Rinit Nedir?

Halk arasındaki isimlendirilmesiyle nezle olarak bilinen rinit çok sık rastlanan ve insan sağlığı üzerine pek çok olumsuz etkileri bulunan bir hastalıktır. Rinit astım, rinosinüzit ve orta kulak iltihabı gibi bir çok hastalığın oluşumuna zemin hazırlayabilir. Rinitler alerjik ve alerjik olmayan olmak üzere iki başlık halinde incelenmektedir. Bir diğer ayrım ise kısa süreli ve uzun süreli yani kronik rinit şeklinde isimlendirilir. Kısa rinit çoğunlukla grip enfeksiyonları gibi solunum yolu hastalıklarında görülür. 

Alerjik Rinit Nedir?

Günümüzde görülme sıklığı gittikçe artan alerjik hastalıklar diğer hastalıkların önüne geçmekte ve araştırmalarda önem kazanmaktadır. Bu hastalık grubunun da en sık rastlanan hali  halk arasında saman nezlesi olarak da bilinen alerjik rinittir.

Alerjik rinit, burun iç kısmını kaplayan mukoza tabakasının alerjen maddelerin etkisiyle iltihaplanmasına denir. Özellikle alerjik yatkınlığı olduğu bilinen kişilerde daha sık rastlanır. Alerjik rinitin etkileri genelde ömür boyu sürer ancak ileri yaşlarda şiddeti azalabilmektedir. Belirli mevsimlerde özellikle polenlerin etrafta uçuştuğu bahar aylarında meydana gelen hali mevsimsel rinit olarak adlandırılmaktadır. Yapılan bilimsel çalışmalar toplumda yaklaşık beş kişiden birinin alerjik rinit olduğunu ifade etmektedir.

Alerjik Rinit Belirtileri Nelerdir?

• Burunda akıntı, kızarıklık ve tıkanıklık
• Gözlerde sulanma ve kaşıntı
• Aksırık, öksürük ve boğazda ağrı,yanma
• Boğaz, burun veya üst damakta kaşıntı hissi
• Sinüslerde baskı hissi ve yüzdeki sinüs noktalarında ağrı hissi
• Göz altlarında şişlik ve mavimsi bir renk görünümü
• Koku ve tat duyularında azalma
• Hastalarda sık sık ellerini burnuna sürtme ve kaşınma hareketi
• Yorgunluk, algılama ve odaklanmada güçlük, uyku bozuklukları
• Bazen bu belirtilere hırıltılı solunum, öksürük ve baş ağrısı gibi belirtiler eşlik edebilir.

Alerjik Rinit Tanısı Nasıl Konulur?

Tanı için ilk ve en önemli basamak rinit semptomları ile gelen hastadan ayrıntılı bir şekilde öykü alınmasıdır. Semptomların ne zamandır var olduğu, bu semptomların hangi ortamlarda ve zamanlarda ortaya çıkıp hangi durumlarda geçtiği alerjik rinitin tanısı için oldukça önemlidir. Hastanın ev, iş, okul ortamı, ailedeki alerjik bireylerin varlığı, hastada diğer alerjik hastalıkların var olup olmadığı dikkatle sorgulanmalıdır.

Öncelikle hastaya rinoskopik muayene olarak adlandırılan burun içi muayenesi yapılmalıdır. Burun muayenesinde sinüslerde ödem ve şişlik saptanabilir. Burun mukozası genelde soluk mavi bir renkte olmasına karşın, aşırı kırmızı görünümde de olabilir.

Muayenede alerjik rinite özel olan diğer bulgular dikkatle incelenmelidir. Göz altında koyu daireler ve yine göz altında beliren yarım ay şeklindeki çizgiler alerjik rinite özel bulgulardır.

Çocuklarda Alerjik Rinit Tanısı Nasıl Konulur?

Çocuklarda alerjik rinit için en sık görülen belirti alerjik selam olarak adlandırılan burun solunumunu rahatlatabilmek için farkında olmadan yapılan avuç içi ile burnu kaşımaktır. Bu hareketin sık tekrarlanması sonucu burun yüzeyinde kızarıklık, yara ve kabuk oluşumu görülebilir. Erişkinlerde ise alerjik selamının yerini yüz buruşturma almaktadır. Alerjik rinitte genelde eşlik eden diğer hastalıklar orta kulak iltihabı, sinüzit ve solunumsal problemlerin sonucu oluşan uyku bozukluklarıdır. Bu nedenle alerjik rinit şikayeti olan hastaya detaylı kulak burun boğaz muayenesinin yapılmalı ve gerektiğinde bu hastalıkların da varlığının araştırılması önemlidir.

Alerjik Rinit Tanısında Test Yöntemi

Fizik muayene sonuçları ve ayrıntılı bir hikaye sonucu genelde alerjik rinit tanısı konulabilir. Ancak rinit tanısını kesinleşmesi için bazı laboratuvar testlerine ihtiyaç duyulabilir. Bu testler aynı zamanda kişiye özgü alerjene karşı korunma için yararlı olabilir. Tanıda alerjik deri testleri ve kan tahlilleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu testler deri testi, Prick testi olarak adlandırılır. Bu testte çeşitli bitkiler, ağaçlar, küf, mantar, toz,duman, meyveler, besinler gibi alerjenlerin etki maddeleri küçük miktarlarda cilt altına verilmesi ile, alerjik reaksiyonun derecesi saptanır. Kan testlerinde ise total ve özel immunglobulinlere bakılır. IgE olarak adlandırılan immünoglobin E, alerjik kişilerin kanında artış gösterir ve kan değeri normal sınırlardan fazla olan kişilerde alerjik hastalık bulunduğu  ya da alerjiye yatkınlık riski taşıdıkları sonucu çıkar.

Alerjik Rinit Nasıl Tedavi Edilir?

Alerjik rinit tedavisi iyi bir hasta-hekim ilişkisi kurularak sürdürülmesi gereken uzun ve zorlu bir süreçtir. Tedavinin temel amacı alerjiye neden olan alerjenden korunmaya dayanır. Ancak her zaman neden olan alerjeni bulmak mümkün olmayabilir veya birden çok alerjen etken olabilir.

Tedavi üç temel basamak bulunur. Bunlar;

Rinit tedavisinde kullanılan ilaç tedavileri antihistaminik ilaçlar, kortizonlu burun spreyleri ve tuzlu su kullanılır. Alerjiye bağlı olarak gelişen burun eti şişmelerinin neden olduğu burun tıkanmasında kortizonlu spreyler oldukça kullanışlıdır.

İmmünoterapi

İmmünoterapi olarak adlandırılan aşı tedavisi de alerjik rinit tedavisinde kullanılan yeni tedavi yöntemleridir. Detaylı değerlendirme sonucu uygun olduğu kabul edilen hastalarda immünoterapi hem hastalığın tedavisinde hem de bu sebeple oluşabilecek hastalıkların önlenmesinde rol oynayabilir. İmmünoterapide genelde enjeksiyon yolu kullanılsa da artan bir şekilde oral yol ile yapılan aşılar da kullanılmaktadır. Ancak burada önemli olan nokta immünoterapi yapılacak hasta seçiminin tedavinin başarısı için son derece önemli olmasıdır. Uzun bir süreç olan bu tedaviye başlarken alerji ve immünoloji uzmanı ile birlikte detaylı bir değerlendirme sonucu karar verilmelidir.

Ortam Temizliği

Alerjik hastalıkların en ideal tedavisi hastalığa neden olan alerjenin tespit edilerek bununla ilgili çevre kontrolünün sağlanmasıdır. Bu yöntem en çok  ev tozu akarları, hayvan tüyleri, salgıları ve mantarlara karşı alerjisi olan hastalarda etkilidir.

• Ev tozu akarları gözle görülmeyen mikroskobik ölçüde çok küçük canlılardır. Evin temizliği ile yakından ilişkisi olan bu canlılar deri döküntüleri ile beslenir; yatak, halı gibi mobilyaların üzerinde yaşarlar. Akarlardan korunmak için yünlü yatak, yorgan, halı ve tüylü oyuncakları kullanmamak, yatak ve yastık kılıflarını haftada bir kez 60 derece sıcak suda yıkamak önemlidir.
• Ortamda mümkün olduğu kadar az mobilya bulundurulmalı, hemen hemen her gün temizlenmeli, mümkün olduğunca havalandırılmalı ve zemine halı serilmemelidir.
• Ortamın nem seviyesi %50’nin altında tutulmaya dikkat edilmelidir. Hayvan alerjilerinde en çok hayvanın tüy ve salyası önemlidir. Alerjiye neden olan hayvan evden uzaklaştırılırsa dahi ortamdaki alerjenler varlığını birkaç ay daha sürdürebilirler. Bu tip alerjenlerden korunmanın güvenilir tek yolu yaşanılan mekanda hayvan beslememektir. Eğer hasta hayvan besleme konusunda kararlıysa balık gibi tüy ve salyası olmayan hayvanlar önerilmelidir.
• Mantarlardan korunmak için evde iyi bir havalandırma sistemi kullanılımalıdır. Ev içinde çiçek bulundurmaktan kaçınılmalı, bahçedeki çiçeklerle uğraşılırken mutlaka maske kullanılmalıdır. Kitap, ayakkabı gibi mantarlar için iyi ortam oluşturan eşyaların bulunduğu ortamları iyi havalandırmak önemlidir. Mantar üremesine neden olabilecek banyo veya çatılardaki su sızdıran bölümler onarılmalıdır.
• Polen alerjilerinin kontrolü mevsimsel oldukları ve tespit edilebildikleri için daha kolaydır. Polen mevsimlerinde pencerelerin kapalı tutulması, özellikle sabahları açık havada dolaşılmaması, dışarıdan eve gelindiğinde kıyafetlerin değiştirilmesi ve duş alınması daha az polene maruz kalmasını sağlayacaktır.