akılda tutulmalıdır. 

Yabancı cisim akciğerlerde kaldıkça geri dönüşümsüz akciğer hasarına yol açabileceğinden bu durumun tanınması ve erken müdahale edilmesi hayati önem taşımaktadır. 

Yabancı Cisim Aspirasyonu Olduğunda Ne Yapılmalıdır? 

Çocuk bir cismi nefes borusuna kaçırdığında öncelikle ağzında görülebilir bir madde varsa dikkatlice çıkartılmalı, nefes açıklığı sağlanmalı ve yaşına uygun manevralar “hemlich manevraları” yapılmalıdır, kesinlikle ağza körlemesine parmak sokulmamalıdır. 112 aranmalı ve mümkün olan en kısa sürede acil merkeze başvurulmalıdır. 

Bazı çocuklarda yabancı cismin aspire edilmesinden dakikalar sonra şikayetler gerileyebilir ve hasta normal nefesine dönebilir. Hasta iyi olsa dahi sağlık merkezine başvurulmalıdır. 

Yabancı cisim aspirasyonu yeni değil, önceki günlere aitse mutlaka gündüz takip eden doktoruna hasta götürülmeli ve tetkik edilmelidir. 

Tanı ve Tedavisi Nasıl Yapılır? 

Hastalığın tanısında nefes borusuna yabancı cisim kaçma hikayesi en önemli kısımdır. İlaveten fiziki muayene ve akciğer grafisi değerlendirilmelidir. 

Hastanın başvuru esnasında şikayetinin olmaması, fizik muayenesinin ve akciğer grafisinin normal olması yabancı cisim aspire edilmediğini göstermez, yabancı cisim aspirasyonu hikayesi olan tüm hastalara mutlaka bronkoskopik değerlendirme yapılmalıdır.  

Tedavi, bronkoskopla yabancı cismin çıkartılmasıdır. 

Benzer şekilde tedaviye dirençli ya da sık tekrarlayan hırıltı, öksürük, balgam ya da 6 akciğer enfeksiyonu geçiren çocuklarda olası yabancı cisim ya da hava yolu problemlerinin araştırılması amacı ile tanısal bronkoskopi yapılmalıdır. 

Yabancı Cisim Aspirasyonundan Nasıl Korunulur? 

Nefes borusuna yabancı cisim kaçması hayatı tehdit eden ve sonrasında ciddi sonuçları olabilecek oldukça önemli bir konudur. Anne-baba ve çocuğun bakımından sorumlu diğer kişiler bu konuda eğitilmelidir. 

Üç yaşından küçük çocuklarda sert ve katı yiyecekler (havuç vb.) uygun şekilde hazırlanmadan çocuğa direk verilmemelidir. Ağızda yemek varken ağlama, gülme, öksürme ya da koşma gibi eylemlerin olmasından sakınılmalıdır. Öksüren, gülen ya da ağlayan çocuğa bir taraftan yemek vermeye devam edilmemelidir. 

4-5 yaşından küçük çocuklara çekirdek, fındık, fıstık, ceviz, mısır gibi çerezler verilmemeli, mutlaka verilmek isteniyorsa uygun küçüklüğe getirilmeli, gerekirse ezilerek verilmelidir. 

Çocukların yaşlarına uygun oyuncaklar seçilmeli, aspire edilmeye uygun küçük parçalı oyuncak ya da legolar tercih edilmemeli, çocuğun etrafında ağzına atabileceği boncuk, silgi, plastik parça gibi hiçbir katı madde bulundurulmamalıdır.