-
D Vitamini Nedir ve Vücudumuz İçin Neden Gereklidir?
-
D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
-
Kimler D Vitamini Eksikliği Riski Altındadır?
-
D Vitamini Eksikliği Nedenleri Nelerdir?
-
D Vitamini Eksikliği Nelere Yol Açabilir?
-
D Vitamini Seviyesi Nasıl Ölçülür?
-
D Vitamini Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?
-
Hamilelikte ve Emzirme Döneminde D Vitamini
-
D Vitamini Fazlalığı (Toksisitesi) ve Riskleri
-
Sıkça Sorulan Sorular
Günümüz modern yaşam tarzı, beslenme alışkanlıkları ve güneş ışığına sınırlı maruziyet gibi faktörler, d vitamini eksikliği problemini sağlık sorunu haline getirmiştir. Bu eksiklik yalnızca kemik sağlığını değil, bağışıklık, kalp, ruhsal denge ve hatta cilt sağlığı gibi birçok sistemi etkileme potansiyeline sahiptir.
D Vitamini Nedir ve Vücudumuz İçin Neden Gereklidir?
Vücudumuzun sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi için bazı vitamin ve minerallerin dengeli alınması büyük önem taşar. Bunlardan biri olan D vitamini, kemik gelişiminden bağışıklık sisteminin düzenlenmesine kadar birçok hayati işlevi destekler. Günümüzde hem çocuklar hem de yetişkinlerde sık karşılaşılan d vitamini eksikliği, yalnızca kas-iskelet sistemini değil, aynı zamanda zihinsel sağlığı da etkileyebilecek boyutlara ulaşabilmektedir.
Modern yaşam koşulları, güneş ışığına yeterince maruz kalamama, kapalı alanlarda geçirilen uzun süreler ve beslenme alışkanlıklarının değişmesi gibi etkenler, bu eksikliğin toplumda yaygınlaşmasına neden olmuştur. Bu nedenle d vitamini eksikliği, yalnızca bir laboratuvar bulgusu olarak değil; bireylerin genel yaşam kalitesini etkileyen önemli bir sağlık sorunu olarak değerlendirilmelidir.
D Vitamininin Temel Görevleri
D vitamini, yağda çözünen bir vitamindir ve kalsiyum ile fosforun emiliminde kritik rol oynar. Bu sayede kemik ve diş sağlığının korunmasında önemli bir görev üstlenir. Aynı zamanda bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olur, hücre büyümesini düzenler ve iltihabi tepkileri kontrol eder. Bu nedenle d vitamini eksikliği, yalnızca kemik erimesi değil, pek çok sistemik soruna da yol açabilir.
D Vitamini Hangi Formlarda Bulunur?
İnsan vücudu D vitaminini iki temel formda kullanır:
- D2 (ergokalsiferol): Bitkisel kaynaklıdır ve çeşitli besinlerle alınır.
- D3 (kolekalsiferol): Güneş ışığıyla ciltte sentezlenen formudur.
Güneş ışığına yeterince maruz kalan bir birey, cilt yoluyla önemli miktarda D vitamini üretebilir. Ancak güneş ışığının yetersiz olduğu durumlarda takviye veya besin yoluyla bu ihtiyacın karşılanması gerekir.
D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
D vitamini eksikliği belirtileri, vücutta birçok sistemi etkileyebilecek kadar geniş bir yelpazeye yayılır. Kişinin yaşam kalitesini düşüren bu belirtiler zaman zaman başka hastalıklarla karıştırılabilir. Bu nedenle belirtilerin erken dönemde fark edilmesi, tanı ve tedavi sürecinin sağlıklı ilerlemesi açısından son derece önemlidir.
Yaygın Görülen Fiziksel Belirtiler
D vitamini eksikliği, aşağıdaki fiziksel sorunlara neden olabilir:
- Kas ve kemik ağrıları
- Halsizlik ve çabuk yorulma
- Kas krampları
- Sık enfeksiyon geçirme
- Çocuklarda büyüme geriliği ve diş gelişiminde gecikmeler
Kemiklerdeki mineral yoğunluğunun azalması, özellikle yaşlı bireylerde kırık riskini artırır.
Ruhsal ve Psikolojik Belirtiler
Yalnızca fiziksel değil, ruhsal açıdan da d vitamini eksikliği önemli sonuçlara yol açabilir:
Özellikle mevsimsel depresyon yaşayan bireylerde d vitamini takviyesi, semptomların hafiflemesinde olumlu etki gösterebilir. Bu durum, vitaminin beyin fonksiyonları üzerindeki rolünü ortaya koyar.
Çocuklarda D Vitamini Eksikliği Belirtileri
Çocuklarda d vitamini eksikliği, aşağıdaki semptomlara yol açabilir:
- Raşitizm (kemiklerde şekil bozukluğu)
- Bacaklarda eğrilik
- Büyüme geriliği
- Diş çıkarma gecikmesi
- Kas zayıflığı ve yumuşak kafatası
Erken yaşta bu eksikliğin tespiti, çocuk sağlığı açısından önem taşımaktadır.
Kimler D Vitamini Eksikliği Riski Altındadır?
D vitamini eksikliği kimlerde görülür sorusunun yanıtı, yaş, yaşam tarzı, sağlık durumu ve çevresel faktörlere göre değişkenlik gösterebilir. Belirli gruplar bu eksiklik açısından daha yüksek risk altındadır.
Yaş Gruplarına Göre Risk Faktörleri
Aşağıdaki yaş gruplarında d vitamini eksikliği daha yaygındır:
- Yenidoğanlar ve bebekler
- Ergenlik dönemindeki çocuklar
- 65 yaş üzeri yaşlı bireyler
Bu gruplarda hem güneşe maruz kalma süresi sınırlı olabilir hem de vücudun D vitamini üretme kapasitesi düşebilir.
Yaşam Tarzı ve Beslenme Alışkanlıkları
Bazı yaşam tarzı faktörleri d vitamini eksikliği riskini artırır:
- Uzun süre kapalı alanlarda vakit geçirmek
- D vitamini açısından zengin besinleri yeterince tüketmemek
- Katı vegan veya vejetaryen beslenme şekli
- Cilt renginin koyu olması (melanin, D vitamini sentezini engeller)
Coğrafi Konum ve Mevsimsel Etkiler
Güneş ışığının az olduğu bölgelerde ve kış aylarında yaşayan bireylerde d vitamini eksikliği daha sık görülür. Bu durum, kuzey ülkelerinde yaşayanlar veya yüksek binaların gölge oluşturduğu şehirlerde oturanlar için daha belirgindir.
Kronik Hastalıkları Olanlar ve İlaç Kullananlar
Aşağıdaki sağlık sorunlarına sahip bireylerde eksiklik riski artar:
- Sindirim sistemi hastalıkları (Çölyak, Crohn)
- Karaciğer ve böbrek hastalıkları
- Antikonvülzanlar veya kortikosteroidler gibi bazı ilaçların uzun süreli kullanımı
Bu durumlarda hem D vitamini emilimi azalabilir hem de vücuttaki aktif forma dönüşüm süreci bozulabilir.
D Vitamini Eksikliği Nedenleri Nelerdir?
D vitamini eksikliği nedenleri, vücuda yeterli miktarda D vitamini alınmaması ya da alınan vitaminin yeterince aktif hale getirilememesinden kaynaklanabilir. Güneş ışığı yetersizliği, yanlış beslenme alışkanlıkları ve bazı hastalıklar en yaygın nedenler arasında yer alır.
- Yetersiz Güneş Işığı Alımı
- Gün ışığına maruz kalmamak (özellikle kapalı ofis ortamları)
- Güneş koruyucu ürünlerin yoğun kullanımı
- Geleneksel kıyafetler veya örtünme alışkanlığı
- Kış mevsimi ve yüksek enlemler: Cilt yoluyla D vitamini sentezi için güneş ışığı temel kaynak olduğundan, bu faktörler eksikliği doğrudan etkiler.
- Beslenme Yetersizlikleri
- D vitamini açısından zengin besinlerin az tüketilmesi (yağlı balık, yumurta, süt ürünleri)
- Vegan veya vejetaryen beslenme alışkanlığı
- Endüstriyel ve paketli gıdaların yoğun tüketimi: Beslenme ile alınan D vitamini oranı düşük olduğunda, takviye ihtiyacı doğar.
- Emilim Sorunları ve Bağırsak Hastalıkları
- Çölyak hastalığı
- İnflamatuar bağırsak hastalıkları (Crohn, ülseratif kolit)
- Pankreas yetersizliği: Bu hastalıklar, bağırsakta D vitamininin emilimini azaltarak eksikliğe yol açabilir.
- Böbrek ve Karaciğer Hastalıkları
- Kronik böbrek yetmezliği
- Karaciğer sirozu veya hepatit gibi hastalıklar: Bu durumlarda, D vitamininin aktif forma dönüşümü bozulur.
- Obezite ve D Vitamini İlişkisi
- Vücutta yağ oranı arttıkça D vitamini yağ dokusunda depolanır
- Depolanan D vitamini dolaşıma katılamaz, aktif kullanımı azalır
Obez bireylerde dolaşımdaki D vitamini düzeyleri daha düşüktür ve takviye gerekebilir.
D Vitamini Eksikliği Nelere Yol Açabilir?
D vitamini eksikliğinde ne olur sorusu, yalnızca kemik sağlığına indirgenmemelidir. Bu eksiklik, bağışıklık sisteminden nörolojik işleyişe kadar birçok vücut sisteminde çeşitli bozulmalara yol açabilir. D vitamini eksikliğinde görülen hastalıklar arasında raşitizm, osteomalazi, osteoporoz, kas güçsüzlüğü, bağışıklık sistemi bozuklukları ve bazı kronik hastalıklar yer almaktadır.
Kemik Sağlığı Üzerindeki Etkileri
D vitamini eksikliği, kemiklerde mineral kaybına neden olarak:
- Çocuklarda raşitizm,
- Yetişkinlerde osteomalazi (kemik yumuşaması),
- Yaşlı bireylerde ise osteoporoz gelişme riskini artırır.
Kemiklerin dayanıklılığı azalır, kırık riski yükselir ve iyileşme süresi uzar.
Bağışıklık Sistemi Üzerindeki Etkileri
Yetersiz D vitamini düzeyi, bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olabilir. Bu durum:
- Sık sık enfeksiyon geçirme,
- Soğuk algınlığı ve grip gibi hastalıkların daha ağır seyretmesi,
- Otoimmün hastalıklara yatkınlık artışı ile kendini gösterebilir.
Kalp ve Damar Sağlığı Üzerindeki Etkileri
D vitamini eksikliği, kalp sağlığı için de önemli bir risktir:
- Yüksek tansiyon gelişme riski,
- Damarlarda sertleşme (ateroskleroz),
- Kalp krizi ve inme riskinde artış ile ilişkilendirilmiştir.
Diyabet Riski ve D Vitamini
Yapılan bazı araştırmalar, düşük D vitamini düzeylerinin:
- İnsülin direnci oluşturabileceğini,
- Tip 2 diyabet gelişme riskini artırabileceğini göstermiştir.
Ayrıca gebelikte eksiklik varsa, gestasyonel diyabet riski de yükselir.
Kanser ve D Vitamini İlişkisi
Düşük D vitamini seviyeleri bazı kanser türleriyle ilişkilendirilmiştir. Özellikle:
- Kolon,
- Meme,
- Prostat kanseri gibi bazı tümörlerde koruyucu rol oynayabileceği düşünülmektedir.
Bu ilişki kesin olmamakla birlikte, eksikliğin önlenmesi bu açıdan da önemlidir.
Nörolojik Hastalıklar ve D Vitamini
D vitamini, sinir sistemi sağlığı için de gereklidir. Eksikliği:
- Multipl skleroz (MS),
- Parkinson,
- Alzheimer gibi nörolojik hastalıklarda risk faktörü olabilir.
Sinir iletiminde aksamalara neden olarak mental fonksiyonları etkileyebilir.
Psikolojik Sağlık Üzerindeki Etkiler
Yetersiz D vitamini düzeyleri, psikolojik sorunlarla da ilişkilidir:
- Depresyon,
- Anksiyete bozuklukları,
- Hafıza problemleri gibi durumlar bu eksiklikle ilişkili olabilir.
Bu nedenle psikolojik belirtilerde D vitamini düzeyine de bakılması önerilir.
D Vitamini Seviyesi Nasıl Ölçülür?
D vitamini seviyesi, basit bir kan testiyle belirlenebilir. Bu test, vücuttaki D vitamini depolarının yeterli olup olmadığını gösterir. Tanı koymak ve uygun tedaviyi planlamak için oldukça güvenilir bir yöntemdir.
Kan Testi Yöntemleri
D vitamini düzeyini ölçmek için genellikle "25-hidroksivitamin D" (25(OH)D) testi kullanılır. Bu test:
- Kandaki D2 ve D3 vitaminlerinin toplam seviyesini ölçer,
- Eksiklik ya da fazlalık hakkında net bilgi verir,
- Takviye dozu planlamasında referans olarak kullanılır.
Sonuçlar, genellikle nanogram/mililitre (ng/mL) cinsinden raporlanır.
İdeal D Vitamini Değerleri
D vitamini düzeyinin değerlendirilmesinde genel kabul gören referans aralıkları şunlardır:
- 0-12 ng/mL: Ciddi eksiklik
- 12-20 ng/mL: Yetersiz seviye
- 20-30 ng/mL: Sınırda kabul edilir
- 30-50 ng/mL: İdeal seviye
- 50 ng/mL üzeri: Fazlalık riski (toksisiteye neden olabilir)
İdeal düzey kişiden kişiye değişebilir ve özellikle gebelik, emzirme veya kronik hastalık durumlarında farklı değerlendirmeler gerekebilir.
D Vitamini Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?
D vitamini eksikliği nasıl önlenir sorusunun cevabı tedavi sürecinin de yol haritası göstermektedir. D vitamini eksikliği tedavisi, bireyin ihtiyaçlarına göre planlanmalı ve doktor kontrolünde yürütülmelidir. Tedavide amaç, eksikliği gidermek, düzeyleri ideal aralığa getirmek ve tekrar eksiklik oluşmasını önlemektir.
D vitamini eksikliğini giderme için güneş ışığından düzenli olarak faydalanmak, D vitamini açısından zengin besinler (örneğin yağlı balıklar, yumurta sarısı, D vitamini ile zenginleştirilmiş süt ve tahıllar) tüketmek ve hekim önerisiyle uygun dozda D vitamini eksikliği takviyesi almak gerekir.
D Vitamini Takviyeleri
Eksiklik düzeyine göre hekim aşağıdaki takviye şekillerinden birini önerebilir:
- Günlük düşük doz (400-2000 IU)
- Haftalık yüksek doz (50000 IU gibi)
- Ayda bir enjeksiyon (iğne ile uygulama)
Takviye dozu, yaşa, mevcut eksiklik düzeyine ve eşlik eden hastalıklara göre değişebilir. Aşırı takviye toksisiteye neden olabileceği için kontrolsüz kullanım önerilmez.
Beslenme ile D Vitamini Alımını Artırmak
Doğal yollarla D vitamini almak için aşağıdaki besinlerin tüketimi artırılabilir:
- Somon, uskumru, sardalya gibi yağlı balıklar
- Karaciğer, yumurta sarısı
- D vitamini ile zenginleştirilmiş süt, yoğurt ve tahıllar
Bu besinlerin düzenli ve dengeli şekilde tüketilmesi, tedaviye destek olur.
Güneşlenme Yöntemleri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Güneşten gelen UVB ışınları ciltte D vitamini sentezini başlatır. Ancak etkili güneşlenme için şu faktörlere dikkat edilmelidir:
- Günün en etkili saatleri: 10:00-15:00 arası
- Süre: Haftada 2-3 kez, 15-30 dakika arası
- Alan: Yüz, kollar ve bacakların güneşle temas etmesi
Güneş koruyucu kremler D vitamini üretimini engelleyebilir, bu nedenle dengeli kullanımı önemlidir.
Liv Hospital'da D Vitamini Eksikliği Yaklaşımı
Liv Hospital’da d vitamini eksikliği tedavisi, multidisipliner bir yaklaşımla ele alınır. Öncelikle endokrinoloji uzmanı tarafından ayrıntılı kan testi yapılır ve eksikliğin derecesi tespit edilir. Ardından kişiye özel bir takviye planı hazırlanır ve gerekiyorsa diyetisyen, psikolog ve cilt sorunları ile ilgili uzmanlar sürece dahil edilir. Tedavi süreci düzenli aralıklarla yapılan kontrollerle takip edilir ve destekleyici beslenme önerileri sunulur.
Hamilelikte ve Emzirme Döneminde D Vitamini
Hamilelik ve emzirme dönemi, annenin ve bebeğin sağlığı açısından d vitamini eksikliği bakımından hassas bir süreçtir. Bu dönemlerde D vitamini düzeyinin yetersiz olması, hem annenin bağışıklığını hem de bebeğin kemik gelişimini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle hamilelik planlayan, hamile olan veya emziren kadınlarda D vitamini düzeylerinin düzenli takip edilmesi gerekir.
Hamilelikte D Vitamini Eksikliğinin Riskleri
Hamilelikte D vitamini eksikliği:
- Preeklampsi riskini artırabilir
- Gebelik diyabeti gelişimine katkı sağlayabilir
- Erken doğum riskini yükseltebilir
- Yenidoğanda düşük doğum ağırlığına neden olabilir
Ayrıca fetüsün iskelet sistemi gelişimi için D vitamini kritik öneme sahiptir.
Emzirme Döneminde D Vitamini Takviyesi
Anne sütü, doğal olarak yeterli miktarda D vitamini içermez. Bu nedenle:
- Anneye takviye verilmesi bebeğe de dolaylı yoldan destek sağlar
- Yeni doğan bebeklere 400 IU/gün D vitamini damlası önerilir
- Emzirme boyunca annenin D vitamini seviyesi ideal aralıkta tutulmalıdır
D vitamini takviyesi hem anne hem de bebek sağlığını korumada etkili bir destek sağlar.
Liv Hospital Perinatoloji Uzmanlarından Tavsiyeler
Liv Hospital perinatoloji uzmanları, gebelik öncesinde ve sırasında D vitamini düzeylerinin ölçülmesini önermektedir. Gerekli durumlarda kişiye özel dozlarla takviye başlanmakta, gebelik boyunca düzenli kontroller yapılmaktadır. Emzirme sürecinde ise anne-bebek birlikteliği temel alınarak hem annenin hem de bebeğin ihtiyacına uygun bir yaklaşım benimsenmektedir.
D Vitamini Fazlalığı (Toksisitesi) ve Riskleri
Her ne kadar d vitamini eksikliği yaygın bir sorun olsa da, gereksiz ve yüksek dozda takviye kullanımı sonucu d vitamini fazlalığı da ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Özellikle uzun süre kontrolsüz alınan yüksek doz takviyeler toksisiteye neden olabilir.
D Vitamini Fazlalığı Belirtileri
D vitamini toksisitesi vücutta kalsiyum düzeyinin yükselmesine (hiperkalsemi) yol açar. Bu durum aşağıdaki belirtilerle kendini gösterebilir:
- Mide bulantısı ve kusma
- Kas zayıflığı
- İştahsızlık
- Aşırı susuzluk ve sık idrara çıkma
- Kabızlık
Bu belirtiler uzun süre devam ederse böbrek fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir.
D Vitamini Takviyelerinde Doz Aşımı
Takviye kullanırken aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:
- Günlük ihtiyaç yaşa ve sağlık durumuna göre değişir (400-2000 IU genellikle güvenlidir)
- Hekim önerisi olmadan yüksek doz kullanımı toksik etki yaratabilir
- Kanda 100 ng/mL üzerindeki düzeyler risklidir
Doz aşımı, yağda çözünen D vitamininin vücutta birikmesinden kaynaklanır. Bu yüzden takviyeler daima doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
D Vitamini Fazlalığından Korunma Yolları
D vitamini toksisitesi riskinden korunmak için:
- Kan düzeyleri düzenli takip edilmelidir
- Takviye dozları bireyselleştirilmelidir
- Takviyeler kısa süreli değil, kontrollü ve hedef odaklı verilmelidir
- Beslenme ve güneşlenme yoluyla doğal alım önceliklendirilmelidir
Bu önlemler, hem eksiklikten hem de fazlalıktan kaynaklanan olumsuz etkilerin önüne geçilmesini sağlar.
Sıkça Sorulan Sorular
D vitamini eksikliği kaç günde düzelir?
D vitamini eksikliği kaç günde düzelir sorusunun cevabı Eksikliğin derecesine ve uygulanan tedaviye göre değişmekle birlikte, hafif vakalarda birkaç hafta içinde iyileşme sağlanabilir. Ciddi eksikliklerde ise tedavi süreci birkaç ay sürebilir. Düzenli kan takibi ve doktor kontrolü önemlidir.
D vitamini kilo aldırır mı?
D vitamini takviyesi, doğrudan kilo alımına yol açmaz. Ancak enerji düzeyini yükselterek iştah üzerinde dolaylı etkiler oluşturabilir. Bu nedenle kilo kontrolü açısından dengeli beslenme ihmal edilmemelidir.
D vitamini hangi saatlerde alınmalı?
En iyi emilim için D vitamini takviyeleri yağlı bir öğünle birlikte sabah saatlerinde alınmalıdır. Güneşten D vitamini almak isteyenler için 10:00-15:00 arası saatler en verimli zamanlardır. Güneşlenme süresi cilt rengine ve mevsime göre değişir.
D vitamini eksikliği için hangi doktora başvurmalıyım?
Öncelikle bir aile hekimine veya dahiliye uzmanına başvurabilirsiniz. Gerekli görülürse endokrinoloji uzmanı ile detaylı değerlendirme yapılır. Kronik hastalıklarla ilişkili durumlarda farklı branşlardan destek alınabilir.
D vitamini takviyesi alırken nelere dikkat etmeliyim?
Doz mutlaka doktor önerisine göre belirlenmelidir. Kan seviyeleri izlenmeden uzun süre yüksek doz takviye kullanılmamalıdır. Yağlı bir öğünle alınması emilimi artırır.
D vitamini eksikliği cilt sorunlarına neden olur mu?
Evet, d vitamini eksikliği cilt sağlığı sorunlarına neden olmaktadır. Ciltte kuruluk, egzama benzeri döküntüler ve yara iyileşmesinde gecikmeye yol açabilir. Bağışıklık sistemini etkilediği için cilt enfeksiyonlarına yatkınlığı da artırabilir. Bu nedenle cilt sorunları olan bireylerde vitamin düzeyi kontrol edilmelidir.
D vitamini çocuklarda hangi sorunlara yol açar?
Çocuklarda d vitamini eksikliği, raşitizm, kas zayıflığı, geç yürüme ve büyüme geriliği gibi önemli gelişimsel bozukluklara neden olabilir. Diş sağlığı da olumsuz etkilenebilir. Erken teşhis gelişim açısından kritik önemdedir.
Güneşlenerek ne kadar D vitamini alabilirim?
Ortalama açık tenli bir birey yaz aylarında haftada 2-3 kez 15-30 dakikalık güneşlenmeyle yeterli D vitamini sentezleyebilir. Ancak bu süre koyu tenli bireylerde ve kış aylarında daha uzun olabilir. Güneşlenmenin yüz, kollar ve bacaklar açık olacak şekilde yapılması önerilir.
D vitamini ve kalsiyum birlikte mi alınmalı?
Evet, d vitamini, kalsiyumun bağırsaklardan emilimini artırır. Bu nedenle özellikle kemik sağlığı için iki takviyenin birlikte kullanılması faydalıdır. Ancak her iki takviyenin de aşırı dozda alınmaması gerekir.
D vitamini eksikliği saç dökülmesine neden olur mu?
Bazı araştırmalar, d vitamini eksikliği ile saç dökülmesi arasında ilişki olabileceğini göstermektedir. Saç köklerinin sağlıklı gelişiminde D vitamini rol oynayabilir. Kronik saç dökülmesi yaşayan bireylerde D vitamini düzeyi mutlaka kontrol edilmelidir.
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .
