Covid 19 Sırasında Gençlerin Yaşayabileceği Ruhsal Sorunlar İçin Ebeveynlere Öneriler

Koronavirüsün Yarattığı Stres Gençleri Nasıl Etkiler?

Gençler özellikle koronavirüs hakkında sosyal medya platformunda veya internette sürekli bilgiye maruz kalmaları, bu bilgilerin bir kısmının bile doğru olmadığı durumlar nedeniyle endişe yaşayabilirler. Haber sitelerinin yanı sıra Twitter, Whatsapp ve Instagram'daki coronavirüs ile ilgili sık sık yapılan bilgi paylaşımları, özellikle bilgilerin daha abartılı olması, kıyamet tahminleri şeklindeki haberler virüsü olduğundan daha tehdit edici hissetmesini sağlayabilir. İnternetteki bilgiler, haberler abartı veya en kötü senaryoları yazma eğilimindedir. Dünya Sağlık Örgütü ve Sağlık Bakanlığı, TTB (Türk Tabipleri Birliği), KLİMİK (Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği), TPD (Türkiye Psikiyatri Derneği), COGEPDER (Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği)  gibi yüksek uzmanlığa sahip güvenilir bilgi kaynakları, gençlerin genellikle bilgi almak için başvurdukları yerler değildir. Anne babalar gençlerin bilgi aldıkları kaynakların farkında olmalı ve onlara doğru kaynaklar sunmalıdırlar.



Aynı anda ortaya çıkan bilgi miktarı ve bilgilerin karmaşıklığı gençlerin de kafasını karıştıracaktır. Gençlerin neyin gerçek neyin sahte olduğunu anlamaları zordur ve bu nedenle kaygı, korku ve endişe yaşayabilirler. Her ne kadar virüse yakalanma riskinin düşük olsa da ya da hafif klinik belirtilerle hastalığı geçirme oranları yüksek olsa bile gençler arasında korkunun giderek arttığı belirtilmektedir. 
Gençlik dönemi; çocuklukla erişkinlik arasında yer alır, bedensel ruhsal ve cinsel olgunlaşma ile sona erer. Aslında çocuklukla yetişkinlik arasında bir “ara durak ya da köprü’dür”. Bu dönemde ergen kendine göre ne olduğu ve ne olacağı ile başkalarına göre kendisinin ne olduğu ve ne olacağı sorularına yanıt arar. Her şeyi merak eder. Her şeyi sorgular. Dürtüseldir. Ebeveynler ile daha önceki yıllarda geliştirdiği duygusal bağlara aykırı davranışlar sergiler. Daha az uzlaşmacı, daha az itaatkâr, daha zor kontrol edilebilir, bağımlılık bağımsızlık ikilemi arasında gidip gelen özellikler gösterir. Bazen çocuktur, bazen her şeyi bilen yetişkindir. Çocukluk dönemi ile ergenlik dönemi arasında gidip gelir. Anne baba ile bağımsızlık hakları için savaşır. Özellikle bakım ve kontrol konularında çatışma yaşanır. Yeterli bir çevre, uygun yaklaşım, rekabet ve başarı için fırsatlar tanınan ergen agresif davranışlarını sindirerek daha uzlaşmacı olacaktır. Uygunsuz tutumlar ise kontrolsüz saldırganlıklara, çekingenliğe, başarısız yetersiz birey olma duygularına, azınlık, kendine benzemeyen gruplara yönelmelerine neden olabilir ki bunlar sıklıkla geçici olacaktır. Anne babanın toleranslı ve duyarlı olması önemlidir. Ergenle didişmek yerine onu dinleyen, onunla tartışan, fikirlerine değer veren, ona kendini tanımlayabileceği alan bırakan, kendisi ile rekabet etmesine ve girişimciliğine fırsat tanıyan, akranları ile ilişkisinde destek olan yaklaşımlar gencin bu dönemi sorun yaşamadan atlatmasında önemli olacaktır.
 

Koronavirüsün Yarattığı Stres Belirtilerini Tanıyın

İnsan sağlığını günlük yaşamını bu kadar etkileyen bir salgınla karşı karşıya kalanlarda stres belirtilerinin ortaya çıkması beklenen bir durumdur. Çünkü dünyanın çeşitli yerlerinde, sevdiği kişilerin ya da kendilerinin salgından etkilenmesi ya da etkilenme olasılığının olması başlı başına stres kaynağıdır. Ancak günlük yaşantımızı bozmayan ve bizi salgın konusunda tedbirler almamızı sağlayarak korunmamıza katkısı olan stresi normal karşılayabiliriz
Çocukluk döneminden çıkan ve yetişkinliğe doğru yolculuğa başlayan bir gencin salgın döneminde evde kalması, ebeveynlerinden uzaklaşması gereken dönemde tüm gün ebeveynleri ile aynı ortamda kalması çatışmalar ve stres için riskli olacaktır. Her genç bu zorlu sürece farklı yanıt verecektir. Salgın yokmuş gibi davranıp riskli davranışlar sergilemekten, çok kaygılı olmaya kadar farklı baş etme yollarını kendilerince seçeceklerdir. 
Bulaşıcı hastalık salgını sırasında ve sonrasında ebeveynlerin, kendilerinin ve çocuklarının fiziksel ve zihinsel sağlığına dikkat etmesi önemlidir. Ebeveynler kendi ve çocuklarındaki stres belirtilerini bilmeleri, stresi nasıl baş edeceklerini ve ne zaman yardım alacaklarını öğrenmeleri gereklidir. 
 

Koronavirüsün Yarattığı Stres Belirtileri Nelerdir?

Aşağıda stresle ilgili davranışsal, fiziksel, duygusal ve bilişsel tepkiler olabildiğince ayrıntılı verilmiştir. Bu salgın sırasında ya da sonrasında ortaya çıkan stresle ilgili belirtileri fark etmeniz önemlidir. Daha önce var olan ruhsal bir sorun varlığında ise ruhsal belirti şiddetinde artma ya da yeni belirtiler ortaya çıkma şeklinde kendini gösterebilir.

• Huzursuzluk, gerginlik ve ya aşırı ağlama
• Öfke patlamaları ve sık sık tartışmayla sinirlilikte bir artış
• Günlük yaşamda kötü bir şey olacağına dair kaygılı olma
• İletişim kurma veya dinleme güçlüğü
• Diğer insanları her şey için suçlamak
• Dikkat sürdürme ve konsantre olma zorluğu
• Bazı şeyleri hatırlamada sorun yaşamak
• Karar vermekte zorluk çekmek
• Uykuya dalmakta güçlük çekme, geçe uyanmaları
• Kolay yorulma
• Enerji ve aktivite seviyesinde bir artış veya azalma
• Rahatlamak veya uyumakta zorluk çekmek
• Sık ağlamak
• Aşırı endişe
• Çoğu zaman yalnız kalmak istemek
• İsteksizlik, zevk alamama veya eğlenememe
• Yardım vermek veya kabul etmekte zorluk çekmek
• Kendine güvende artma, aşırı neşeli olma ya da dokunulmaz hissetmek
• Hiçbir şey umursamamak
• Alkol, tütün kullanımı veya yasadışı uyuşturucu kullanımınızdaki artış
• Karın veya ishal olması
• Baş ağrısı ve diğer ağrıları olmak
• İştah değişiklikleri, iştahsızlık veya çok yemek
• Terleme veya titreme veya kas seğirmesi

 

Koronavirüsün Yarattığı Stres ile Nasıl Başa Çıkılır?

Ebeveynler kendileri için zaman ayırmalı, kendi ruh sağlıklarını iyi olmasına özen göstermelidirler. Kendileri sorun yaşayan ebeveynler çocuklarına yeterince yardım edemezler. Yine ruhsal sorun yaşayan ebeveynlerin çocuklarında da ruhsal sorun ortaya çıkma riski yüksektir. 
Salgın hakkında okumak ya da haber izlemek için harcanılan zamanı kısıtlayın. Sınırlar belirleyin. Çocuğunuzun hayatında iyi giden şeylere odaklanmak için haberlerden uzaklaşıp uzaklaşamadığını kontrol edin.  İyi şeylere zaman ayırdığından emin olun.
Kendinizi ve çocuğunuzu hastalıklara karşı nasıl koruyabileceğiniz hakkında bilgi edinin. Salgın hakkındaki duygularınız hakkında konuşun, güvenilir sağlık bilgilerini paylaşın. Çocuğunuz için doğru bilgileri için güvenebileceğiniz kişileri ve kaynakları bulun. Onlarla konuşun. Yanlış bilgilerin düzeltilmesi için yol gösterin. 
Kendinizi ve çocuğunuzu sağlıklı tutmak için yiyecek ve fiziksel egzersizlerinize dikkat edin, gevşeme egzersizlerini öğrenin, uygulayın. 
Çocuklar ve gençlerde belirsizlik önemli bir stres kaynağıdır. Günlük rutinleriniz ve ritüellerinizi mümkün olduğu kadar korumaya çalışın. Gün boyu yaşanacak “nasıl geçeceği belirsiz bir gün” yaşamaktansa gün içerisinde belli zamanlar için programlar yapın (çerçevesi belli olan zaman dilimleri oluşturun). 
Stresle ilgili belirtileri öğrenin. Belirtiler görüldüğünde atlamayın, fark edin. 
 

Koronavirüsün Yarattığı Stres İçin Ne Zaman Yardım Alınmalı?

Bulaşıcı hastalık nedeniyle hastalanma riskiniz çok az olsa veya hiç olmasanız bile ciddi sıkıntı yaşayabilirsiniz. Özellikle farklı, tutarsız, yanlış bilgi kaynaklarından sürekli beslenen, tüm zamanlarını evde geçiren, gelişimsel olarak ebeveynlerinden bağımsızlığını kazanma döneminde olan gençler için zorlu süreçler yaşanabilir. Salgın nedeniyle sokağa çıkma yasakları, uzaktan eğitim gibi tedbirlerle günlük yaşantınızın içine girdiğinde ise gelişimin önemli ve çalkantılı bir döneminde olan gençler ruhsal etkilenme açısından daha riskli olacaktır. Gençlerin etkilenmesinde, edinilen yanlış bilgiler, günlük yaşamdaki kısıtlamalar, ebeveynleri ile tüm gün birlikte olma, onların uyarı ve kısıtlamalarına maruz kalma, çevrelerinde salgın nedeniyle hastalanma ve kayıp yaşantıları, eski psikiyatrik hastalıklarının sürmesi, alevlenmesi gibi pek çok nedenle ruhsal etkilenme yaşanabilir. 
Stresli, üzüntülü veya öfkeli hissetmenin, bulaşıcı bir hastalık salgını gibi bir olaydan sonra sizi ve çocuğunuzu doğrudan tehdit etmediğinde bile yaygın olduğunu bilin.
Eğer çocuğunuz birkaç gün veya hafta boyunca stres belirtileri gösteriyor, daha sinirli, sıkıntılı mutsuz, kaygılı ise yardım almalısınız. Gençler yaşamın anlamsızlığı, kendisine ya da bir başkasına zarar verme, ya da ölüm, ölmek ya da intihar hakkında konuşur ya da yazarsa derhal hızlı bir şekilde psikiyatrik destek almalısınız.