Çocuklarda İlaç Alerjisi

Tedavi amacıyla kullanılan ilaçlarda bazen beklenmedik etkiler gözlemlenmektedir. İlaçların oluşturduğu bu etkiye aşırı duyarlılık reaksiyonu denmektedir. Sebebi tam olarak bilinmemekle beraber herkeste aynı etkiyi oluşturmayıp bazı kişilerde ortaya çıkmasında bireysel faktörlerin de büyük ölçüde etkili olduğu düşünülmektedir. Hiç azımsanmayacak derecede ölüme sebep olduğu bilinen ilaç alerjileri önemli bir halk sağlığı problemidir.

İlaç Alerjisi Nedir?

Birçok ilaçta ilaç alerjisi oluşumu gözlenebildiği gibi en çok ilaç alerjisine sebep olan ilaç grupları; antibiyotikler, kan sulandırıcılar, nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar, ağrı kesici ilaçlar, kemoterapi ilaçları, AIDS ilaçları, antiviral ilaçlar, epilepsi ilaçları şeklinde sıralanabilir. Bunların içinde de en çok ilaç alerjisine sebep olan grup antibiyotiklerdir. Sonrasında ise epileptik ilaçlar gelmektedir. İlaç kullanımı sonucunda oluşan reaksiyonların hepsi ilaç alerjisi başlığı altında sınıflandırılmamaktadır. İlaç alerjisi olduğu zannedilen pek çok durum aslında ilaç alerjisi sayılmamakta ve şüphelenilen ilacın bir sonraki kullanımında kısıtlama gerekmemektedir.

Dünya Sağlık Örgütü ilaç alerjileri için “teşhis, tedavi veya hastalığın ilerlemesini durdurma amacıyla doz aşımı olmadan ilaç kullanımı ile oluşan aşırı duyarlılık reaksiyonları” tanımını kullanmaktadır. “Ters ilaç reaksiyonu” şeklinde bir adlandırma da mevcuttur. Çocuklarda ilaç alerjileri yetişkinlere kıyasla daha nadir rastlanan bir durumdur.

Tıp A Alerjisi ve Tıp B İlaç Alerjisi

İlaç reaksiyonları tip A ve tip B olmak üzere 2 şekilde sınıflandırılmaktadır. Tip A öngörülebilen reaksiyonları ifade ederken tip B ise öngörülemeyen reaksiyonlar için kullanılan bir ifadedir.Tip A reaksiyonlar ilaç alerjisi vakalarının 5’te 4’ünü oluştururken tip B reaksiyonlar ise 5’te 1 oranda görülmektedir. Ayrıca tip A reaksiyonları dozla ilişkili ortaya çıkarken tip B reaksiyonları ise dozdan bağımsız şekilde meydana gelmektedir. İlaç reaksiyonları oluşma zamanları baz alınarak ise 3 gruba ayrılmaktadır. Bunlar ani, hızlı ve geçtir. Ani reaksiyonlar en geç 1 saat içinde hızla meydana gelen IgE aracılı, özellikle enjeksiyon sonrasında oluşan reaksiyonlardır. Hızlı reaksiyonlar da yine IgE aracılı fakat 3 güne kadar oluşma süresi olan reaksiyonlardır. Geç reaksiyonlar ise 3 günden sonra açığa çıkmaktadırlar.

Çocuklarda İlaç Alerjisinin Belirtileri

Çocuklarda tanı ve tedavi amacıyla kullanılan ilaçlar, kullanım sırasında veya sonrasında istenmeyen birtakım komplikasyonlar gelişmesine neden olabilir. Bu komplikasyonların gelişim süresi ve şiddeti kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Çocuklarda ilaç alerjisi belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Anaflaksi,
• İlaç alerjisine bağlı ateş,
• Otoimmün reaksiyonlar,
• Ürtiker (kurdeşen),
• Alerjik kontakt dermatit,
• Eksfolyatif dermatit,
• Ani başlayan geniş bölgelere yayılan kaşıntı,
• Rinokonjonktivit,
• Solunum yolu tıkanıklığı,
• Mide bulantısı ve kusma,
• Ağız çevresinde kaşıntı,
• Ayak tabanı ve el ayası kaşıntısı,
• Konjonktivit ve rinit ile gelişen kızarıklık,
• Keyifsizlik hali,
• Yüzde ödem ve şişlik,
• Deride lezyon oluşması,
• Karaciğer tutulumu,
• Akciğer tutulumu,
• Lenfadenopati,
• Karın ağrısı ve ishal (diyare) gibi gastrointestinal semptomlar,
• Ciltte döküntü,
• Vaskülit,
• Bronkospazm,
• Hipotansiyon,
• Egzama,
• Anemi, nötropeni ve trombositopeni.

İlaç Alerjisinin Tanı Yöntemleri

İlaç alerjisi tanısı çoğunlukla altta yatan hastalığın klinik semptomları ile ilacın oluşturabileceği komplikasyonların benzer olması ya da aynı anda birden çok ilacın kullanılması nedeniyle zorlukla konulabilmektedir. Tanı için uygulanması gereken ilk adım hastanın detaylı öyküsünün değerlendirilmesidir.

İlaç Alerjsi Tanısında Test Yöntemi

Ciddi semptomlar göstermeyen hastalar için tanısal testler yapılarak en doğru tanı konulması hedeflenir. İlk olarak tam kan sayımı, sedimantasyon eğer akciğer tutulumu düşünülüyorsa akciğer grafisi, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri gibi spesifik olmayan bazı testler, antinükleer antikor ve özgül immünolojik testler talep edilebilir. Bu tanı testleri sorumlu ilaç ile tekrar eden reaksiyonlar görülüyorsa, hasta test yapmayı kabul etmiyorsa, sorumlu ilaç son bir yıl içerisinde ciddi anaflaktik şoka neden olduysa, test yapılacak merkez deneyimsiz ise ve bu merkezde yoğun bakım ünitesi yoksa uygulanmamalıdır.

İlaç Alerjsi Tanısında Deri Delme Yöntemi

Erken reaksiyonlarda kullanılan testlerde ilk tercih edilen yöntem deri delme testleridir. Deri delme testi alerjik reaksiyondan 4-6 hafta kadar sonra yapılmalıdır. Bu testin negatif çıkması halinde intradermal testler uygulanır. Kişinin hayati risk taşıyan bir durumu söz konusu ise in vitro testler öncelikli olarak tercih edilmelidir. Deri testlerinin negatif çıkması durumunda doğrulama amacı ile ilaç uygulamaları olarak bilinen provokasyon testleri yapılabilir. İlaç ile uyarı testi ile kesin cevap alınsa da bu test mutlaka yarar-zarar oranı gözetilerek, yakın gözlem altında ve uygun koşullarla yapılmalıdır. Geç reaksiyon öyküsü bulunan hastalara öncelikli olarak deri testleri yapılır ancak 48-74-96 saat sonra geç okumalar yapılmalıdır.

Çocukluk yaş grubunda solunum yolu enfeksiyonuna neden olan virüs döküntüye neden olarak ilaç alerjileri tanısında karışıklığa neden olabilmektedir. Bu konuda belirleyici nokta döküntüye eşlik eden kaşıntı semptomunun bulunup bulunmaması durumudur. Ayrıca döküntüye eşlik eden boğaz ağrısı ve ateş enfeksiyona işaret etmektedir. Bu belirler doğrultusunda ilaç alerjisi varlığından şüphelenilen çocukların oldukça az kısmında gerçek ilaç alerjisi tespit edilmiştir.

Çocuklarda İlaç Alerjisi Tedavisi

İlaç alerjilerinin tedavisi ilk aşamada sorumlu ilacın kesilmesi ve aktif lezyon gelişen bölgenin durumuna göre gerekli medikal tedavinin sağlanması şeklindedir. Bu hastalarda uzun dönemli tedavi planı yapılması gerekmektedir.

İlaç alerjisi bulunan çocuklarda akılcı ilaç kullanımı uygulamalarının sağlanması gerekmektedir. Bu hastalar için reaksiyon göstereilen ilaç ile çapraz etkileşimde olabilecek ilaçların isimleri listelenerek hasta veya yakınlarına verilmelidir. Diğer bir önemli nokta ise hastanın sağlık kuruluşlarına her müracaatında ilaç alerjisi olduğunun bilgisinin verilmesidir. Bu şekilde acil tıbbi müdahalelerde uygulanacak ilaç tedavilerindeki olası komplikasyonlar önlenmiş olur.

Duyarsızlaştırma İşlemi

Tedavide tercih edilen diğer bir yöntem de duyarsızlaştırma işlemidir. Hastanın alerjiye neden olan ilacı mutlaka kullanması gerektiği durumlarda ortaya çıkan duyarlılığı önlemek adına duyarsızlaştırma işlemine başvurulabilir. Bu süreç boyunca ilacın kesilmesine kadar devam eden bir tolerans sağlanabilir. İlacın sık zaman aralıkları ile artan dozlarda verilmesi ve hücrelerin ilaca doyması ile sinyal yolaklarının yok edilmesi ile duyarsızlaştırma işlemi gerçekleştirilir.

Hastaya gereksiz antibiyotik ilaçların reçete edilmemesi ve mümkünse antibiyotikleri ağız yolu (oral) ile kullanması, çoklu ilaç kullanımından (polifarmasi) kaçınması, tıbbi kayıtlara hangi ilaçlara karşı alerjik reaksiyon gösterdiğinin işlenmesi, anaflaksi durumunda uygulanabilecek acil müdahale yöntemlerinin öğrenilmesi ve çocuğa ilaç alerjisi olduğunu gösteren bir künye takılması tedaviye eşlik edebilecek tedbirler arasında yer alır.

Sıkça Sorulan Sorular: Çocuklarda İlaç Alerjisi

İlaç Alerjisi Her Zaman Ciddi midir?

İlaç alerjisi elbette dikkat edilmesi gereken önemli bir sağlık sorunudur. Ancak her zaman ciddi reaksiyonlar göstererek gelişmemektedir. Bu durum kişinin genel sağlık durumuna, alerji gösterdiği ilaca ve alerjinin şiddetine göre değişiklik gösterebilir. Ayrıca bazı ilaç alerjileri hayati tehlike oluşturabilmektedir, bu nedenle mutlaka gerekli önem gösterilerek bir uzman ile görüşme sağlanması ve tedavi uygulamalarına hızla başlanması önerilmektedir.

İlaç Alerjisi Nasıl Önlenir?

İlaç alerjileri uzman hekimlerle görüşmeler sağlanarak uygulanan tanı testleri ile teşhis edilebilen bir sağlık problemidir. Doktorunuz genel sağlık durumunuzu ve alerjinizin seyrini değerlendirerek size en uygun tedavi yöntemini belirleyecektir. Bu tedavi protokolünü eksiksiz bir şekilde uygulamak, alerji gösterdiğiniz ilaçlardan kaçınmak, her sağlık kuruluşuna başvurduğunuzda ilaç alerjiniz olduğuna dair bir ön bilgilendirme yapmak ve herhangi bir acil durumda alerjiniz olduğunun anlaşılması için bilezik, künye veya yaka kartı kullanarak ilaç alerjisi riskini azaltabilir ve olası komplikasyonları önleyebilirsiniz.

İlaç Alerjisi Kaç Günde Geçer?

İlaç alerjisi belirtileri çoğunlukla ilacı kestikten birkaç gün sonra hafifler ve giderek kaybolur. Ancak bu süre ile ilgili kesin bir şey söylemek doğru değildir. Çünkü kişinin genel sağlık durumu, alerji sırasında gelişen semptomlar ve bu semptomların şiddetine göre alerjinin geçme süresi değişiklik gösterir.

Çocuklarda ilaç alerjisi ciddi bir durumdur ve gerekli önlemler alınmadığı takdirde hayati tehlike oluşturabilir. Çocuğunuzun herhangi bir ilaca karşı alerjik reaksiyon gösterdiğini düşünüyorsanız en kısa zamanda bir alerji uzmanı ile görüşmeniz ve gerekli tetkikleri yaptırmanız tavsiye edilir. Ayrıca çocuğunuzun mevcut bir ilaç alerjisi varsa yanında olmadığınız veya acil müdahale gerektiren durumlarda ilaç alerjisi hakkında bilgilendirmeler içeren kart, künye veya bilezik benzeri görünür aksesuarlar ile çocuğunuzun güvenliğini sağlayarak ilaç alerjisi konusunda farkındalık oluşturabilirsiniz.