Hipertansiyon (Yüksek Tansiyon) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Son Güncelleme Tarihi 17.06.2025 12:40:17

Hipertansiyon, kan basıncının normale göre yüksek olması anlamına gelen kronik bir rahatsızlıktır. Birçok insanda görülebilen bu hastalık, günlük yaşamının ilerleyişini çok fazla etkilemese de dikkat edilmesi gereken ciddi bir sağlık sorunudur. Hipertansiyon prevalansı yüksek olmasının sebebi; nüfusun çoğalması, yaşlılık ve sağlıksız diyet, aşırı alkol tüketimi, yetersiz fiziksel aktivite, obezite, strese maruz kalmak gibi riskli faktörlere bağlanır.

Hipertansiyon Nedir?

Halk arasında yüksek tansiyon olarak bilinen hipertansiyon, kanın damar duvarına yaptığı basıncın artması sonucu oluşan önemli bir sağlık sorunudur. Kan basıncı (tansiyon) ölçülürken büyük ve küçük tansiyon tespit edilir. Büyük tansiyon (sistol), kalbin kanı ana damar olan aorta atması sırasında oluşan basınçtır. Küçük tansiyon (diyastol) ise kalbin tekrar pompalamak üzere yeniden dolmaya başlamadan önceki damar sisteminin yaptığı basıncın en küçük değeri olarak bilinir. Stres, heyecan ve egzersiz gibi durumlarda büyük tansiyon normal olarak yükselebilir fakat küçük tansiyon bu durumlarda yükseliyorsa sistemik bir rahatsızlık olma ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır.

Esansiyel Primer Hipertansiyon

Hipertansiyona yakalanan hastaların birçoğunda (hastaların %90’ı) bu hastalığın altında yatan bir sebep bulunmayabilir. Bu duruma primer hipertansiyon veya esansiyel hipertansiyon adı verilir. Primer hipertansiyon genellikle genetik bir özelliğe sahiptir. Yani ailesinde hipertansiyon hastalığı olan bir kişinin aile öyküsünde hipertansiyon olmayan bir kişiye göre bu kronik rahatsızlığın gelişme olasılığı daha yüksektir. Hipertansiyon hastalığına sahip olan kişiler, genellikle tuza karşı hassasiyeti vardır. Tuz tüketimi olduğunda kan basıncı daha kolay yükseliş gösterebilir.

Pulmoner Arteriyel Hipertansiyon

Pulmoner arteriyel hipertansiyon (PAH) altta yatan sebebi bilinmeyen, nadir rastlanılan bir rahatsızlıktır. Çoğunlukla genç kadınlarda görülen bu hastalık yavaş ilerleyen, erken yaşta ölüme neden olan yıkıcı bir hastalıktır. Pulmoner hipertansiyonun bulguları belirgin olmadığından sessiz seyreder, çabuk fark edilmez. Sadece efor sarf edildiğinde artan dispne şikayeti bir belirti olarak gösterilebilir. Bu şüpheyle ve nedenini bilinen PH olgularıyla tanı konulabilir. PH şüphesinde iki boyutlu Doppler ekokardiyografi en faydalı tanı koyma yöntemidir. PH varlığında ise şu tetkiklerin yapılması gerekir:

• Oksijenizasyon
• Akciğer fonksiyon testleri
• Yüksek rezolüsyonlu bilgisayarlı tomografi
• Ventilasyon-perfüzyon sintigrafisi
• Kardiyak kateterizasyon

Standart ve kombine tedavilerle yaşam kalitesinde, yaşam süresinde, hemodinamide ve egzersiz kapasitesinde iyileşme tespit edilir. Akciğer transplantasyonu (akciğer nakli), tıbbi tedaviye cevap vermeyen pulmoner arteriyel hipertansiyonu olan belirlenmiş hastalarda bir umut olarak görülür.

Hipertansiyon Belirtileri

Hipertansiyon rahatsızlığı, bazı insanlarda kendini göstermez ve yıllarca gizli bir şekilde kişinin bedeninde yerini alır. Bu yüzden insanların bu tür riskli ihtimallere karşı sık sağlık kontrollerine başvurması tavsiye edilir. Böylece bu tür sağlık sorunlarının ileride ortaya çıkmasına karşı sağlam bir adım atmış olur. Hipertansiyonun başlıca belirtileri şunlardan oluşur:

• Baş ağrısı: Çoğunlukla sabah saatlerinde kendini gösteren bu belirti, enseden başlayan zonklayıcı tarzda bir ağrıdan oluşur.
• Baş dönmesi: Baş ağrısı gibi esas bir belirti değildir. Bazen baş ağrısına eşlik eden bir sağlık sorunudur.

Bir kişide kan basıncı birden şiddetli bir seviyede yükselmişse hipertansiyon krizi, baş ağrısı ve baş dönmesine ilave olarak şu belirtilerle de kendini gösterir:

• Burun kanaması
• Bulantı ve kusma
• Görme bozukluğu
• Kulak uğultusu
• Nefes darlığı
• Çarpıntı

Strese Bağlı Yüksek Tansiyon Belirtileri Nelerdir?

Stresin uzun süreli etkileri, tansiyonu yükseltip sağlık sorunlarına yol açabileceğinden, stres yönetimi ve sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri önemlidir. Baş ağrısı, baş dönmesi gibi belirtileriniz varsa, bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.

Strese bağlı yüksek tansiyon belirtileri genellikle şunları içerir:

1. Baş ağrısı veya baş dönmesi
2. Nefes alıp vermede zorluk
3. Kalp çarpıntısı veya hızlı nabız
4. Gerginlik veya sinirlilik hali
5. Uykusuzluk veya uyku bozuklukları

Hipertansiyon Neden Olur?

Hipertansiyon hastalığının nedeni insan hayatında yaşanan olumsuz gelişmelerden meydana gelir. Kişi sağlık alanında geleceği için belirli sınırlamalar getirmediğinden bu tür rahatsızlıklar ile karşı karşıya gelebilir.

Hipertansiyona neden olan faktörler şöyle sıralanır:

• Doğum kontrol hapları, burun spreyi ve kortizonlu ilaçlar başta olmak üzere bazı ilaçlar
• Kalp-damar hastalıkları ve şeker hastalığının çoğunlukta görüldüğü bazı sistemik rahatsızlıklar
• Ailede genel bir yatkınlık olan beslenme, yaşam tarzı ve kolesterolün ortaya koyduğu durumlar
• Kilo fazlalığı, aşırı tuz tüketimi ve pul biber gibi acılı baharatların kullanımı
• Sigara, alkol ve aşırı kahve tüketimi
• Sağlıklı kişilerde yoğun stresin bulunması
• Yaşlılarda sadece büyük tansiyonun yükseldiği, küçük tansiyonun ise etkilenmediği izole sistemik hipertansiyon olarak bilinen bir yüksek tansiyon türü vardır.

Hipertansiyon Tedavisi

Hipertansiyon, uygun şartlarda yapılmış kan basıncı ölçümünün 140/90 mm Hg veya daha yüksek olmasıyla oluşan bir hastalıktır. Dünya nüfusunun giderek artması, obez birey sayısının artışı gibi durumlardan dolayı hipertansiyon hastalığına yakalanma riski yüksek bir seviyededir. Hipertansiyon hastalığının var olduğu tanısını koyabilmek için öncelikle şu incelemeler yapılır:

• Tıbbi öykü alma
• Fizik muayene
• Laboratuvar ve enstrümantal incelemeler
• Özellikle sekonder hipertansiyon (hastaların yaklaşık yüzde %5’inin tanımlanabildiği rahatsızlık) bulgularına dikkat edilmelidir.

Hipertansiyon tanısı belirli zaman aralıklarında yapılmalıdır. Farklı zamanlarda yapılmış kan basıncı ölçümüne dayanan tanılar dikkate alınmalıdır. En az 2 vizit ile yapılan muayeneler ile sonuç belirlenmelidir fakat şiddetli bir vaka ise tek vizitin sonucu da kabul edilir.

Hipertansiyon Tedavisinin Hedefleri Nelerdir? 

Hipertansif hastalarda tedavinin ilk hedefi, kardiyovasküler morbidite (hastalık) ve mortaliteye (ölüm oranı) karşı uzun dönemdeki riski en düşük seviyeye getirmek olur. Tüm hipertansiyon hastalarında 80 yaş altı tansiyon değeri 140/90, 80 yaş üstü 150/90 olması hedeflenir. Bu durum diyabetik hastalarda daha farklı olur. Hipertansif tedavi daha yoğun verilir ve istenen seviye 130/80 değerinin altında olması önerilir.

Hipertansiyona Ne İyi Gelir?

Hipertansiyon hastalığı, ömür boyu tedavi edilen ciddi bir rahatsızlıktır. Bu sağlık sorunu, obezite hastalıklarında sık rastlanır. Bunun özellikle sağlıklı beslenme konusu önem taşır. Sağlıklı beslenen insanlarda kilo kaybının serum glikoz ve lipit düzeylerinde olumlu etkisi vardır. Sağlıklı besinler, kardiyometabolik parametreler üzerinde yararlı bir etki oluşturur. Yaşam tarzının değişmesi, fiziksel egzersizlerin artırılması ve vücut ağırlığının dengelenmesi gibi durumlar hipertansiyon tedavisi için elzem konular arasındadır. Bu yaşam tarzı değişikleri hipertansif ilaçlar ile birlikte uygulanmalıdır.

Hipertansiyon Hastaları Nelere Dikkat Etmeli?

Hipertansiyon hastalığı riskine karşı şu durumlara dikkat edilmelidir:

• Bu hastalığa yakalananlar sedanter yaşamdan olabildiğince uzak durmalıdır. Fiziksel aktivitenin olmadığı kişilerde bu risk artar.
• Hipertansifte beslenme büyük rol oynar. Tütsülerde ve tandırda pişirilen etlerde fazla miktarda benzopiren gibi kanserojen polisiklik hidrokarbonlarda oluştuğundan bu tarz hazırlanan gıdalardan uzak durmak gerekir. Bir de et ve et ürünleri küçük tansiyonu (diyastol) artırırken deniz ürünleri diyastol değerini düşürür. Bu yüzden kırmızı etin az olduğu balık gibi deniz ürünleri ve zeytinyağlı yemekleri Akdeniz tipi diyet listesinde bulunduğundan hipertansiyonda yararlı bir etkisi vardır.

Hipertansiyon İlaçları

Hipertansiyon hastalığına sahip kişilerde şu durumlara dikkat edildiği halde tansiyon yüksekliği devam ediyorsa ilaç tedavisi uygulanması gerekebilir:

• Egzersiz
• Kilo verme ve diyet
• Alkolü azaltma veya bırakma
• Sigarayı bırakma
• Tuz kısıtlaması
• Sebze ve meyve yeme alışkanlığını artırma
• Yağsız yemekler tüketme
• Ruhsal ve sosyal sorunlarla baş etme yöntemlerini uygulama

Kullanılan ilaçlar mutlaka uzman bir doktor tarafından kontrol edilmesi gerekir ve doktor kontrolleri ihmal edilmemelidir.

Sıkça Sorulan Sorular

Hipertansiyon hakkında insanlar genellikle bu durumun nedenlerini, belirtilerini, risk faktörlerini ve tedavi seçeneklerini merak ederler. Ayrıca, hipertansiyonun uzun vadeli sağlık sonuçları, sağlıklı yaşam tarzı değişikliklerinin etkisi ve ilaç tedavisi hakkında da bilgi edinmek isterler.

Hipertansiyon Olan Biri Ne Yapmalı?

Tansiyonun yükselmesi durumunda hastanın elleri, ayakları ve kolları musluk suyuyla yıkanmalıdır. Soğuk suyla yapılan duş ile de tansiyon düşürülebilir. Aynı zamanda limonun suyu da sıkıp sulandırarak içmek kan basıncını düşürür.

Tansiyonu Ne Düşürür?

Hipertansiyon sorununa sahip hastalar "tansiyonu ne düşürür?" sorusunun cevabını merak etmektedir. Yüksek tansiyon, kalp sağlığı için önemli bir risk faktörüdür. Tansiyonu düşürmek için yapabileceğiniz pek çok şey var. Sağlıklı beslenme (bol sebze, meyve, tam tahıl, az tuz), düzenli egzersiz (yürüyüş, yüzme gibi), ideal kiloyu korumak, stres yönetimi (yoga, meditasyon), yeterli uyku ve alkol-sigara tüketimini azaltmak tansiyonu düşürmede etkili yöntemlerdir. Potasyum açısından zengin besinler (muz, ıspanak, avokado) tüketmek ve kafein alımını sınırlamak da faydalı olabilir. Ancak, tansiyon ilaçları kullanıyorsanız doktorunuza danışmadan bu yöntemleri uygulamamanız önemlidir.

Hipertansiyon Nereye Vurur?

Hipertansiyon dikkat edilmediği takdirde kalpte damar tıkanıklığına, beyinde damar tıkanıklığına ve beyin kanamasına, kalp kasında kalınlaşma ve kalp krizine neden olur. Bu nedenle kontrollerinizi yapmayı ihmal etmeyin.