Nefes Darlığı

Solunum sistemindeki bir bozukluk solunum işlevinin direkt, bu sistemle alakalı olan diğer sistemlerdeki bozuklukları gösteriyorsa solunum işlevinin indirekt engellemesine sebep olur. Bu durum hastalar yönünden fizyolojik, bilişsel, davranışsal ve sosyokültürel faktörlerin etkisiyle nefes darlığı, solunum güçlüğü, boğulma hissi, hava açlığı ve ağır soluma gibi farklı şekillerde ifade edilebilir. Tıbben bu dispne olarak tanımlanır.

Nefes Darlığı Nedir?

Dispne (nefes darlığı) eforla ilişkili veya eforla ilişkisiz şekilde ortaya çıkabilir. Özellikle eforla ilişkili dispne hastasının efor yapma cesaretini azaltmak, aktivitelerden korkmasına ve kaçmasına sebep olabilir. Nefes darlığı tek bir patofizyolojik bir durum sonucu değil, pek çok sistemdeki bozukluk sonrası da ortaya çıkabilir. Bu yüzden hem nefes darlığının altında yatan temel fizyolojik bozukluğun tespit edilmesi hem de kişisel bir yakınma olan nefes darlığının varlığı ve derecesinin ölçümü ciddi bir önem taşır.

Nefes Darlığı Neden Olur?

Nefes darlığı, kişinin günlük hayatını sekteye uğratan olumsuz bir rahatsızlıktır. Günlük yaşam aktivitelerini kısıtlayan, yaşam kalitesini bozan ve anksiyetenin sık nedenleri arasında bulunan dispne, solumada güçlük hissi ya da solunum sıkıntısı olarak tanımlanır. Hastalar çoğunlukla nefes alamama şikayetiyle uzman doktora başvururlar. Hastaneye nefes darlığı şikayetiyle acil olarak gelen hastaların yaklaşık üçte birinin hasta öyküsünde kardiyak ve pulmoner nedenlerden doğan bir nefes darlığı olduğu görülür.

Hangi Hastalıklar Nefes Darlığına Neden Olur?

Nefes darlığı; çok fazla gen ve gene bağlı olmayan faktörlerden, yani çevresel faktörlerden ve farklı patofizyolojik mekanizma sonucunda oluşabilir. Ayrıca psikolojik durum, farkındalık düzeyi, maddi kaygılar, vücut ağırlığı, fiziksel aktivite, beslenme ve tedavi vb. durumlardan da etkilenebilir. Bu hastadan hastaya göre değişen faktörler, nefes darlığı ile hava akımı kısıtlılığı veya egzersiz performansı ilişkisindeki değişkenliği açıklar. Nefes darlığının bağlı olduğu hastalıklar (kronik akciğer hastalığı, kalp yetmezliği) sıklıkla geri döndürülmeyen rahatsızlıklar olduğu için nefes darlığına yaklaşım, özellikle yaşam kalitesini artırmaya yönelik yaklaşımlar üzerinde durulması gerekir.

Nefes Darlığı Tedavisi

Yaşlı (geriatrik) hastalarda gelişen akut nefes darlığı, tanı ve tedavide zorlukları da beraberinde getirir. Yaşlı hastalarda tanı koymada zorlama veya farklı görünümlü semptomlarla karşımıza çıkabilir. Hatta algılamadaki azalma, tanıyı zorlaştırabilir. Doktorun ayırıcı tanılara yönelik yaklaşımı ve hayatı tehdit edebilecek unsurlara yönelik tedavi başlangıcı büyük bir önem taşır. Havayolunu korumak, solunumu ve dolaşımı kontrol etmek, tüm diğer acil olgulardaki gibi ilk sırayı alır.

Yaşlılarda Nefes Darlığı

Yaşlı hastalar, gençlerle karşılaştırıldıklarında oksijen yetmezliği ve karbondioksit yükselmesinin verdikleri solunum cihazındaki yanıt %50 daha azdır ve solunum işine daha az duyarlıdırlar. Örneğin yaşlı astım hastalarının metakolin etken maddeli ilaçlar ile zorlu soluk verme hacimlerinde belirgin bir düşme olmasına rağmen gençlere kıyasla egzersiz anında veya sonrasında oluşan nefes darlığı belirtilerinden daha az etkilenirler. Yaşlı hastalarda nefes darlığı nedenleri temel olarak şunlardan oluşur:

• Solunumsal,
• Kardiyovasküler,
• Kondisyonsuzluk (kalp sağlığı için egzersiz yapmama durumu),
• Solunum kas yorgunluğu
• Anemi
• Anksiyete

Kardiyak veya solunumsal hastalıktan dolayı olan nefes darlığı, egzersiz kısıtlığına sebep olabileceği gibi bu tür kronik rahatsızlıklar sıklıkla psikiyatrik hastalıklarla birlikte olabilir.

Nefes Darlığı Belirtileri

Nefes darlığı belirtileri arasında ağrıya benzer şekilde psikolojik bir durum vardır. Panik atak hastalarında nefes darlığı rahatsızlığı temel sorunlardan biridir. Yaşlı hastalarda görülen solunum sistemi değişiklikleri arasında alveol, kılcal damarlar ve elastik doku kaybına bağlı akciğerde oluşan basınç ile birlikte hacim değişikliğinde artış meydana gelir. Alveoler makrofaj sayısında, öksürük etkinliğinde, soluk vermedeki akım hızlarında, mukusun taşınmasıyla havayolunun yabancı mikroorganizmalardan temizlenmesinde, oksijen yetmezliği ve karbondioksit yükselmesi yanıtında, difüzyon kapasitesinde azalma görülür.

Reseptör sayısında azalmaya bağlı olarak ilaç tedavisi yanıtında da azalma söz konusudur. Bağışıklıkta azalmaya sekonder (ikincil) enfeksiyona yatkınlıkta artış, yutma güçlüğü ve reflüye bağlı olarak soluk alma (aspirasyon) riskinde artış görülebilir. Yaşa bağlı olarak görülen tüm bu hücre zedelenmesine bağlı olan faktörler doğal olarak solunumsal hastalık riskinde artışa neden olur.

Psikolojik Nefes Darlığı

Anksiyete, depresyon gibi psikiyatrik bozukluklar solunum sistemi hastalıkları ile birlikte yoğun olarak görülebilir. Nefes darlığı, anksiyete ve derin nefes alma ihtiyaç hissinin artmasına neden olur. Tüm solunum sistemi hastalıklarında var olan ortak belirtiler; nefes darlığı hissi, respiratöre bağlanma ve ölüm korkusu ile oluşan anksiyete gibi durumlardan oluşur. Bundan dolayı solunum sistemi hastalığında anksiyete, derin nefes alma ihtiyacı (hiperventilasyon) ve nefes darlığı hissinin artması kısır bir döngü oluşturabilir. Anksiyetesi olan hastalarda uyarı-algı arasındaki ilişki bağı bozulur, uyarılara karşı daha çok duyarlılık gösterirler.

Mevcut dispnesini daha da endişe ile algılar, hastalığını daha yüksek bir şiddette yaşar ve ilaç ihtiyacı artabilir. Anksiyetesi arttıkça solunum problemlerinin ortaya çıkması veya var olan problemlerin şiddetinin artması ihtimal dahilindedir. Yaşam kalitesinde bozulmaya, sağlık kaynakların kullanılmasında ve sağlık harcamalarında artmaya sebep olur. Aynı zamanda acil tedavide daha az başarı ve artmış hastaneler ile ilişkili olabilir.

Nefes Darlığına Ne İyi Gelir, Evde Yapılacak Çözümler Nelerdir?

Solunum sistemi hastalıklarında evde bakımın amacı, hastalığın ilerlemesini önlemek, belirtileri azaltmak, tekrarlayan akut atakları engellemek ve tedavi etmek, uzun süreli olarak solunum fonksiyonlarını korumak ve fonksiyonlardaki düşüşü engellemek, egzersiz kapasitesini artırmak, komplikasyonları azaltmak ve yaşam kalitesini koruyup olumlu bir seviyeye yükseltmektir.

Nefes darlığını ortaya çıkaran en temel sebep, kişilerin hastane dışında, özellikle evde düzenli bir bakım yapmamaktan kaynaklanır. Hastalıkların önlenebilmesi için insanların kendi kendine olan düzenli sağlık bakımı olmalıdır. Bu yüzden sağlık çalışanları tarafından düzenli aralıklarla yapılacak ev ziyaretleriyle hasta ve ailesine verilecek eğitim, danışmanlık vb. hizmetlerin yaşam kalitesini artırdığı gibi insanları sağlık konusunda bilinçli olmasını da sağlar.

Nefes Darlığına Evde Yapılacak Çözümler Nelerdir?

Nefes darlığına engel olabilmek için bazı alışkanlıklardan vazgeçilmelidir. Özellikle sigara kullanımından vazgeçilmeli ve obeziteye neden olacak yemek alışkanlığı bırakılmalıdır. Nefes darlığına iyi gelebilecek, evde yapılabilecek çözümler şunlardan oluşur:

• Lavanta çiçeği,
• Okaliptus,
• Nane,
• Meyan kökü,
• Gelincik,
• Ebegümeci gibi bitkilerle çay yapıp nefes darlığı rahatsızlığını azaltabilir ve hatta bu hastalığa karşı direnç oluşturabilirsiniz.

Ayrıca nefes egzersizleriyle de akciğere temiz hava alarak da nefes darlığı şikayetinizi azaltabilirsiniz. Daha etkili çözümler için uzman bir doktora da başvurmayı ihmal etmeyin.

Sıkça Sorulan Sorular

Nefes darlığı şikayeti hakkında genel bilgiler dışında bir de hastaların sıklıkla sorduğu sorular da bulunmaktadır.

Gece Yatarken Nefes Darlığı Neden Olur?

Astım, dispne (nefes darlığı) solunum yolu enfeksiyonları, KOAH, kalp yetmezliği, reflü, akciğer sertleşmesi, panik hastalığı ve uyku-apne sendromu gibi hastalıklar gece yatarken oluşan nefes darlığının başlıca sebepleridir.

Nefes Darlığı Hangi Hastalığın Habercisi Olabilir?

Nefes darlığı birçok hastalığın belirtisi olduğu gibi başlıca hastalıklar şunlardan oluşur:

• Astım
• Kalp krizi
• Kalp yetmezliği
• Tansiyon Düşüklüğü
• Solunum yolu tıkanıklıkları ve yabancı cisim varlığı vb.

Sırtüstü Yatınca Nefes Darlığı Neden Olur?

Sırt üstü yatıldığında kalbe binen yük arttığı için nefes darlığı daha fazla yaşanabilir. Hatta bu durumun çok ileri seviyesinde kişiler yatarak değil, yalnızca oturarak uyuma ihtimalleri vardır. Bu yüzden uyuma şeklinize dikkat etmek sağlığınızı için önemli bir adımdır.

Çabuk Yorulma ve Nefes Darlığı Neden Olur?

Nefes darlığı akciğerinizde oluşan enfeksiyon oluşumundan kaynaklı olduğu gibi ciddi bir boyut olarak kalp yetmezliğin de habercisi olabilir. Bundan dolayı nefes darlığı şikayetini basit bir durum olarak görülmemelidir.  

Balgam Nefes Darlığı Yapar mı?

Akciğerde balgam birikmesinin semptomları arasında göğüs ağrısı, nefes darlığı, öksürük hırıltılı solunum bulunabilir.

Hamilelikte Nefes Darlığı Sebepleri

Gebelik döneminde anne adayı hava alamıyormuş gibi bir hisse kapılabilir. Bunun en temel nedeni büyüyen rahmin akciğerlere olan basıncından kaynaklanır. Anne adayı böyle bir durumla karşılaştığında vücudunu dik duruma getirmelidir ve düzenli olarak egzersiz yaparak akciğer kapasitesini arttırmalıdır.

Kalbe Bağlı Nefes Darlığı Belirtileri

Şiddetli göğüs ağrısı ile benzer olan kalp krizi, erken dönemde nefes darlığı şikayetine yol açabilir. Kalp çarpıntısı da bazen kişinin yeteri kadar nefes almasından kaynaklanır. Yüksek tansiyon ve kalp yetmezliği gibi hastalıklara bağlı olarak ödem oluşması ortaya çıkabilir.

 Nefes Darlığı Sebepleri

Nefes darlığına sebebiyet veren birden fazla ihtimal vardır. Bunların başını şu rahatsızlıklar oluşturur:

• Solunum yolu tıkanıklıkları ve yabancı cisim varlığı
• Akciğer arterlerinde gelişen ani kan pıhtılaşmasıyla oluşan pulmoner emboli hastalığı
• Sönmüş akciğer olarak bilinen pnömotoraks
• Kalp yetmezliği
• Astım

Nefes Darlığı Nasıl Geçer?

Nefes darlığı sorununu çözmek için öncelikle bu rahatsızlığa sebep olan etkenleri bulmak gerekir. Alerjiler, KOAH, kronik solunum yolu hastalıkları kontrol altına alınmalıdır. Nefes darlığına sebebiyet veren sigara dumanı gibi etkenlerden uzak durulmalıdır. Düzenli egzersizler ile solunum kaslarını güçlendirebilir, akciğer kapasitesini artırabilirsiniz.

Konuşurken Yorulma Nefes Darlığı

Bronş aşırı duyarlılığı, sigara kullanımı, nefes borusunu tıkayan tümörler akciğerde oluşan sıvı birikmeleri, diyaframı zorlayan karın içi durumlar, kilo gibi sorunlar nefes darlığından dolayı konuşurken yorulmaya sebep olur.

Nefes Darlığına Kesin Çözüm Nedir?

Nefes darlığına kesin çözüm için profesyonel sağlık yardımı alınmalıdır. Nefes darlığı, birçok farklı sebepten kaynaklanabilen ciddi bir semptom olabilir. Kesin çözüm, bu durumun altında yatan temel nedenin belirlenmesi ve uygun tedavi yöntemlerinin uygulanmasıyla mümkündür. Bu nedenle, nefes darlığı yaşayan bireylerin öncelikle bir sağlık profesyoneliyle görüşmeleri önemlidir. Doktor, detaylı bir değerlendirme yaparak gerekli testleri önerecek ve tanı koyarak spesifik bir tedavi planı oluşturacaktır. Astım, KOAH, kalp yetmezliği gibi kronik hastalıklar, enfeksiyonlar veya alerjiler gibi bir dizi durum nefes darlığına sebep olabilir. Sağlık uzmanının yönlendirmesiyle, uygun ilaç tedavisi, solunum egzersizleri, yaşam tarzı değişiklikleri veya diğer önerilen tedavi yöntemleri ile nefes darlığına etkili bir çözüm bulunabilir.