Hidrosefali Nedir?

Hidrosefali, kafatası içerisinde yer alan beyin çevresinde sıvı birikimine bağlı ödemi ifade eder. Serebrospinal sıvı (beyin omurilik sıvısı) olarak tanımlanan bu sıvı genel olarak ventrikül olarak isimlendirilen beyin içi boşluklarda dolaşır. Hidrosefali geliştiğinde ise aşırı düzeye ulaşan sıvı ventriküllerin genişlemesine neden olarak diğer beyin dokuları üzerinde bir baskı oluşturur. Bu birikimin sonucunda beyin hasarı da meydana gelebilir. Hasar ise gelişimsel, fiziksel ya da bilişsel bozulmalara neden olabilir. 

Hidrosefali Hastalığı ve Oluşum Nedenleri

“Hidrosefali neden olur?” sorusuna cevap olarak “Hidrosefali hastalığı, beyin dokusunda çok fazla sıvı birikimi nedeniyle meydana gelir” yanıtı verilebilir.

Bu duruma yol açabilecek 100’den fazla neden söz konusu olup genel olarak altta yatan neden şu 3 duruma dayanır:

• Beyin omurilik sıvısının aşırı miktarda üretilmesi
• Ventriküllerde tıkanıklık veya daralma nedeniyle beyin omurilik sıvı akışının engellenmesi
• Üretilen sıvının kan dolaşımına geri emilememesi sonucu birikmesi

Hidrosefali Belirtileri

Hidrosefali belirtileri genellikle kafa içi basınç artışı kaynaklı şikâyetlerdir. Doğuştan gelen (konjenital) hidrosefali olgularında oluşabilecek belirtilerden bazıları şu şekilde özetlenebilir:

• Normalden daha büyük bir kafa yapısı
• Fontanel olarak isimlendirilen kafatasının üst kısmındaki yumuşak bölgede şişlik
• Gözlerin sabit olarak aşağıya doğru bakması
• Bulantı ve kusma
• Beslenme problemleri
• Uykuya eğilim
• Nöbet

Yetişkinlerde Hidrosefali Belirtileri

Hidrosefali beyin kanaması veya tümör gibi nedenlerle yetişkin bireylerde de meydana gelebilir.

Bu durumda oluşabilecek belirtiler ise genel olarak şu şekildedir:

• Kronik baş ağrısı
• Koordinasyon kaybı
• Yürümede güçlük
• Mesane problemleri
• Görme ile ilgili problemler
• Hafızada bozulma
• Konsantrasyon güçlüğü

Bebeklerde Hidrosefali Belirtileri

Bebeklerde çeşitli enfeksiyonlar veya beyin omurilik sıvısının akmasını engelleyecek bir tıkanıklık meydana geldiğinde kafatasında ani bir büyüme oluşur. Bu büyüme ile birlikte beyin dokusu üzerindeki basınç artarak nöbet gibi durumların tetiklenmesine neden olabilir. Emzirmede güçlük çekilmesi de bebeklerde hidrosefali belirtileri arasında yer alır. Kas gerginliğinin düşmesi, bu durum ile oluşabilecek bir diğer şikâyettir.

Yaşlılarda Hidrosefali Belirtileri

60 yaşından büyük bireylerde hidrosefali gelişmesi halinde oluşabilecek belirtiler şu şekilde özetlenebilir:

• Sık idrara çıkma isteğinin olması, mesane kontrolünün kaybedilmesi
• Hafıza kaybı
• Bilişsel işlevler ve muhakeme yeteneğinin ilerleyici kaybı
• Yürüme güçlüğü
• Denge ve koordinasyon kaybı

Hidrosefali Tedavisi

Hidrosefali müdahale edilmemesi halinde ölümcül seyir izleyebilen bir durumdur. Yapılacak müdahaleler halihazırda meydana gelmiş beyin hasarını geri çeviremese de en azından yeni oluşabilecek hasarların önüne geçmek amacıyla gerçekleştirilir. Beyin omurilik sıvısının akışının düzeltilmesi amacıyla şant yerleştirilmesi veya ventrikülostomi gibi cerrahi uygulamalara başvurulur.

Hidrosefali Tedavi Yöntemleri

Hidrosefali beyin ameliyatı ile tedavi edilen bir durumdur. Bu amaçla en sık uygulanan yöntem ise şant cerrahisidir. Şant yerleştirme işleminde ince ve boşluklu bir tüp olan şant beyne yerleştirilir ve böylelikle fazla sıvı uzaklaştırılmış olur. Şant cerrahisi sırasında beyin sinir cerrahisi uzmanı hekimler şantı beyine yerleştirirken tüpü ise genellikle karın boşluğu olmak üzere diğer bir vücut noktasında sonlandırılır.

Hidrosefali Tedavisinde Cerrahi Uygulamalar

Endoskopik ventrikülostomi operasyonları hidrosefali tedavisi kapsamında yapılabilecek bir diğer cerrahi uygulamalardır. Bu ameliyat sırasında ucunda kamera olan ince uzun bir tüp vasıtası ile beyindeki üçüncü ventrikül içerisine girilerek buradaki tıkanıklığın açılması ve sıvı akışının yeniden sağlanması gerçekleştirilir.

Hidrosefali Hastaları Nelere Dikkat Etmeli?

Hidrosefali sonrası gelişen hasar hastadan hastaya değişiklik gösterebilir. Dikkat edilmesi gerekenler bu durumun nasıl ilerlediğine, tedavi öncesi çeşitli rahatsızlıklara veya enfeksiyon durumlarının varlığına göre farklılaşabilir. Genel olarak pediatri uzmanı hekimlerden, özel eğitim çalışanlarından destek alınması ve çocuğun ihtiyacına göre hareket edilmesi önerilir. Hidrosefalili çocuklarda oturma, emekleme, ayakta durma, yürüme ve konuşma gibi gelişim basamaklarının geri kaldığı görülebilir. Erken rehabilitasyon ile çocuğun adaptasyonuna destek olabileceği unutulmamalıdır.

Hidrosefali ve Yaşam Süresi

Hidrosefali ile yaşayan bireylerin yaşam süresi bu durumun ciddiyetine, altta yatan nedene, oluşan şikâyetlere ve uygulanan tedavinin etkinliğine göre değişiklik gösterir. Örnek olarak şant yerleştirme cerrahisi sonrasında normal basınçlı hidrosefali olan yetişkinlerin yürüme, mesane problemi veya bilişsel yeteneklerinde bir miktar iyileşme görülebilir. Bazı bireylerde ise haftalar ya da aylar sonrasında kadar herhangi bir iyileşme tespit edilmeyebilir.

Hidrosefali Bebek Ne Kadar Yaşar?

Genel olarak bahsetmek gerekirse hidrosefali sonrası yaşam süresinin ne kadar olacağının tahmin edilmesi mümkün değildir. Erken tanı ve uygun müdahale ile daha iyi sonuçlar ortaya çıkabilir.

Hidrosefali Son Evresi ve Yaşam Süresi

Hidrosefali yaşam süresi hastadan hastaya değişiklik gösterebilir. Hidrosefalinin kalıcı beyin hasarına neden olması halinde otizm, öğrenme güçlüğü, konuşma ve görme problemleri, fiziksel koordinasyon eksikliği, hafıza sorunları ve dikkat eksikliği gibi uzun süreli komplikasyonlar meydana gelebilir. Ancak bireylerin yaşam süresi ile ilgili bir tahmin yapılması mümkün değildir.

Hidrosefali Türleri

Hidrosefali her yaşta görülebilen bir durum olsa da en sık olarak bebekleri ve yaşlı bireyleri etkiler.

Temel olarak iki tipte incelenen hidrosefalinin türleri şu şekilde özetlenebilir:

• Nonkommünikan hidrosefali, ventriküller arasındaki bağlantılarda tıkanıklık sonrası oluşan hidrosefali türüdür. Bu durumun sonucunda beyin omurilik sıvısının akışı kesilmiş olur.
• Kommünikan hidrosefali, üretilen beyin omurilik sıvısının kan dolaşımına geri emilememesinden kaynaklanır. Kommunikan ifadesi sıvının ventriküller içerisinde herhangi bir engelle karşılaşmadan dolaşımını sürdürdüğünü ifade eder.

Hidrosefali aynı zamanda konjenital (doğuştan gelen) ve edinilmiş hidrosefali olarak da sınıflandırılabilir. Konjenital hidrosefali çeşitli genetik anormallikler veya beyin yapılarındaki gelişimsel problemler sonrası bebeklerde doğumda mevcut olan hidrosefalidir. Normal basınçlı hidrosefali ise beyin kanaması, tümör, kafa travması veya menenjit gibi enfeksiyon durumlarında gelişebilir.

Normal Basınçlı Hidrosefali

“İyi huylu hidrosefali nedir?” bu rahatsızlık ile ilgili merak edilen sorulardan bir diğeridir. Normal basınçlı hidrosefali (iyi huylu hidrosefali) genellikle yavaş başlangıçlı olan ve 60 yaşın üzerindeki bireyleri etkileme eğiliminde olan bir durumdur. Bilincin kaybolmadığı ani düşme meydana gelmesi bu duruma dair oluşabilecek ilk belirtiler arasında yer alır.

Bu durum dışında yürümede değişiklik meydana gelmesi, bilişsel fonksiyonların bozulması ve idrarı tutmada zorluk gibi diğer şikâyetler de oluşabilir.

İyi Huylu Hidrosefali Sıkça Sorulan Sorular

İyi huylu hidrosefali tespit edilmesi daha zor bir durumdur. Bunun nedeni ise şikâyetlerin hafif başlaması ve yavaş yavaş ilerlemesidir.

Gebelikte Hidrosefali Tespit Edilebilir Mi?

Gebelik sırasında fetüsün hidrosefali (beyin omurilik sıvısının aşırı birikimi nedeniyle beyin ventriküllerinin genişlemesi) durumu fark edilebilir, ancak tanı koymak için genellikle gebelik dönemi sırasında rutin olarak yapılması gereken ultrasonografi veya diğer tıbbi görüntüleme yöntemleri kullanılır. Hidrosefali belirtileri genellikle doğumdan sonra veya bebek büyüdükçe ortaya çıkar.

Hidrosefali Hastaları Yürüyebilir mi?

Hidrosefali hastalarında özellikle normal basınçlı hidrosefali gelişen yetişkin bireylerde yürüme sırasında zorlanma söz konusu olabilir. Kişiler bu durumda adımlarını atmada yaralanabilirler veya ayakları donmuş gibi hissedebilirler. Erken tanı ve müdahalenin ardından eğer kalıcı bir hasar söz konusu değilse uygun rehabilitasyon yaklaşımları ile yürümeye katkı sağlanabilir.

Hidrosefali Hastası Yaşayabilir mi?

Karmaşık ve yaşam boyu süren bir durum olan hidrosefali hastalarının erken tanı ve müdahale ile yaşaması mümkündür.

Hidrosefali beyindeki boşluklar olan ventriküller içerisinde aşırı düzeyde beyin omurilik sıvı birikimini ifade eder. Kendinizde veya sevdiklerinizde bu yaşamı tehdit edebilen duruma dair belirtileri fark ettiğinizde sağlık kuruluşlarına başvurarak uzman hekimlerden destek almanız önerilir.

Çocuklarda Hidrosefali Tedavisi Nasıl Olur?

Beynin içinde ventrikül boşluklarında Beyin – Omurilik Sıvısı (BOS) dolaşımı vardır. BOS üretiminin artması, dolanımı sırasında örneğin bir tümör veya darlık tarafından engellenmesi ve en son olarak emildiği aşamada çeşitli yaygın beyin kanamaları veya menenjit gibi enfeksiyonlar sonucu yapışıklıklar olması ile emilememesi BOS’un birikmesine ve ventriküllerin genişlemesine neden olur.

Bu durum çocuğun kafasının içerisindeki basıncı arttırırsa, Hidrosefali gelişiş olur. Bu durumda, küçük bebeklerde kafa büyümeye başlar, baş çevresi artar, kusma görülür. Baş ağrısı, daha sonra görme bozulukları ve çok çeşitli nörolojik bulgular ortaya çıkar. 

Cerrahlar hidrosefali tedavisinde her hastayı kendi içinde değerlendirerek en uygun tedaviyi belirler. Ya şant adı verilen ve BOS’nı kontrollü bir şekilde karın boşluğuna boşaltan bir cihaz yerleştirilir, ya da uygun durumda, endoskopik üçüncü ventrikülostomi, ETV, E3V girişimi yapılarak tıkalı BOS dolanım sisteminin açılması sağlanır.