Coronavirus Sırasında Çocukların Ruh Sağlığını Koruyucu Öneriler

Koronavirüs Çocukların Psikolojisini Nasıl Etkiler? 

Çocuklar stresli olaylara nasıl tepki verileceği konusunda yetişkinlere baktıklarını, onları model aldıklarını hatırlamak çok önemlidir. Ebeveynler aşırı endişeli görünüyorsa, çocukların kaygısı artabilir. Panik yapmadan bir düzeyde endişeli olmak, hastalık riskini azaltan önlemlerin alınmasına neden olabilir. Çocukların kaygı ile başa çıkmasına yardımcı olmak için, aşırı uyarılarda bulunmadan, aşırı endişeli görünmeden, doğru önleme bilgileri ile duruma uygun gerçekçi bir yaklaşım benimsenmelidir. 



Koronavirüs hastalığı salgını insanlar için stresli olabilir. Bir hastalık hakkındaki korku ve endişe bunaltıcı olabilir. Herkes stresli durumlara farklı tepki gösterir. Salgına nasıl yanıt vereceğiniz, geçmişinize, sizi diğer insanlardan farklı kılan şeylere ve yaşadığınız topluma-kültüre bağlı olabilir. Bu salgın hastalıkta, stres yaşama açısından çocuklar ve gençler riskli gruplar arasında yer almaktadır (diğerleri sağlık çalışanları, yaşlı ve kronik hastalığı olanlar, madde kullananlar, ruhsal hastalığı olanlar). Bu nedenle özellikle evde zaman geçirmek zorunda olan çocukların salgın sırasındaki kaygı, korku, üzüntü, davranış değişiklikleri gibi yaşayabileceği ruhsal sorunlar açısından dikkatli olunmalıdır. Çocukların kaygı düzeyi artığında hem kendileri hem de ebeveynleri için oldukça zorlu süreçler yaşanabilir. Ebeveynlerin kaygı düzeyi yüksek olduğunda ise kendileri ve çocuklarını korumakla ilgili görev ve sorumluluklarını yerine getirmeleri güçleşebilir.
Çocuklara yönelik olumlu önleyici tedbirleri öğretmek, onlarla korkuları hakkında konuşmak ve onlara hastalık riskleri üzerinde bir miktar kontrol hissi vermek kaygıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
 

Bir Çocuğun Koronavirüsten Etkilendiğine Dair Belirtiler Nelerdir?

• Küçük çocuklarda huzursuzluk, gerginlik ve ya aşırı ağlama
• Kazandığı becerilerde eskiye dönme (idrar, kaka kaçırmaya başlama)
• Anne babadan ayrıldığında aşırı kaygılanma
• Kendi sağlığı ve sevdiklerinin sağlığı hakkında korku ve endişe duyma, düşünme ve konuşma
• Yeme düzenindeki değişiklikler
• Dikkat sürdürme ve konsantre olma zorluğu
• Uykuya dalmakta güçlük çekme, geçe uyanmaları
• Kolay yorulma
• Günlük yaşamda kötü bir şey olacağına dair kaygılı olma
• Oyun ve günlük aktiviteleri yerine getirmekte zorlanma, 
• İsteksizlik
• Açıklanamayan baş ağrısı veya vücut ağrısı
• Gençlerde sinirlilik, davranış sorunları
• Kronik sağlık sorunlarının kötüleşmesi
• Yukarıdaki belirtiler varlığında çocuğunuz bir kaygı sorunu yaşıyor olabilir. Aşağıda tanımlanan bir yaklaşım geliştirmeniz önerilir. 

 

Koronavirüsten Korkan Çocuk ile Nasıl İletişim Kurulmalı?

• Yukarıdaki belirtilerin varlığında çocuğunuzla konuşmak için zaman ayırın.
• Bu korkular hakkında konuşun.
• Çocuğunuzla hastalıkla ilgili doğru bilgiler hakkında konuşun - bu kaygıyı azaltmaya (kaygı duymalarına neden olan yanlış bilgileri değiştirerek) yardımcı olabilir. 
• Çocuklara hastalığı önlemek için neler yapabilecekleri konusunda yol göstermek onlara hastalık yayılımı üzerinde daha fazla kontrol duygusu verir ve kaygılarını azaltmaya yardımcı olur.
• Televizyon izlemeyi azaltın veya internetteki ve sosyal medyadaki bilgilere erişimi sınırlayın. Çocuklarınız için rahatsız edici olabilecek bilgileri izlemelerini ve dinlemelerini engelleyin.
• Çocuğunuzun güvende olduğundan emin olun. Kendilerini üzgün hissettiklerinde onu dinleyin. Sizden nasıl başa çıkacaklarını öğrenebilmeleri için kendi stresinizle nasıl başa çıktığınızı onlarla paylaşın. Onun daha önceki başa çıktığı olayları, başa çıkma yollunu, becerisini, gücünü hatırlatın. 
• Ebeveynlerin ne zaman danışmanlık alacağı sorusu da önemlidir. Bu ortaya çıkan ruhsal ve ya davranışsal sorunlar günün çoğunda ortaya çıkıyor, çocuğun oyun, ders gibi aktivitelerini yapmasını bozuyor ya da sosyal ilişkilerini etkiliyorsa danışmanlık alın.
• Önceden var olan ruhsal hastalığı olan çocuk ve ergenlerin mevcut tedavilerini devam ettirin. Ruhsal sorunu olan çocuklar için, bu süreçte yeni eklenen ve ya kötüleşen belirtiler konusunda uyanık olun bunların fark edin, doktorunuzla paylaşın. 
• Çocuğunuz koronavirüsü veya başka nedenle kaygı, korku, takıntı, panik atak veya depresif belirtiler yaşamaya başlıyorsa bir terapist size ve / veya çocuğunuza bu sorunlarla sağlıklı bir şekilde başa çıkmanızda yardımcı olacak bir sonraki adım olacaktır.
• Özellikle yüz yüze görüşmenin mümkün veya uygun olmadığı durumlarda etkili ve kanıta dayalı bir seçenek olarak uzun yıllardan bu yana kullanılmakta olan telepsikiyatri uygulamalarına başvurulabilir. Uzak mesafe ve fiziksel rahatsızlık nedeniyle psikiyatri uzmanına ulaşamayan kişiler için kullanılagelen telepsikiyatri pratiği salgınla birlikte bazı hastane ve özel çalışan hekimler tarafından uygulanmaya başlanmıştır. Kendi psikiyatri doktorunuza ulaşarak telepsikiyatri uygulaması hakkında bilgi edinin.

 

Pandemi Sürecinde Ebeveynler Çocuklarına Destek Olmalılar

Aile desteği tüm ruhsal yakınmalar ve sorunlar için tampon görevi görür. Bu anne-baba desteği, ilgisi iyi olan çocukların, stresli yaşam olaylarından ruhsal etkilenmeler açısından daha korunaklı-dayanıklı oldukları anlamına geliyor. O nedenle ebeveynlerin Koronavirüs hastalık salgını sırasında sadece kendi ve yaşam rutinleri ile ilgilenmeleri dışında çocuklarının ihtiyacı olan ruhsal desteği sağlamaları hayati görünmektedir. Bir arada ve sokağa çıkmadan yaşamın devam ettiği bu süreç içinde çocukların ruhsal iyilik durumları aslında anne babanın yaşamdaki sorumluluk ve günlük yaşam yüklerini kolaylaştıracaktır. Aksi halde, kaygılı, üzgün, korkulu, sinirli, uyum sağlayamamış çocuk kapalı ev ortamındaki sağlıklı dengenin-uyumun kurulmasını güçleştirecektir.  Aşağıda anne-baların kendileri ve çocukları için salgın hastalık döneminde olumsuz ruhsal etkilenmeyi önleyebilecek öneriler sıralanmıştır. 

• Mümkün olduğunca rutin-normal bir günlük yaşamınız olsun. 
• Televizyon izlemeye sınır getirin veya internetteki ve sosyal medyadaki bilgilere erişimi sınırlayın.
• Mola verin; sosyal medya da dâhil olmak üzere haberleri izlemek, okumak veya dinlemek için mola verin. 
• Çocuğunuzla hastalıkla ilgili gerçekçi bilgiler verin - bu kaygıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
• Arkadaşlarınızla ve ailenizle (geniş aile üyeleri ile) bağlantı kurun.
• Düzenli rutinlere ayak uydurmaya çalışın. Okullar kapalıysa, öğrenme aktiviteleri ve rahatlatıcı veya eğlenceli aktiviteler için bir program oluşturun.
• Daha küçük çocuklarda yeni oyunlar öğrenerek uygulayın. (canlandırma, taklit içeren oyunlar, masal uydurma, oyun yaratma vs). Bulmacalar, boyama, çizim yapma gibi uygulamalı aktiviteler yapın. 
• Aile üyelerine mektup yazarak el yazısı ve dilbilgisi alıştırması yapın. Bu, yakın temas kurmayı azaltmanın en iyi yollarından biridir. 
• Çocuğunuzun ziyaret edemeyecekleri aile üyelerine kart veya mektup yazmasına yardımcı olun.
• Çocuğunuzun telefon veya görüntülü sohbet yoluyla arkadaşlarına ve aile üyelerine ulaşmasına yardımcı olun.
• Kendiniz başkalarıyla bağlantı kurarken çocuğunuzun da arkadaşları ile bağlantı kurup sosyal ilişki ve paylaşımlarının devamına olanak sağlayın. (Endişeleriniz ve nasıl hissettiğiniz konusunda güvendiğiniz insanlarla konuşun, varsa çocuğunuzun da yakınlarınız ve arkadaşları ile konuşması için fırsatlar yaratın).
• Kendinizin ve çocuğunuzun beden sağlığınıza dikkat edin;  Sağlıklı, dengeli yemekler yemeye çalışın, düzenli egzersiz yapın, bol miktarda uyku alın, almasını sağlayın. Çocuğunuzla yürüyüşe çıkın veya bisiklete binin. Hoşunuza giden başka aktiviteler yapmaya çalışın.
• Evde birlikte gevşemek için zaman ayırın. (GERGİNLİKLE BAŞA ÇIKMAK İÇİN UYGULANABİLECEK YÖNTEMLER, Türkiye Psikiyatri Derneği, https://www.psikiyatri.org.tr/uploadFiles/2132020115258-gevsemebrosur.pdf)
• Salgın dönemlerindeki kendinizin ve çocuğunuzun ruh sağlığını koruyucu yaklaşımlarla ilgili bilgi edinin. (olumsuz ruhsal etkilenme konularında bilgi edinin, gerektiğinde uzmanlardan danışmanlık alın)
• Stres nedeniyle siz ya da çocuğunuzun günlük yaşamı üst üste birkaç gün boyunca etkileniyorsa  ruh sağlığı uzmanınızı arayın.