Kardeş Kıskançlığı

Kardeş Kıskançlığı Nedir?

Anne babalar tek çocukla yaşarken bütün sevgilerini, ilgilerini, zamanlarını çocuklarına verir. Anne baba için bazen yeni bir bebek fikri, diğer çocuğu mutsuz edeceği endişesi ile düşünmek istenmeyebilir. Bazen de kardeş yapıp yapmayacakları kararına diğer çocuğu dâhil etmek isteyebilirler. Oysa her anne baba kendi koşullarını göz önüne alarak, yeni bir çocuk isteyip istemediğine kendileri karar vererek, ikinci çocuğu planlama konusunu değerlendirmelidirler. Bu karara, çocuğuna sorumluluk vererek katmak doğru değildir. Karar verdikten ve hamilelik gerçekleştikten sonraki sürece ise çocuk dâhil edilebilir.



Hamilelik sürecinde, annenin çocuğa ilgisi devam edeceğinden çok sorun yaşanmayabilir. Bu dönemde çocuğun sorduğu sorulara onun yaşına ve gelişim düzeyine uygun yanıtlar verilmelidir. Anne verdiği yanıtların çocuk tarafından anlaşılıp anlaşılmadığını kontrol edebilir. Verdiği bilgiler ve oyunlarla, gelecek bebeğin özelliklerine değinebilir. Bu özelliklere değinirken, gelecek bebeğin olumlu ve zor özellikleri de anlatılabilir. Yine kardeş doğumundan sonra, yeni bebeğin “ağlaması, uymaması, annenin onunla çok ilgilenmesi gibi” olumsuz ve çocuğu etkileyebilecek özelliklerin kardeşi tarafından ifade edilebilmesine fırsat verilmelidir.
 

Çocuklarda Kardeş Kıskançlığı Neden Olur?

Kardeş kıskançlığı annenin hamileliği ve kardeş doğumu beklenen bir olaydır. Bu durum büyük çocukta var olan bir dengeyi bozar, ancak geçicidir. Sağlıklı bir ortamda denge yeniden kurulur. Yaşantı travmatik olmaz. Ancak büyük çocuk şöyle ya da böyle farklı düzeylerde kardeş kıskançlığı yaşayabilir. Kabaca tanımlandığında kardeş kıskançlığı annenin dikkatini çekmek için yarışma duygusudur.
 

Çocuğa Kardeşi Olacağı Doğru Bir Şekilde Anlatılmalı

Yeni bebeğin aileye gelişi büyük çocuğu hem psikolojik hem de fiziksel olarak etkiler. Daha öncesinde tümden sahip olduğu anne, annenin sevgisini kaybetme korkusu ve kendilik değeri bu durumdan etkilenecektir. Çocuğun bu durumdan etkilenerek ya da etkilenmeden çıkmasında çocuğun yaşı, gelişimsel seviyesi ve ebeveyn çocuk ilişkisi belirleyici rol oynar. Çocuk daha önce kendisine karşı anneden ve çevreden gösterilen tüm ilginin bölündüğünün farkındadır. Büyük çocuğun annenin hamileliği ve yeni doğan bebeğin doğumuna ilişkin duyguları ona verilen duygusal destekle doğrudan ilişkilidir. Büyük çocuk bebeğin doğumunu daha önce sahip olduğu tüm ilgi sevgi ve ayrıcalıkların elinden alınması olarak değerlendirebilir. Bu süreçten sonraki algıları, bu algılarına karşı ortaya koyduğu davranış değişiklikleri ile görünür hale gelir. Bunlar uyku, yeme sorunu (kardeşi gibi uyumama, kardeşi gibi daha önceden edindiği kendi kendine yeme becerisini bırakma, annenin yedirmesini isteme, onun gibi sıvı gıdalar almak isteme vs), oyunlarında kardeş doğumu ile ilgili temalar (kardeşi oyunda istememe, yok sayma, annenin kendisine ilgili olduğu üzerine oyunlar kurma, annenin kendisine ilgi göstermediği oyunlar, anneye ve kardeşe agresif temalar içeren oyunlar vs), hayali arkadaşlarla oynama ve zaman geçirme, ölüm korkusu, kabızlık, kaka kaçırma, idrar kaçırma, anneye yapışma, korkular, yalnız yatmak istememe, agresyon, sinirlilik, mutsuzluk, içe kapanma ve davranış değişiklikleri gözlenebilir. Bunlar buz dağının görünen kısmıdır. Bu ilk dönemde ortaya çıkan davranış değişiklikleri kolaylıkla fark edilirken, ebeveynin duygusal desteği yeterli olmaz ve uygun sağlıklı bir şekilde bu durum atlatılamazsa kardeş doğumundan sonra çocuğun kimliğini, gelecekteki yaşantısını derinden etkileyecek değişimler söz konusu olur.
 

Çocuklarda Kardeş Kıskançlığı Nasıl Önlenir?

Anne babanın, yeni bebekle ilgili hamilelik sürecinde ve eve geldiğinde büyük çocuğa yönelik bilgi vermeleri önemlidir. Doğumdan sonra eve bebek geldiğinde tüm ailenin ve çevrenin ilgi odağı olan yeni bebekle karşılaşan büyük çocuğa gösterilen ilginin niteliği önemlidir. Günlük yaşamdaki rutininin mümkün olan an az şekilde değişikliğe uğramasına dikkat edilmelidir. Eve bebek geldikten hemen sonra kreşe ya da başka bir eve gönderilmesi uygun değildir. Annenin bebekle zaman geçirme zorunluluğu olduğu gibi büyük kardeşe zaman ayırması gereklidir. Büyük kardeşin anneye ve yeni gelen bebeğe yönelik olumsuz duygularını ifade etmesine izin verilmelidir. Bu olmuyorsa oyunlarda çocuğun serbest bir şekilde kardeş temalı oyunlar oynaması için fırsat yaratılmalıdır. Ebeveynlerin sıklıkla düştüğü en büyük yanılgı büyük kardeşin “artık büyüdüğü, bir abi ya da abla olduğu ve durumu idare etmesi, kendilerine yardım etmesi gerektiği” şeklindeki beklentidir. Oysa artık evde iki küçük çocuk vardır. Her iki çocuk da annenin ilgisine ve sevgisine muhtaçtır.