Trombosit (PLT) Nedir? Trombosit Düşüklüğü ve Yüksekliği Nedir?

Trombositler kanamayı kontrol eden kanda bulunan küçük bileşenlerdir. Hastalıklar ve kazalar sonucunda oluşan kanamaları durdurmak için çalışan renksiz kan hücreleridir. Pıhtılaşma sürecinde aktif rol oynamaktadır. Bu nedenle kanın bir parçası olan trombositlerin sayısı önemlidir.

PLT Nedir?

Trombositler; platelet veya kan pulcuğu olarak da adlandırılmaktadır.Vücudun çok fazla kan kaybetmesini önlemek ile görevli kan hücreleridir. Trombositler; plazma, kırmızı ve beyaz kan hücreleri ile birlikte kanı oluşturur. Bu bileşenler arasında en hafif olanı trombositlerdir. Trombositler hafif olmalarından dolayı kan damarlarının duvarlarına yakın bulunur. Bu sayede kanama anında hızla hasar görmüş kan damarının duvarına ulaşır.

PLT Vücutta Nerede Bulunur?

Trombositler kemik iliğinde megakaryosit olarak adlandırılan büyük hücrelerde üretilir. Dolaşıma salındıktan sonra yaklaşık 8-10 günlük ömürleri vardır. Kanın %1’ini trombositler oluşturmaktadır. Çoğunlukla kan dolaşımında ve dalakta bulunmaktadır.

PLT Görevleri Nelerdir?

Vücutta pıhtılaşma sürecini başlatan kan hücresidir. Kan damarlarında hasar meydana geldiğinde bölgede trombositler bir araya gelip pıhtı meydana getirir. Yani kanayan bölgede bir tıkaç gibi çalışarak bölgeyi kapatır. Bu sayede vücuttan fazla miktarda kan kaybını engeller. Aynı zamanda doku büyümesi, iltihaplanma ve bağışıklık sisteminde de görev almaktadır.

PLT Testi Nedir?

Trombosit sayısı özel olarak bakılacak bir parametre değildir. Uzman hekimin genel muayene amaçlı istediği tam kan sayımında bakılan parametrelerden biri trombosit değerdir. Tam kan sayımı sonuç belgenizde ‘PLT’ ifadesi trombosit değerini temsil etmektedir. Normal yetişkin bir insanda mikrolitre kan başına 150.000-450.000 trombosit bulunmaktadır. Doktor trombosit değerinin normal aralıkta olup olmadığını kontrol eder. Eğer bir sıkıntı görüyorsa sizi ilgili durum hakkında bilgilendirmesini isteyiniz.

PLT Düşüklüğü Nedir?

Trombosit sayının mikrolitre kan başına 150.000’nin altına düşmesi durumuna trombositopeni denir. Trombosit sayının 50.000’nin altına düşmesi morarma veya kesik olması halinde ciddi kanamaların meydana gelebileceğini işaret eder. Trombosit sayısının 10.000-20.000 altına düşmesi kesik olmadan kanama meydana gelme riskini artırır.

PLT Düşüklüğü Nedenleri

Trombositopeni; kemik iliğinde üretimin azalması veya trombosit yıkımının fazla olması halinde meydana gelir. Dalakta trombosit depolanmaktadır. Yeterli trombosit olmaması durumu dalakta meydana gelen enfeksiyonel hastalığa ya da diğer patofizyolojik durumlara da bağlanabilir. Trombositopeni aşağıdaki patofizyolojik durumlardan kaynaklanmaktadır:

• HIV, Hepatit C gibi viral veya bakteriyel enfeksiyonlar
• Otoimmün bozukluklar
• Kemik iliği Hastalıkları
• Alkol Bağımlılığı
• Splenomegali (Dalak Büyümesi)
• Kimyasala maruz kalma
• İlaç veya tedavilerin yan etkileri
• Böbrek Hastalıkları

PLT Düşüklüğü Belirtileri

Trombositopeni ciddi değilse hafif semptomlar gözlemlenebilir. Fakat trombosit sayısında ciddi düşüklükler ağır semptomlara neden olmaktadır. Çok aşırı düşüklük varsa iç kanama bile meydana gelebilir. Trombositopeni varlığında gözlemlenen semptomlar şunları içerebilir:

• Kolay ve aşırı morarma
• Deride kırmızı-mor renkli lekeler yani peteşi
• Kesiklerden dolayı meydana gelen kanamaların uzun sürmesi
• Diş etlerinde kanama
• Burunda kanama
• Ağır adet kanamaları
• İdrarda ve dışkıda kan
• Dalakta şişlik

PLT Düşüklüğü Tedavisi Nedir?

Trombosit sayısında hafif düşüklük varsa eğer tedaviye ihtiyacınız olmayabilir. Aksi bir durumda ise doktorunuz trombositopeniye neden olan durumu tespit eder. Uzman hekim altında yatan sebebi tespit etmek için fizik muayene, tıbbi özgeçmiş ve kan tahlillerine başvurabilir. Bu durumu ortadan kaldırmaya ya da iyileştirmeye yönelik tedavi yöntemlerini belirler ve trombosit sayısını normal değer aralığına gelmesini destekler. 

PLT Yüksekliği Nedir?

Dolaşımda trombosit sayısının normalden fazla olmasına trombositemi denir. Kan değerlerinize göre 450.000’nin üstünde trombosite sahip olmanız demektedir. Bu değer kimi hastalarda 1 milyon trombosite kadar ulaştığı görülmüştür. Trombositemi esansiyel trombositoz ve sekonder trombositoz olarak ikiye ayrılır.

Esansiyel Trombositoz:

Esansiyel trombositoz kemik iliğinde çok fazla trombosit üretilmesinden kaynaklanmaktadır. Bu durum kalbe veya beyne giden damarlarda pıhtı oluşturup kan akışını durdurabilir. Oldukça ciddi bir durumdur.

Esansiyel Trombositoz Nedenleri

Esansiyel trombositozun kesin bir nedeni yoktur. Çoğunlukla kemik iliği ile ilgili genlerdeki bozukluklardan kaynaklabilir. Ayrıca kemik iliği çok sayıda trombosit hücresi üretir. Bunlardan kaynaklanan bir bozukluk sonucu da ortaya çıkabilmektedir.

Esansiyel Trombositoz Tedavisi

Esansiyel trombositozu belirtisiz ve komplikasyonsuz yaşayanların tedaviye ihtiyacı yoktur. Fakat kan pıhtılaşma riski taşıyorsanız uzman bir hekime danışarak bilgi almayı ihmal etmeyiniz. Hekim tıbbı geçmişinize, trombosit sayısına ve yaşınıza göre uygun tedavi yöntemi hakkında sizi bilgilendirecektir.

Sekonder Trombositoz:

Esansiyel trombositoz ile aynı sonuçlara sahip fakat sekonder trombositozda neden olan faktör bir hastalığa bağlıdır. Tedavisi bu nedenle altta yatan hastalığı iyileştirmeye yöneliktir. Sekonder trombositoz reaktif trombositoz olarak da adlandırılmaktadır.

Sekonder Trombositoz Nedenleri

En sık görülen trombositoz türüdür. Ortaya çıkma sebebi kemik iliği ile ilgili değildir. Başka patofizyolojik bozuklardan dolayı meydana gelmektedir. Sekonder trombositoza neden olan tibbi durumlar şunlardır:

• Kan kaybı
• Kanser
• Tüberküloz gibi enfeksiyonel hastalıklar
• Demir eksikliği
• Splenektomi (Dalağın cerrahi müdahale ile alınması)
• Hemolitik anemi
• İnflamatuar hastalıklar
• İlaçlara bağlı oluşan reaksiyonlar

Sekonder Trombositoz Tedavisi

Sekonder trombositozda tedavi tamamen neden yöneliktir. Mesela enfeksiyonel bir hastalığa yakalandınız. Trombosit sayısında artış meydana geldi. Enfeksiyonel hastalığı kontrol altına alana kadar trombosit sayısı yüksek seyreder. Hastalığa uygun tedavi ile iyileşme sağlandığında trombosit sayısındaki yükselme de ortadan kalkar.

PLT Yüksekliği Belirtileri

Trombositoz meydana geldiğinde semptom gözlenmez. Ancak pıhtı meydana gelirse pıhtıya bağlı vücutta bağlı komplikasyonlar meydana gelir.  Sekonder trombositoz esansiyel trombositoza kıyasla pıhtı oluşturma ve kanama riski düşüktür. Fakat trombositozda pıhtı meydana gelirse semptomlar şunları içerebilir:

• Baş ağrısı
• Mide bulantısı
• Nefes darlığı
• Halsizlik
• Ellerde ve ayaklarda yanıcı ağrı

Trombosit Fonksiyon Bozukluğu

Trombosit sayısı normal fakat trombosit hücreleri normal işlevlerini yerine getiremezler. Nadir görülen ciddi bir bozukluktur. Trombosit fonksiyon bozukluğu; yaş, cinsiyet, ırk, ilaç, tıbbı durumlar ve genetik faktörlere bağlıdır. Bu faktörler bazen bağışıklık sisteminin trombosit hücrelerine yok etmesine neden olur. Özellikle aspirin gibi ilaçlar trombosit işlevlerini bozucu özellik gösterebilirler. Bu nedenle doktorun reçete ettiği ilaçlar dışında ilaç kullanmayınız.

Trombosit Bağışı Yapabilir Miyiz?

Trombosit bağışı yılda en fazla 24 kez yapılabilir. Yapılan iki trombosit bağışı arasından en az 48 saat olması gerekmektedir. Ayrıca bağış için gerekli koşulları sağlamanız gerekmektedir. Bağış yapmak sizin sağlığınızı tehlikeye sokmaz çünkü bağış sırasında kullanılan ekipman sterilize ve tek kullanımlıktır. Bağışalanan trombositler kanser hastalarına, yanık hastalarına, nakil alıcılarına, kalp ameliyatı olan hastalara ve kan bozukluğu olan hastalara verilmektedir.

Sıkça Sorulan Sorular

Trombosit ile ilgili insanların sıkça merak ettiği konular, trombosit sayısı ve işlevi, düşük veya yüksek trombosit seviyelerinin nedenleri ve etkileri, trombosit bozuklukları ve hastalıkları, trombosit artırıcı besinler ve yaşam tarzı değişiklikleri, trombositle ilgili sağlık sorunları ve tedavi seçenekleri gibi konuları içerir. Ayrıca, trombositlerin pıhtılaşma sürecindeki rolü ve kanın vücuttaki işleyişi hakkında daha fazla bilgi edinme isteği de yaygındır.

Trombosit Artırıcı Besinler veya Yaşam Tarzı Değişiklikleri Nelerdir?

1. Yeşil yapraklı sebzeler: Ispanak, lahana gibi yeşil sebzeler vitamin K içerir, bu da sağlıklı pıhtılaşma için önemlidir.
2. Yaban mersini ve çilek: Antioksidanlar içeren meyveler, trombosit seviyelerini artırabilir.
3. Balık yağı: Omega-3 yağ asitleri, kanın pıhtılaşmasını düzenlemeye yardımcı olabilir.
4. Kızılcık suyu: C vitamini içeren kızılcık suyu, trombositlerin düzenlenmesine yardımcı olabilir.
5. Dengeli beslenme: Sağlıklı ve dengeli bir diyet, trombosit seviyelerinin normalde kalmasına yardımcı olabilir.

Trombosit ile İlgili Önemli Sağlık Sorunları ve Tedavileri Nelerdir?

• Kanamalar: Düşük trombosit sayısı veya işlevsiz trombositler kanamalara yol açabilir. Tedavi, trombosit transfüzyonu veya ilaçlarla sağlanabilir.
• Pıhtılaşma Bozuklukları: Trombositlerin aşırı aktif olması durumunda, pıhtılaşma sorunları ortaya çıkabilir. Tedavi, antikoagülanlar ve diğer ilaçlarla sağlanabilir.
• Kan Hastalıkları: Trombosit bozuklukları bazen kan kanseri gibi ciddi kan hastalıklarının bir belirtisi olabilir. Tedavi, hastalığın türüne ve evresine bağlı olarak değişebilir.