Şizofreni Belirtileri

Şizofreni, gerçeklik algısının ve gerçekliği yorumlamanın bozulduğu ciddi bir ruh sağlığı hastalığıdır. Bu durum, halüsinasyonlar ve sanrıların olduğu, gerçekle hayâl arasında ayrımın zorlaştığı kronik bir hastalıktır. Şizofreni kişilerin duygu, davranış ve yeteneklerinin ağır bir şekilde bozulmasına neden olabilir. Şizofreni tam olarak iyileşmeyen ve yaşam boyu tedavi gerektiren bir durumdur. Şizofreni tedavisine erken başlanması, hastalığın ilerlemesinin önüne geçilmesi, semptomların kontrol edilmesi ve kişinin yaşam kalitesinin iyileştirilmesi için önem taşır.

Şizofren Hastalığı Nedir?

Şizofren hastalığı, gerçeği algılamada bozuklukların olduğu ve bu duruma duygu-düşünce bozukluklarının da eşlik etmesidir. Şizofren hastalığı genellikle erken yaşlarda başlar ve kadınlara oranla erkeklerde daha çok görülür. Bu rahatsızlık gerçek hayatla hayâl dünyası arasında gelgitlerin olduğu ve bu iki durumun sıklıkla birbirine karıştığı süreçler yaşanır. Şizofreninin nedenleri tam olarak belirlenemese de genetik durumlardan travmatik olaylara kadar pek çok karmaşık faktörlerin sebep olabilir. Şizofren hastalığı yaşam boyu devam edebileceği için multidisipliner bir tedavi yaklaşımı ile büyük ölçüde yönetilebilir.

Şizofreni Belirtileri Nelerdir?

Şizofreni belirtileri düşünce, duygu, davranışlarda bir dizi sorunu içerir ve kişiden kişiye farklı seyredebilir. Bu durum genellikle halüsinasyonlar, sanrılar ve konuşma bozuklukları ile karakterizedir. Şizofreni belirtileri genel olarak, negatif belirtiler, pozitif belirtiler ve bilişsel belirtiler olmak üzere 3 farklı başlık altında incelenebilir. Bahsedilen belirtiler şu şekilde açıklanabilir:

Şizofrenin Pozitif Belirtileri

Şizofreninin pozitif belirtileri, normal duygu ve davranışların aşırı abartılmış halidir. Bir başka deyişle anormal davranışların sergilenmesi de denebilir. Pozitif belirtilerden bazıları şunlardır:

• Halüsinasyon: Gerçekte var olmayan nesneleri ve kişileri görme veya sesler duyma olarak tanımlanan bir durumdur. Kişiler zihninde yarattığı deneyimleri gerçekmiş gibi algılar ve başkalarınında buna inanmasını bekler.
• Sanrı: Sanrı, gerçek olmayan bir duruma sıkı sıkıya bağlanmadır. Aksine kanıtlar ve güçlü deliller olmasına rağmen, kişiler olmayan şeyler hakkında ısrarcı olabilir. Bu durumdaki kişiler, çok ünlü ya da zengin olduklarını, herkesin kendisine hayran olduğunu veya olağanüstü yetenekleri olduğunu düşünebilir.
• Paranoya: Kişinin son derece güvensiz ve şüpheci olmasıdır. Birinin kendisini sürekli takip ettiğini, onu izlediğini düşünebilir veya televizyonda kendisinden bahsedildiğini söyleyebilir.

Şizofreninin Negatif Belirtileri

Negatif belirtiler, pozitif belirtilerin tam aksine duygu ve davranışların normale oranla oldukça yavaşlaması, durağanlaşması ve sekteye uğramasıdır. Negatif belirtiler şunları içerebilir:

• Konuşmanın azalması ve monotonlaşması
• Çalışma yeteneğinin azalması
• Normal günlük aktivitelerin aksaması
• Kişisel temizliğin ihmal edilmesi
• Sosyal geri çekilme yaşanması
• İnsanlarla konuşurken göz teması kurulmaması ve yüz ifadesinin değişmemesi
• Hayattan zevk alınmaması
• Genel bir depresyon hali

Bilişsel Belirtiler

Bilişsel belirtiler, zihinsel işlevlerin sorunlarını içerir. Bu belirtilerden bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Düzensiz ve çarpık düşünceler
• Konuşurken birden konuyu değiştirme, saptırma
• Uydurma kelimeler veya deyimler kullanma
• Unutkanlık ve konsantre olamama
• Birini dinleme, anlama ya da öğrenme sorunları

Şizofreni belirtilerinin süresi ve şiddeti kişiler arasında değişkenlik gösterebilir. Örneğin, madde kullanımı varsa, stres seviyeleri yüksekse veya doktorun reçete ettiği ilaçlar kullanılmıyorsa semptomlar ilerleyebilir ve şiddeti artabilir. Bahsedilen belirtilerin fark edilmesi halinde mutlaka bir sağlık profesyoneline başvurmak gerekir.

Basit Şizofreni Belirtileri

Basit şizofreni belirtileri, erken şizofreni belirtileri olarak da adlandırılabilir ve genellikle 10’lu yaşların sonu ila 20’li yaşların başında görülür. Bu yaş aralıkları, ergenlik dönemine de denk geldiği için, ortaya çıkan belirtiler ergenlik sorunlarıyla karıştırılabilir. Genel olarak basit şizofreni belirtileri şunları içerebilir:

• Aileden ve arkadaşlardan izole yaşam
• Arkadaş ortamınının ve çevresinin değişmesi
• Konsantrasyon ve odaklanma sorunları
• Uyku bozukuğu
• Sinirlilik, agresiflik ve ajitasyon sorunları
• Okuldaki otoriter figürlerle sorunlar yaşama
• Akademik performansta düşüş
• Endişe ve kaygı bozuklukları
• Belirsiz, anlamsız şüphecilik

Basit şizofreni belirtileri, ergenlik dönemi belirtileriyle benzer özellik gösterdiğinden anlaşılması ve tedaviye başlanması  gecikebilir. Bu sebeple, basit şizofreniye ait olabilecek belirtiler fark edildiğinde ayırıcı tanı ve erken tedavi için bir sağlık uzmanıyla görüşmek gerekir.

Şizofreni Testi Nedir?

Şizofreni teşhisini koymak için net bir test yoktur, ancak doktorlar bu durumu tanımlamak adına bir takım yöntemlere başvurabilir. Yaygın kullanılan yöntemlerden bazıları şunlardır:

• Muayene: Şizofreni teşhisinde diğer sağlık sorunlarını ekarte etmek için , öncelikli olarak detaylı bir fizik muayene yapılabilir.
• Testler: Alkol, uyuşturucu kullanımı tespiti ve diğer değerlendirmeler için kan, idrar, MR, CT taramalarına başvurulabilir.
• Psikiyatrik değerlendirme: Ruh sağlığı uzmanı hastanın görünüş, konuşma ve tavırlarını gözlemleyerek bazı sorular sorabilir. Bunlar, alkol-madde kullanıp kullanmadığı, intihar düşüncesi veya şiddet eğilimi olup olmadığı hakkındaki soruları kapsayabilir.
• Tanı kriterleri: Doktor edindiği bulgulara dayalı son olarak bir test yöntemi uygulayabilir. Hastalara, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabındaki (DSM-5) ölçütlere göre değerlendirme yapabilir.

Eğer kendinizin veya bir yakınınızın şizofreni hastalığı olabileceğini düşünüyorsanız doğru değerlendirme ve tedavi planı için bir sağlık kuruluşuna başvurmanız önem arz eder.

Şizofreni Genetik mi?

Şizofreni, genetik özelliklerin önemli oranda etki ettiği bir akıl sağlığı sorunudur. Şizofreninin görülme olasılığı bu duruma sahip anne, baba, kardeş gibi birinci derece akrabanın olması, olmayanlara oranla daha fazladır. Yapılan bir çalışma hem anne hem babada şizofreni olması halinde çocukta olma riskinin %50’lere kadar çıkabileceğini ortaya koymuştur. Ancak yine de, genetik yatkınlıklar bu durumun gelişmesi için tek sebep değildir. Genetik yatkınlığın dışında şizofreniye neden olabilecek diğer faktörler ise şunlar olabilir:

• Virüslere veya toksik maddelere maruz kalmak.
• Dopamin ve glutamat gibi nörotransmitterlerin dengesizliklere sahip olmak.
• Madde kullanmak.
• Gebelik döneminde yetersiz beslenmek.
• Genç yaşta psikoaktif veya psikotrop türevi ilaçlar kullanmak.
• Otoimmün hastalıklar veya iltihaplanma ile ilgili hastalıklara sahip olmak.

Genetik yatkınlık şizofreni için tetikleyici bir unsur olsa da, bu duruma çevresel, fizyolojik faktörler, stres ve travmalar gibi karmaşık olaylar etki edebilir.

Şizofreni Tedavisi Nasıl Olur?

Şizofreninin kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, uygulanan yöntemler semptomların yönetilmesine ve ağırlaşmamasına yöneliktir. Şizofreni tedavisinde başvurulan bazı yöntemler şunlardır:

• İlaç tedavisi: İlaç tedavisi, şizofreninin en etkili tedavi yöntemlerinden biridir. Özellikle halisünasyonlar ve sanrıların kontrol altına alınması için antipsikotik türevi ilaçlara başvurulabilir.
• Bireysel terapi: Psikososyal müdahale olarak da bilinen bireysel terapiler, kişilere stresle ve semptomlarla başa çıkma yöntemlerinin öğretilmesini içerir. Terapiler ayrıca, sosyal ilişkilerin düzenlenmesini ve iletişim becerilerinin yeniden kazandırılması açısından da önemlidir.
• Aile terapileri: Aile üyelerinin şizofreni teşhisi konmuş yakınlarına destek olmaları, onları anlamaları ve dışlamamaları tedavinin olumlu seyri için önemlidir. Aile yakınlarının tedavi sürecinde, hastalara nasıl yardımcı olabileceklerine dair eğitim terapileri bulunmaktadır.

Şizofreni tedavisi hastanın ihtiyaçlarına yönelik bireysel olarak düzenlenir. Tedavinin etkili olabilmesi için de, erken tanı-tedavi, düzenli kontroller ve çevre desteği gereklidir.

Şizofreni Hakkında Sık Sorulan Sorular

Şizofreni hakkında merak edilen diğer soru ve cevaplardan bazıları aşağıdakiler gibidir:

Şizofren Nedir?, Kimler Şizofren Olur?

Şizofren tabiri, şizofreniye ait semptomları olan ve bir psikiyatri uzmanı tarafından tanısı konulmuş hastalar için kullanılabilir. Şizofren olma riskini artırabilecek faktörler arasında ise kalıtsal yatkınlıklar, beyin kimyasındaki dengesizlikler ve stresli yaşam olayları yer alabilir.

Katatonik Şizofreni Nedir?

Katatonik şizofreni, temel motor işlevlerde bozulmalarla karakterize olan şizofreninin bir alt dalıdır. Bu durumda kişiler uzun süre hareketsiz kalma veya aşırı hareket gibi anormal davranışlar sergileyebilir. Katatonik şizofreni, belirgin garip hareketler sergilenmesine yol açtığı için diğer şizofreni türlerinden daha net bir şekilde ayrışabilir.

Paranoid Şizofreni Nedir?

Paranoid şizofreni, sanrıların ve halisünasyonların yoğun yaşandığı bir alt türdür. Kişiler yalnızca halüsinasyon görmekle kalmaz, aynı zamanda duyma, koklama, hissetme gibi gerçekte olmayan duyuların da olduğunu düşünür. Paranoid şizofrenide hastalar, kendisinin ya da ailesinin tehdit altında olduğunu veya uzaylıların, ajanların kendisini takip ettiğini düşünebilir.

Erkeklerde Şizofreni Belirtileri Nelerdir?

Şizofreni, cinsiyet olarak erkeklerde daha yaygın görülen bir rahatsızlıktır. Özellikle 20’li yaşların başında ortaya çıkan bu durum, erkeklerde agresyon ve paranoidler olarak daha belirgin özellikler gösterebilir.

Sizde kendinizde veya bir yakınınızda şizofreni belirtileri olduğunu düşünüyorsanız bir sağlık kuruluşuna başvurabilirsiniz. Liv Hospital’da psikiyatri bölümü bulunmaktadır.