Çocuklarda Bağışıklık Güçlendirme

Bağışıklık sistemi zararlı mikroskobik canlılara karşı antikor denilen moleküllerin üretiminde görevlidir. Bağışıklık hücreleri tarafından üretilen antikorlar kanla vücudun diğer dokularına taşınarak virüs ile bakterilerin ölmesini ve vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar. Savunma sistemi olan bağışıklık sistemi sayesinde hastalıklardan korunma veya hastalıkları kolay atma mümkün olur. Güçlü bağışıklık sistemi güçlü bir savunma anlamına geleceğinden bağışıklığı güçlendirmek hastalıklardan korunmada temel yoldur.

Bağışıklık Sistemi Nedir?

Bağışıklık sistemi; vücudu hastalık yapıcı patojenlerden korumaya, görevini yerine getiremeyen hücreleri onarmaya veya yok etmeye, doku iyileşmesini hızlandırmaya yarayan savunmada görevli kompleks sistemdir. Bağışıklık sistemi lökositler ve lökositlerden farklılaşmış hücrelerden meydana gelmiştir. Hastalıklar bağışıklık sistemi vasıtasıyla iki şekilde engellenir. Birincisi patojenlerin savunma sistemi hücreleri tarafından fagosite edilmesi, diğeri ise oluşturulan antikorlar yardımı ile patojenlerin parçalanmasıdır.

Bağışıklık Sistemi Çeşitleri

Bağışıklık sisteminin “doğal” ve “edinsel/kazanılmış” şeklinde iki çeşidi vardır. Doğal bağışıklık vücudun ilk savunma basamağıdır. Tüm mikroskobik canlılara karşı aynı cevap verilir. Edinsel bağışıklık ise sonradan kazanılan bağışıklıktır. Edinsel bağışıklıkta cevap mikroorganizmaya özgüdür. Doğal bağışıklığın tepkisi ve çalışma mekanizması oldukça hızlı iken edinsel bağışıklığın cevabı ise yavaştır.

Bağışıklık Sistemi Nasıl Zayıflar?

Vücudun savunma hattı olan bağışıklık sistemi, bazı durumlara maruziyet sonrası zayıflayarak hastalıklarla savaşmada yetersiz kalabilmektedir. Başta beslenme, kötü alışkanlıklar, stres ve anksiyete olmak üzere bağışıklık sistemini zayıflatan birçok faktör vardır. Bu faktörler şunlardır:

• Bağımlılık yapıcı kötü alışkanlıklar (sigara,alkol,esrar vb.),
• Sağlıksız beslenme,
• Bazı viral hastalıklar (HIV gibi),
• Stres,
• Şeker hastalığı ve kanser
• Ağır enfeksiyona maruziyet,
• Baskılayıcı ilaç kullanımı (steroidler, kemoterapi ilaçları vb.),
• Düzensiz ve yetersiz uyku,
• İleri yaş.

Bağışıklık sistemi zayıfladığı zaman vücut bazı sinyallerle bunu göstermektedir. Bağışıklığın zayıflaması ile sık enfeksiyon geçirme, kronik yorgunluk, kaşıntı ve kızarıklık gibi cilt sorunları, ağız ve boğazda sık tekrarlayan yaralar ve aftlar, diş ve diş eti enfeksiyonları, anormal kilo kaybı, hazımsızlık, şişkinlik, yaygın kas ağrıları gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bunların birkaçının kişide aynı anda bulunması büyük oranda bağışıklık sisteminin bozulduğunu göstermektedir.

Bağışıklık Sistemi Nasıl Güçlendirilir?

Bağışıklık sistemini güçlendirmek hastalıklara yakalanma riskini azaltmak için çok önemlidir. Çocuklarda bağışıklığı güçlendirmek için dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

• Sağlıklı ve Dengeli Beslenmek: Sağlıklı beslenme kronik hastalıklara yakalanma riskini azalttığı gibi bağışıklığı güçlendirmede de oldukça etkilidir. İşlenmiş gıdalar ve trans yağ içeren besinlerin tüketiminden kaçınılmalı doğal besinler diyete dahil edilmelidir. Şeker tüketimi bağırsak florasına zarar verebileceğinden çocuklar için tüketimi sınırlandırılmalıdır. 

Bağışıklığı güçlendiren besinler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Süt ve süt ürünleri,
• C vitamininden zengin turunçgiller,
• Demir içeriği yüksek yeşil sebzeler,
• A vitamini içeriği yüksek havuç ve biber,
• Şekersiz bitter çikolata,
• Sarımsak ve soğan,
• Yaban mersini, üzüm,
• Yer fıstığı,
• Omega 3 açısından zengin balıklar ve diğer deniz ürünleri,
• Sağlıklı bitkisel yağ oranı yüksek kuruyemişler,
• Kefir,
• Zencefil, kişniş, zerdeçal.

Bağışıklığı güçlendirmek için beslenme, uyku düzeni ve spor önemli bir yer taşımaktadır.

• Egzersiz Yapmak: Egzersiz esnasında egzersizin çeşidine ve ağırlığına da bağlı olarak vücut tarafından bazı hormonlar salgılanır. Salgılanan hormonlar savunma sistemi hücrelerinden olan lökosit ve lenfositler üzerinde olumlu sağlar. Bu hücrelerin sayısında ve aktivitesinde artış gözlemlenir. Çocuklar pasif ve hareketsiz hayattan uzak tutulmalı, hafif egzersizler yapmaya yönlendirilmelidir.
• Aşıları İhmal Etmemek: Çocuklarda edinsel bağışıklığın güçlü bir şekilde oluşması için doğumdan itibaren aşılar aksatılmamalıdır. Aşı takipleri çocuğun bakım vereni tarafından dikkatle yapılmalıdır.
• Yeterli Oranda Su Tüketmek: Çocuklar yetişkinlere oranla çok daha fazla suya ihtiyaç duymaktadırlar. Çocukların su tüketimi teşvik edilmeli yeterli miktarda tüketildiğinden emin olunmalıdır.
• Düzenli ve Kaliteli Uyku: Uyku bağışıklık sistemini etkileyen parametrelerden biridir. Yetersiz ve kalitesiz uykunun enfeksiyonlara yakalanma riskini arttırdığına dair çalışmalar mevcuttur. Uyku sırasında sitokin olarak bilinen proteinlerin üretilerek kana verilmesi işlemi gerçekleşir. Bu proteinler hem hücreler arası alışverişi sağlar hem de bağışıklık sistemini desteklemeye yardımcı olur.
• Vitamin Düzeylerini Yükseltmek: Vitaminler vücutta kimyasal tepkimelerin gerçekleşmesi için gerekli olan enzimlerin bileşenleridir. Bu yüzden bağışıklık sisteminde de çok büyük rol oynamaktadırlar.

Besinlerle alınan vitaminlerin yetersiz gelmesi durumunda doktor kontrolünde ve yönlendirmesinde çocuklara bağışıklık sistemini güçlendirici takviyeler kullandırılabilir.

Bağışıklık güçlendirici vitaminler şunlardır:

• A vitamini vücutta antikor üretimi için gereklidir.
• D vitamini hem doğal bağışıklığı hem de kazanılmış bağışıklığı desteklemektedir.
• E vitamini güçlü antioksidan etkiye sahiptir. Enfeksiyonlarda aktif rol alır.
• C vitamini önemli oranda antioksidan aktivite gösteren bir vitamindir. Oksidatif strese karşı koruma sağlamakta ve hasarlı dokuların parçalanmasını sağlamaktadır. Ayrıca yüksek antimikrobiyal özelliğe sahiptir
• B12 vitamini hem sinir sistemini hem de bağışıklık sistemini destekleyici etki gösterir.
• B6 vitamini antikor üretiminde görev almasından dolayı bağışıklık sistemini doğrudan etkilemektedir.

Destekleyici beslenme ile stresten uzak durakmak bağışıklık güçlendirmede önemli silahlarımızdan biridir.

• Mineral Düzeylerini Yükseltmek: Çinko, demir, bakır, magnezyum, selenyum, sodyum, demir gibi mineraller enzimlerin çalışması için gereklidir. Bu mineraller antikorları aktifleştirerek bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olurlar.
• Probiyotik Kullanmak: Bağışıklık sistemini güçlendirmenin dolaylı yollarından biri de sindirim sistemini sağlıklı hale getirmektir. Bu sebeple yoğurt ve kefir gibi probiyotik gıdalara beslenmede yer verilmelidir. Eğer besinlerle alım yeterli olmazsa doktor tavsiyesiyle takviye şeklinde probiyotik kullanılabilir.  Probiyotikler antioksidan etki göstererek bağırsak florasını sağlıklı hale getirirler. Ayrıca zararlı mikroorganizmaların üremesini de engelleyerek hastalıklardan koruma sağlarlar.
• Omega 3 Düzeylerini Yükseltmek: Omega 3 vücut tarafından üretilmeyen dışarıdan alınması gereken başta kalp ve beyin sağlığı olmak üzere bağışıklık sistemini de destekleyen çok önemli bir yağ asididir. Yağlı balıklarda ve cevizde büyük oranda bulunmaktadır. Omega 3 vücutta B ve T lenfositleri aktifleştirerek bağışıklık sistemini güçlendirmektedir.
• Stres ve Anksiyeteden Uzak Durmak: Stres ve anksiyete gibi olumsuz psikolojik faktörler bağışıklık sistemini etkileyebilmektedir. Stres vücutta kortizol salgılanmasına yol açarak bağışıklık sisteminin olağan işleyişini bozmaktadır. Özellikle kronik stres durumunda sürekli üretilen kortizol bağışıklık sistemini baskılayarak savunma mekanizmasının etkisini azaltabilmektedir. Sürekli üretilen kortizol ile vücut hastalık ve enfeksiyonlara açık hale gelebilmektedir.
• Genel ve Kişisel Hijyen Kurallarına Dikkat Etmek: Özellikle okul çağındaki çocuklar için hijyen kurallarına dikkat etmek oldukça zor olabilmektedir. Çocuklar gerek anne babaları tarafından gerekese okul tarafından hijyen konusunda eğitilmelidir. Öksürme ve hapşırma davranışından sonra ellerin yıkanması, kişisel eşyaların diğer çocuklarla paylaşılmaması konusunda çocuklar uyarılmalıdır. Hasta çocuklar iyileşene kadar okula gönderilmemelidir.

Bağışıklık sistemi vücuttaki diğer sistemlerle koordineli olarak çalıştığı ve kompleks bir çalışma mekanizmasına sahip olduğu için ancak yapılacak köklü değişikliklerle güçlendirme sağlanabilmektedir. Bu konuda annelere büyük görevler düşmekle beraber sağlık kuruluşlarına danışarak yapılacak tahlillerle eksik vitamin ve mineraller tespit edilerek bağışıklığı destekleyici adımlar atılabilir. Eğer siz de çocuğunuzun bağışıklık sisteminin zayıfladığından şüpheleniyorsanız sağlık profesyonellerine danışarak gerekli bilgileri alabilir ve yapılacak yönlendirmeyle çocuğunuzun sağlığını kontrol altında tutabilirsiniz.