Ferritin Nedir?

Hücre ve dokuların devamlılığını sürdürmesi amacıyla neredeyse tüm yaşam formları demire bağlıdır. Demirin vücutta depolanması ferritin ve hemosiderin komplekslerinde gerçekleştirilir. Demir deposu esas olarak ferritin molekülüdür ve içi boş küresel yapıdadır. Başlıca demir depolayan ferritin bunun yanı sıra bağışıklığın düzenlenmesi ve hücreleri serbest demirin etkilerinden koruma görevi görebilir. Ferritin organlarda ve serumda (kan) belirli miktarlarda bulunabilir ve değerleri değişkenlik gösterebilir.

Ferritin Serum Plazma Nedir?

Ferritin ağırlıklı olarak karaciğer, kemik iliği, dalak ve kaslar olmak üzere bağışıklık sistemi hücrelerinde yoğunlaşabilir. Demir depo elemanlarından biri olan ferritin hem hücre içlerinde hem de hücre dışında yani serumda bulunabilir. Hücre içinde bulunan demir ferritin proteinlerine bağlanarak depolanabilir. Ayrıca ferritin az miktarda kanda da bulunur ve kandaki ferritin vücut demir depolarının belirteci olarak kullanılabilir. Kanda bulunan ferritin “serum ferritin” olarak tanımlanabilir ve esas olarak karaciğerden salınabilir. Demir vücutta kullanıldığında hücreler tarafından kan dolaşımına az miktarda ferritin verilir. Bu nedenle ferritin seviyeleri depoların durumunu gösteren bir belirteç olarak kabul edilebilir.

Serum Ferritin Nedir?

Demir eksikliği veya fazlalığı serum ferritini ile tespit edilebilir. Serum ferritini dokulardaki demir seviyelerini, demir eksikliği olan ve olmayan anemi türlerini değerlendirebilir. Bununla birlikte serum ferritin, vücuttaki inflamasyonun bir habercisi olabilir. İnflamasyon varlığında salınan sitokinler ferritinin kana verilmesini sağlayabilir ve inflamasyonun tespitini kolaylaştırabilir. Otoimmün hastalıklar, kanser, nörolojik rahatsızlıklar ve Still hastalığı gibi durumlarda teşhiste kullanılabilir.

Ferritin Değeri Nedir?

Ferritinin sentezi tiroid ve insülin gibi hormonlar, stres, oksijen azlığı veya fazlalığı, büyüme faktörleri tarafından düzenlenebilir. Ferritin değerleri birtakım sorunların teşhisine yönelik kontrol edilebilir. Bu durumlar arasında şunlar bulunabilir:

• Demir eksikliği anemisi,
• Hemokromatoz (çok fazla demir emilimi durumu),
• Karaciğer hastalıkları,
• Still hastalığı,
• Enfeksiyonlar,
• Travma ve yaralanmalar.

Bu olgularda ferritin serumda akut faz yanıtı olarak ortaya çıkabilir. Akut faz yanıtları hücre hasarı süreçlerini engellemeyi ve doku onarımını amaçlar.

Serum ferritin değerlerinin normal aralıkları yaş ve cinsiyete göre farklılık gösterebilir ve değerler yaklaşık olarak şu şekildedir:

• Yetişkin erkeklerde 30-500 ng/mL,
• Yetişkin kadınlarda 15-200 ng/mL.

Ferritin Düşüklüğü Nedir?

Normalden seviyelerden daha düşük ferritin, tipik olarak demir eksikliği anemisi veya demirin düşmesine neden olan başka bir rahatsızlığa işaret edebilir. Demir eksikliği anemisinde vücutta olması gerekenden daha az kırmızı kan hücresi üretilir. Bu durum büyüme ve gelişmenin yavaşlaması, kalp sorunları, enfeksiyon ve diğer sağlık sorunlarını oluşturabilir. Sağlıklı bireylerde yeterli ve dengeli beslenme ile demir eksikliği anemisi görülmesi beklenmez. Ancak çocuklarda bu durum böyle olmayabilir.

Ferritin Testi Nedir?

Demir eksikliği çocuklarda görülen yaygın bir sağlık sorunudur. Özellikle beyin gelişimi ve büyüme için demir kritik öneme sahip bir elementtir. Ferritin düşüklüğü ve demir eksikliği anemisinin teşhisinin yapılması için ek testlere ihtiyaç duyulabilir. Serum demiri, transferrin doygunluğu ve toplam demir bağlama kapasitesi gibi belirteçler kan testlerinde yaygın olarak değerlendirilebilir.

Ferritin Düşüklüğü Neden Olur?

Ferritin düzeyleri vücutta depolanan demir hakkında bilgiler verebilir. Demir vücutta kullanıldıkça hücreler kan dolaşımına demir bırakabilir. Bu nedenle serum ferritin düzeylerinin test edilmesi ile depolanan demir hakkında bilgiler alınabilir. Ferritin düşüklüğünün ana nedeni demir eksikliğidir. Klinik olarak düşük ferritin seviyesi yetişkinlerde <15 μg/L ve çocuklarda <12 μg/L olarak kabul edilir. Bununla birlikte ferritinin 30 μg/L altına düşmesi demir eksikliğinin tanısını sağlayabilir. 

Ferritin Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?

Ferritin düşüklüğü, demir eksikliği anemisinin bir belirtisi olarak ortaya çıkabilir. Bu durum, halsizlik, yorgunluk, solukluk, baş ağrısı, baş dönmesi, nefes darlığı, çarpıntı, hızlı kalp atışları, cilt sorunları (kuruluk, çatlaklar, döküntüler), saç dökülmesi, soğuğa karşı artan hassasiyet, zayıflık ve kas ağrıları gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Vücuttaki demir eksikliği, kanın yeterince oksijen taşıyamamasına neden olarak bu belirtilere yol açar. 
Ferritin Yüksekliği Nedir?

Vücutta aşırı demir bulunması genellikle “hemokromatoz” olarak bilinen kalıtsal hastalık nedeniyle oluşabilir. Hemokromatoz yavaş yavaş gelişen bir durumdur ve kadınlarda herhangi bir belirti vermeyebilir. Ayrıca ağır alkol tüketimi, obezite ve aşırı demir takviyesi alımı demir ve ferritin yüksekliğine sebebiyet verebilir. Kısa bir sürede çok miktarda demir alınması demir zehirlenmesine yol açabilir. Yakın zamanda yapılan kan nakli de ferritin yüksekliği ortaya çıkarabilir.

Ferritin Yüksekliği Neye Yol Açar?

Demir ve ferritin yüksekliği vücutta demirin biriktiği bölgeyi etkileyebilir. Demirin ciltte birikmesi hiperpigmentasyona, karaciğerde birikmesi karaciğer hastalıklarına, pankreasta birikmesi diyabete, hipofizde birikmesi hipogonadizme yol açabilir. Ek olarak vücutta biriken demir Alzheimer ve Parkinson hastalığının gelişmesinde rol alabilir. Ferritin seviyeleri 1000 μg/L ve üzerinde olan kişilerde tedavi gerekli olabilir.

Ferritin Yüksekliği Neden Olur?

Serumda ferritin yüksekliği inflamasyon durumuna işaret edebilir. Bu nedenle çeşitli hastalıkların gelişmesinde kan ferritin yüksekliği görülebilir.

Ferritin yüksekliğinin görüldüğü sağlık sorunları başlıca şunlar olabilir:

• Hemokromatoz,
• Hipertiroidizm,
• Karaciğer hastalıkları,
• Enfeksiyonlar,
• Romatoid artrit,
• Lupus hastalığı,
• Multipl Skleroz (MS),
• Lösemi, lenfoma gibi kanserler,
• Still hastalığı,
• Polimiyozit ve dermatomiyozit.

Ferritin seviyelerinin 400 ng/mL ve üzerinde olması “hiperferritinemik sendrom” olarak bilinen Shoenfeld sendromu ile ilişkili olabilir. Ayrıca dokularda ve kanda yüksek ferritin koroner arter hastalığı, malignite ile bağlantılı olabilir.

Sık Sorulan Sorular

Yaşamın devamlılığı için sağlanması gereken minerallerden biri olan demir, ferritin depoları ile değerlendirilebilir. Bu kapsamda sıklıkla “Ferritin nedir?”, “Ferritin neden yükselir?” gibi sorular gündeme gelebilir. 

Ferritin Eksikliği Nedir?

Ferritin eksikliği temel olarak demir eksikliğinin bir göstergesidir. Vücutta doğrudan demir eksikliği anemisi oluşabilir veya altta yatan bir nedenden kaynaklanan demir eksikliği oluşabilir. Kan kaybı, adet döngüsü, ilaçlar ve bağırsak hastalıklarına bağlı dolaylı olarak demir eksikliği meydana gelebilir.

Ferritin Neden Düşer?

Hücre ve dokularda tutulan demir minerali ferritinde depolanır. Ferritin seviyelerinin düşmesi vücutta demir seviyelerinin azalmasına işaret edebilir. Başlıca demir eksikliği anemisi olmak üzere demir ve ferritin düşüklüğü oluşabilir. Yetersiz beslenme, hamilelik, emilim bozuklukları, kan kayıpları ferritin düşüklüğünün diğer nedenlerindendir.

Ferritini Ne Yükseltir?

Ferritinin yükselmesine neden olabilen birtakım sağlık sorunları bulunur. Romatoid artrit gibi inflamatuar hastalıklar, hipertiroidizm, lenfoma ve lösemi, kan nakli ve karaciğer hastalığı ferritini yükseltebilir. Bunun yanı sıra aşırı alkol kullanımı ve yüksek doz demir takviyeleri ferritinin yükselmesine yol açabilir.