Probiyotik Nedir?

Yararlı mikroorganizmalar vücutta bağırsaklar (çoğunlukla kalın bağırsak), ağız, cilt, vajina ve akciğerler olmak üzere birçok doku ve organda mevcut olabilir. “Probiyotik ne demek?” sorusuna yanıt olarak bir mikroorganizmanın probiyotik olarak tanımlanması için şunlara sahip olması gerekir:

Güvenilir olmaları ve yan etki oluşturmamaları,
Konakçıya (insan vücudu) yararlı etkileri olmaları,
Düşük pH, safra tuzları vb. olumsuz çevre koşullarından etkilenmemeleri,
Patojen mikroorganizmalara karşı etkileri olması,
Bağırsaklarda kolonize olabilmeleri.

Bağırsak mikrobiyotası kişiye özgüdür ve birçok etkene bağlı olarak değişebilir. Enfeksiyonlar ile vücuda giren patojen (hastalık yapıcı) bakterilere karşı bağırsak florası bağışıklık destekleyici görev görebilir.

Probiyotik Ne İşe Yarar?

Probiyotik olarak sıklıkla tercih edilen mikroorganizmalar laktik asit bakterileri (Lactobacillus spp, Bifidobacterium spp, Streptococcus spp, Enterococcus spp, Pediococcus spp ve Leuconostoc spp) ve Saccharomyces Boulardii mayalarıdır. Yoğurt yapımında kullanılan laktik asit bakterileri olan Lactobacillus Bulgaricus ve Streptococcus Thermophilus dışındaki tüm laktik asit bakterileri bağırsaklarda bulunan canlılardır.

Antikanserojen, antitoksik, antialerjik ve antimutajenik olan probiyotiklerin faydaları şu şekilde sıralanabilir:

Patojen mikroorganizmalara karşı birtakım enzim ve maddeler üreterek antibakteriyel etki gösterebilir ve patojen maddelerin çoğalmasını önleyebilir.
Besinlerin ve ilaçların parçalanmasını ve emilmesini sağlayabilir.
Gastrointestinal sistemde bariyer oluşturarak patojen toksinlerinin dokulara bağlanmasını engelleyebilir.
Bağışıklık sisteminde rol alan lökositler, B ve T lenfositler, proinflamatuar sitokinlerin üretimini arttırabilir.
Antimutajenik etkileri ile başlıca bağırsak kanserleri olmak üzere kanser gelişimini önleyebilir.
Safra tuzlarının parçalanmasını sağlayarak kolesterolün düşürülmesinde etkili olabilir.

Mikrobiyota doğum sonrası değişikliğe uğrama eğilimindedir ve yeni bir yapı kazanabilir. Mikrobiyota içeriği kişinin bağışıklık sistemini doğrudan etkileyebilir.

Probiyotik Faydaları

Probiyotik Neye İyi Gelir?

Probiyotiklerin birtakım tıbbi sorunların tedavisinde kullanıldığına dair birçok veri bulunur. Bununla birlikte probiyotiklerin faydaları kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Probiyotik türlerinin etki mekanizmaları da farklılık gösterebilir.

Besinler ve takviyeler ile alınan probiyotiklerin iyi geldiği rahatsızlıklar şunları kapsayabilir:

Antibiyotiklerin ve Clostridioides Difficile bakterisinin neden olduğu ishal,
İnflamatuar bağırsak hastalığı,
İrritabl bağırsak sendromu,
Mikrobiyal disbiyoz,
Kabızlık,
İdrar yolu enfeksiyonları,
Crohn hastalığı,
Kolorektal kanser,
Sepsis,
İnfantil kolik,
Diş eti hastalıkları.

Ek olarak maya enfeksiyonları, laktoz intoleransı, üst solunum yolu enfeksiyonları ve atopik dermatit (egzama) vakalarında yararlı ve tedavi edici etkiler gösterebilir.

Probiyotik Besinler Nelerdir?

Doğa olarak probiyotik bulunduran besinlerin yanı sıra probiyotiklerin eklenmesi ile sunulan gıdalar mevcuttur. “Probiyotik gıdalar nelerdir?” sorusuna yanıt olarak verilebilecek besinler başlıca şunlar olabilir:

Yoğurt,
Kefir,
Miso,
Lahana turşusu,
Yumuşak peynirler,
Ekşi mayalı ekmek,
Asidofilik süt,
Turşu,
Tempeh,
Kombucha,
Kimchi.

Gıdalara eklenen probiyotiklerin sindirim sistemine canlı olarak ulaşabilmesi için besinde en az 1.000.000 koloni/g bulunması gerekir. Probiyotik eklenen gıdaların raf ömrü süresince canlı kalması önemlidir.

Probiyotik Yoğurt Faydaları Nelerdir?

Probiyotik yoğurt, sindirim sağlığını destekleyen yararlı bakteriler içerdiği için sindirim sistemi üzerinde olumlu etkilere sahiptir, bağışıklık sistemini güçlendirir, sindirim sorunlarını azaltabilir, laktoz intoleransı semptomlarını hafifletebilir ve genel bağırsak sağlığını destekleyebilir. Ayrıca probiyotik yoğurt, sindirim sistemindeki yararlı bakteri dengesini koruyarak sindirim rahatsızlıklarını azaltmaya yardımcı olabilir.

Probiyotik Gıdalar

Probiyotik Eksikliği Neden Olur?

Bağırsak mikrobiyotasında yaklaşık 100 trilyon mikroorganizma bulunduğu tahmin edilir. Mikrobiyal popülasyon insan vücudundaki enzimlerin parçalayamadığı bitki kısımlarını parçalayabilir. Ayrıca bakteri bileşimini değiştirebilen bütirat, propiyonat, asetat ve kısa zincirli yağ asitlerini bozabilir veya üretebilir. Mikrobiyotanın dengelenmesi konak ve floranın karşılıklı yarar ilişkisinin bir parçasıdır. Ancak bu dengenin çeşitli nedenlerle bozulması sağlık sorunlarına yol açabilir. Vücutta çoğalan ve sayısı artan hastalık yapıcı mikroorganizmaların çoğalması bu dengeyi bozabilir.

Probiyotik Eksikliği Hangi Hastalıklara Neden Olur?

Bağırsaklardaki bakteri dengesinin bozulması “bağırsak disbiyozu” olarak tanımlanabilir. Bağırsak mikrobiyotasının disbiyozu obezite, diyabet, Crohn hastalığı, ülseratif kolit, kolorektal kanser, irritabl bağırsak sendromu vb. hastalıkların gelişimine katkıda bulunabilir. Mikrobiyota dengesinin bozulması kalp ve damar hastalıkları, metabolik sendrom ve astımın oluşmasında rol alabilir. Probiyotik eksikliğinin oluşması zararlı bakterilerin çoğalmasını tetikleyebilir ve bazı semptomların görülmesine neden olabilir. Sık görülen enfeksiyonlar, uyku bozukluğu, ruh hali ddeğişiklikleri, bağırsak rahatsızlıkları ve kilo artışı, cilt rahatsızlıkları probiyotik eksikliğinin yol açtığı sorunlardır.

Probiyotik Ne Kadar Kullanılmalı?

Probiyotikler için belirlenmiş dozaj ve kullanım süresi yoktur. Probiyotiklerin dozu ve kullanım süresi içerdiği mikroorganizma sayısına göre ayarlanabilir. Bakteri sayısı koloni oluşturan birimler (CFU) olarak belirtilebilir. Daha yüksek CFU daha sağlıklı ve daha etkili probiyotik anlamına gelmeyebilir. Bağırsak mikrobiyotasının yeniden oluşturulması veya kolonileştirilmesi probiyotikler ile sağlanabilir. Bu yapılanma 2 hafta ila 2 ay kadar probiyotik alımı ile sağlanabilir. Ancak bağırsak mikrobiyotası kişiye özgün olduğundan bu süre değişkenlik gösterebilir. Ayrıca her probiyotik farklı etkilere sahip olduğundan daha kısa veya uzun zaman dilimi gerekebilir. Örneğin antibiyotiklerin neden olduğu ishale karşı kullanılan probiyotik 2-3 gün içinde fayda verebilir ve sindirim semptomlarının düzelmesi birkaç haftayı bulabilir.

Probiyotik Yoğurt

Probiyotik Kullanımı Zararlı Mı?

Probiyotiklerin uzun süreli kullanımı güvenli kabul edilebilir. Ancak bu her probiyotiğin uzun süreli kullanımını gerektirmez. Nadiren de olsa probiyotikler birtakım şikâyetlere sebebiyet verebilir. Şişkinlik ve bağırsaklarda gaz birikmesi gibi semptomlar probiyotikler nedeniyle oluşabilir. Bunun yanı sıra düzenli ilaç kullanımının göz önünde bulundurulması gerekebilir. Özellikle antibiyotik ve bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar bazı probiyotikler ile etkileşime girebilir. Ek olarak bağırsaklarda aşırı bakteri kolonizasyonu, zayıf bağışıklık sistemi, kanser ve HIV durumlarında probiyotik tedavisinden önce mutlaka doktora danışılmalıdır.

Sık Sorulan Sorular

Diyetlerde ve sağlıklı beslenme düzeninde tercih edilen probiyotikler birçok rahatsızlığın iyileştirilmesine katkıda bulunabilir. Bu kapsamda “Probiyotik nedir, ne için kullanılır?” gibi en çok merak edilen soruları ve cevaplarını görmek için yazının devamını okuyabilirsiniz.

Doğal Probiyotikler Nelerdir?

Başlıca yoğurt, bazı peynirler, kimchi, fermente bir çay olan kombucha, lahana turşusu ve diğer fermente turşular, soya fasulyesi bazlı miso, ham elma sirkesi “Probiyotik nelerde var?” sorusuna yanıt olabilir. Ekşi mayalı ekmek ve ticari turşular fermente gıdalardır ancak fermantasyon işleminden sonra işlendiğinden dolayı canlı kültür içermeyebilir.

Probiyotik Yoğurt Nedir?

Yoğurt örnek bir probiyotik kaynağı olarak gösterilebilir. Probiyotik yoğurtlar Lactobacillus Bulgaricus ve Streptococcus Thermophilus bakterilerinin fermantasyonu sonucu oluşur. Fermantasyon sonucu daha kalın yapıya sahip olan yoğurdun raf ömrü de uzatılmış olur.

Probiyotik İlaçlar Ne İşe Yarar?

Probiyotik ilaçların anlaşılması amacıyla “Probiyotik nedir?” sorusuna cevap aranmalıdır. Probiyotikler sağlığa yararlı canlı bakteri ve mayalar içeren ürünlerdir. Doğal olarak besinlerde bulunabilir. Bununla birlikte bazı ticari gıdalara probiyotik eklenebilir. Enfeksiyonlar, ilaçlar, yanlış beslenme vb. nedenlerden dolayı bağırsak florası bozulabilir veya değişebilir. Çalışmalara göre probiyotikler bozulmuş floranın yeniden sağlanmasına katkıda bulunabilir. Ayrıca irritabl bağırsak sendromu, Crohn hastalığı, ülseratif kolit gibi bağırsak problemlerinde iyileştirici etkisi olduğu gösterilebilir.