Vajinismus Tedavi Yöntemleri

Vajinismus nedir?

Vajina girişi çevresindeki kasların istem dışı kasılması sonucu cinsel ilişkinin ağrılı veya imkansız hale gelmesine denir. İstem dışı vajina refleksi; cinsel ilişki esnasında, tamponla, doktor muayenesi ve kendi parmağı ile bile tetiklenebilir. Oluşan spazm, vajina girişini kapatarak cinsel ilişkiyi imkansız hale getirir. Devam edilmesi halinde ağrıya neden olur. Ayrıca vücudun diğer kas gruplarında da spazmlar oluşturarak bazen soluk almada dahi zorluk yaşatabilir. Olayın bitmesiyle birlikte kaslar gevşeyerek eski normal duruma geri döner. Kadınlarda vajinismus değişik formlarda görülebilir. Bazıları sadece cinsel ilişki esnasında oluşur. Ancak doktor muayenesi ve tampon koyma esnasında sorun yaşamazlar. Bazıları ise hiçbir nesnenin girişine izin vermez. Bazıları kısmen penis girişine izin verir; ancak ilişki ağrılı olur.

Vajinismus ne sıklıkta görülüyor?

Görülme sıklığı tam olarak bilinmemekle birlikte yüzde 15 olduğu tahmin edilmektedir. Çeşitli raporlarda bu konuda değişik istatistiklere yer verilmektedir. Bunun nedeni çiftlerin vajinismustan utanç duyarak gizli tutmalarıdır. Bu da tıbbi yardım almalarını geciktirir ve zorlaştırır. Dünya üzerindeki bütün toplumlarda yüz binlerce kadında vajinismusun bir formu görülmektedir.

Vajinismus Tipleri

Kaslarda istemsiz kasılma nedeniyle daha önce hiçbir şekilde ağrısız cinsel ilişkisi olmayan tiplere ‘primervajinismus’ denilir. Bu birincil tip cinsel ilişki veya ilk jinekolojik muayenede ortaya çıkar. Sekondervajinismus denilen tip ise, daha önce normal ağrısız cinsel ilişkisi olup vajinismusun daha sonra ortaya çıktığı durumları tanımlar. Bazen travma ve cerrahi işlem sonrası primer sorunlar tamamıyla ortadan kalksa dahi cinsel ilişkiye giremezler.

Vajinismus Nedenleri

Çoğu kadın için vajina kaslarının istem dışı, bilinçsizce kasılması sürpriz olur. Kadın cinsel istek duyduğu halde ilişki gerçekleşmez. Bu reaksiyonun temelinde değişik, yanlış ve sağlıksız cinsel mesajların bilinçaltına yerleşerek, vajina çevresindeki kasları refleks olarak kasması yatar. Bu mesajların kaynağı ağrı korkusu, hamilelik korkusu, cinsel kötü kullanım (abuse), tıbbi veya fiziksel durumlar olduğu gibi aşırı heyecan, yetersiz seks eğitimi, aşırı tutucu veya dengesiz eğitim, evdeki şiddet ortamı, aile korkusu ya da güvensizlik gibi çok çeşitli nedenler de olabilir.

Uygun tedavinin planlaması için, ağrılı ilişkiye neden olan diğer tıbbi ve fiziksel durumların ekarte edilmesi gerekir. Ağrılı cinsel birleşmeye neden olan bazı durumlar şöyle sıralanabilir: Vulvodiniya/Vestibulodiniya, pelvisin iltihabi hastalıkları (PID), over kisti, mesane veya idrar yolları enfeksiyonları, vajina atrofisi, vajina kuruluğu, vajina prolapsusu, rijit veya kalın himen, doğum travması, vulva kanseri, vajina enfeksiyonları, derideki hastalıklar (Lichen skleroz, ekzema, sedef), eklemleri tutan ve eklem hareketlerini kısıtlayan romatizmal hastalıklar.

Vajinismusta Tedavi Yöntemleri

Himen’in Alınması

Çoğu vajinismuslu kadınlar, kızlık zarlarını almakla sorunun üstesinden geleceklerini sanıyor veya yönlendiriliyorlar. Ancak çoğu zaman zarın alınması nedbe dokusunun oluşmasına ve dolayısıyla daha çok ağrıya neden olur. Ender durumlarda rijit veya kalın himen varsa cerrahi olarak alınabilir. Ancak bu işlem de vajinismusun iyileşeceği anlamına gelmez.

Psikoterapi

Gevşeme öğrenilmesi gereken bir beceridir. Gevşemeyi bilmeyen birine bunu sözlü olarak söylemekle sonuç alınamaz. Bu nedenle psikoterapi tek başına etkin tedavi metodu değildir. Ancak geçmişinde cinsel travmaya maruz kalan kadınlarda psikoterapi gerekir. Gevşemeyi bilmeyen birinde başaramama korkusu anksiyeteye neden olur. Dolayısıyla kalp atışları artar, kaslar gerilir, solunum yüzeyelleşir ve tansiyon yükselir. Vajinismus, pelvik tabanı kaslarının istem dışı kasılması sonucu oluştuğu için tedavi de bu kasların gevşemesine yönelik olmalıdır.

Egzersizler

Kegelegzersizleri: Pelvik tabanı (Pubococcygeus) kaslarını güçlendirme, gevşetme ve kontrol etmeye yönelik egzersizlerdir.
Solunum egzersizleri: Solunumu kontrol etmeye yönelik egzersizlerdir.
Gevşeme egzersizleri: Tüm vücut kaslarında gevşemeyi öğrenmeye yönelik egzersizlerdir.
Botoks uygulanması: Chlostridium botolinum adlı bakteriden elde edilen toksin olup enjekte edilen kaslarda kısmi felç oluşturarak gevşemeye neden olur. Botoks etkisini, kas-sinir bileşkelerindeki kas kasılmasını sağlayan asetilkolin maddesi üzerinden sağlar. Etki süresi 2-6 aydır. Yan etki olarak idrar veya gaita kaçırması görülebilir. Etkisi ortadan kalktıktan sonra vajinismus tekrar oluşabilir
Vajinal dilatatörler: Çeşitli ölçülerde vajinal dilatatörler kullanılarak kendi kendine eğitim ve gevşeme yöntemidir.

Elektrostimulasyon – Biofeedback Tedavisi

Elektrostimulasyon- Biofeedback, vajinismusta en etkin, ağrısız, yan etkisi olmayan tedavi metodudur. Hastaların yüzde 95’i, iki-üç haftalık tedavi sonucunda tamamen iyileşirler. Diğer tedavi metotları veya ev egzersiz programları ile kombine edildiğinde tedavi süresi daha da kısalır ve başarı oranı da artar. Bu metod ile gevşeme daha kısa sürede hastaya öğretilir. Elektrik stimülasyonu ile kaslar güçlendirilebilir. Ayrıca kullanılan diğer fizik tedavi ajanları ile kas spazmları çözülür, ağrı kesici akımlarla oluşan ağrı giderilebilir. Tedavi seanslarında hasta, pelvik tabanı kasların nasıl kasılıp, nasıl gevşediğini monitörde görebilir veya kasılma sesini işitebilir. Böylece feedback yaparak kasılıp gevşeme kısa sürede öğrenilir. Ayrıca hastalar tedavi seansları ilerledikçe gevşemede ne kadar başarılı olduklarını de fark ederler.

Ürojinekolojik Fizyoterapi

Fizik tedavinin son zamanlarda gelişmekte olan dallarından biridir. Bu dalda vajinismus dışında pelvik tabanı kaslarının gevşekliği sonucu oluşan idrar kaçırmaları (inkontinans), pelvik iltihabı hastalıkları, hamilelik öncesi ve sonrası oluşan kas güçsüzlükleri, vücut deformasyonlarını önleme-düzeltme ve oluşan ağrıları azaltmaya yönelik egzersiz ve fizik tedavi uygulamaları, doğum kusmalarını önleme, doğum esnasında ağrıları azaltmaya yönelik fizik tedavi yöntemleri uygulanır