İnsomnia (Uykusuzluk)

Uykusuzluk olarak da anılan insomnia, hastaların uykusuz kalmasına yol açan bir hastalıktır. Her hastalıkta olduğu gibi insomnia için de doğru tanı ve tedavi oldukça önemlidir.

İnsomnia (Uykusuzluk) Nedir?

İnsomnia hastalığı, uykuya dalmada ya da uykuyu sürdürmede (bazı vakalarda her ikisinde de) zorlukla karakterize bir tür uyku bozukluğudur. Kişinin uyuması için yeterli zamanı ve rahat bir ortamı olmasına rağmen uyuyamaması ile seyreder. Bir uykusuzluğa insomnia demek için, kişinin yaşadığı uyku sorununun gün içinde uykulu olma haline ve odaklanma güçlüğüne yol açması gerekir. Her uykusuzluk durumu insomnia değildir.

İnsomnia (Uykusuzluk) Nasıl Teşhis Edilir?

Her uykusuz kalma durumu ya da uykuya dalmada güçlük insomnia olarak değerlendirilmez. Eğer insomnia ya da başka bir uyku bozukluğunuz olduğundan şüpheleniyorsanız, bir uzman hekimden randevu almayı düşünebilirsiniz. Uzman hekim, hastanın durumunu daha iyi anlamak için sorular sorar. Şüphelendiği uyku bozukluğu ile ilgili testler ister. Hekim, hastanın semptomları, test ve muayene sonuçları ve tıbbi geçmişini bir arada değerlendirerek bir tanıya ulaşır.

İnsomnia (Uykusuzluk) Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tedavi edilmeyen insomnia; daha düşük yaşam kalitesine, madde bağımlılığı riskinin artmasına, kronik ağrıya, kalp hastalığı ve diyabet riskinin artmasına neden olabilir. Bu nedenle doğru tanı sonrasında tedaviye başlamak oldukça önemlidir.

İnsomnia (Uykusuzluk) Belirtileri Nelerdir?

İnsomnia belirtileri oldukça çeşitlidir. Ancak en sık karşılaşılabilecek olanlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Geceleri uykuya dalmakta zorlanma,
• Gece boyunca uyanma,
• Sabahları çok erken uyanma,
• Gündüz yorgunluğu,
• Gündüz uykulu olma hali,
• Sinirlilik,
• Depresyon veya anksiyete (kaygı bozukluğu),
• Dikkat eksikliği,
• Odaklanmada veya hatırlamada zorluk yaşama ve
• Uykuyla ilgili endişelerin olması.

İnsomnia hastalığı kendini yalnızca böyle göstermez. Bu durum kronik yani sürekli devam eder şekilde de görülebilir.

Kronik İnsomnia (Uykusuzluk) Nedir?

Kronik insomnia olup olmadığını anlamak için semptomların incelenmesi gerekir.

Kronik insomnia özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Koşullar: Kronik insomnia teşhisi için, hastanın yeterli zamanı ve uygun ortamı olmasına rağmen uyku güçlüğü yaşaması gerekir.
• Sıklık: Kronik insomnia durumunda, kişi haftada en az üç kez uykusuzluk yaşar.
• Süresi: Kronik insomnia en az üç ay sürer.

İnsomnianın kronikliği durumunda uykusuzluk, madde kullanımı, ilaçlar ya da diğer uyku bozukluklarına sekonder olarak gerçekleşmez. Herhangi bir etkenin nedeniyle ortaya çıkmaz. Bu nedenle iyi araştırılması gereken bir bozukluktur. 

İnsomnia (Uykusuzluk) Neden Olur?

İnsomnianın birbirinden farklı pek çok nedeni olabilir. En sık görülen nedenlerden bazıları aşağıda sıralandığı gibidir:

• İş kaybı veya iş değişikliği, sevilen birinin vefatı, boşanma, taşınma gibi büyük yaşam olayları ile bağlantılı ortaya çıkan stres,
• Çevredeki gürültü, ışık veya sıcaklık gibi etkenler,
• Jet lag (uzun uçuş sonrası ortaya çıkan vücut düzeninin bozulması durumu), yeni bir vardiya düzeni veya başka uyku sorunları gibi etkenler sonucu uyku düzeninde ortaya çıkan değişimler
• Genetik faktörlerler.

İnsomniaya yalnızca yukarıda sayılanlar neden olmaz. İnsomnianın ayrıca ikincil nedenleri de olabilir. Yani başka bir hastalık ya da rahatsızlık da insomniaya yol açıyor olabilir.

İnsomnianın en sık karşılaşılan ikincil nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Depresyon ve anksiyete gibi mental sağlık sorunları,
• Soğuk algınlığı, alerji, depresyon, yüksek tansiyon ve astım hastalıkları için kullanılan ilaçlar,
• Geceleri ortaya çıkan ağrı veya rahatsızlık,
• Kafein, tütün veya alkol kullanımını,
• Madde kullanımı,
• Hipertiroidizm ve diğer endokrin (hormonal) problemler,
• Uyku apnesi veya huzursuz bacak sendromu gibi diğer uyku bozuklukları,
• Gebelik,
• Alzheimer hastalığı ve benzeri diğer demans hastalıkları,
• DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu),
• PMS (Premenstrual Sendrom) ve menopoz.

Kişinin insomniadan muzdarip olması halinde bir uzman hekime görünmesi, altta yatan nedenin anlaşılması adına daha sağlıklı olabilir.

İnsomnia (Uykusuzluk) Hastalık Çeşitleri Nelerdir?

Kabaca iki tür insomniadan bahsedilebilir. Bunlar; primer ve sekonder insomnia ya da birincil ve ikincil insomnia olarak adlandırılır. Birincil insomnia durumunda, ana sorun uykusuzluğun kendisidir. Yani hastanın insomnia ile bağlantılı başka bir sağlık durumu ya da problemi yoktur. İkincil insomnia ise tam tersi, hastanın bir sağlık sorunu nedeniyle uykusuzluğunun olduğu anlamına gelir.

Ayrıca uykusuzluk hastalığı, akut (kısa süreli) ve kronik (uzun süreli) olarak da ikiye ayrılabilir.

Ayrıca insomnia durumunda hastalar aşağıdaki şekillerde uyku sorunu da yaşayabilirler:

• Uyku başlangıcı uykusuzluğu: Kişi, uykuya dalmakta zorluk çeker. Uyku sürecini başlatamaz.
• Uykuyu sürdürme uykusuzluğu: Kişi gece boyunca uyku sürecini devam ettirmekte zorluk çektiğinde veya çok erken uyandığında meydana gelir.
• Karışık uykusuzluk: Kişi, hem uykuya dalmakta hem de gece boyunca uykuyu sürdürmekte kalmakta zorluk yaşar.
• Paradoksal uykusuzluk: Paradoksal insomnia, kişinin zihninde uyuduğu zamanı bir nevi küçümsediği durumdur. Gerçekte olduğundan çok daha az uyumuş gibi hisseder.

İnsomnia hastalığını pek çok farklı şekillerde sınıflandırmak mümkündür. Ancak yalnızca konunun uzmanları bu hastalığın tanısını doğru koyabilirler.

İnsomnia (Uykusuzluk) Tanısı Nasıl Konulur?

İnsomnia tanısını, uzman hekimler koyabilir. Hekim, genellikle kişinin uyku alışkanlıklarını ve tıbbi geçmişini değerlendirir. Hastaya çeşitli sorular sorar ve bazen testler ister. Tüm bu bilgileri bir arada değerlendirerek insomnia tanısı koyar.

Genellikle, bir hastanın semptomlarına ilişkin yaptığı açıklamalar, uykusuzluğun teşhisi konusunda oldukça aydınlatıcıdır. Hekim, daha detaylı bilgi almak için, hastadan bir hafta veya daha uzun süre boyunca bir uyku günlüğü tutmasını isteyebilir. Bu sayede hekim, kişinin uyku süresi, algılanan uyku kalitesi ve uyku sorunlarını açıklayabilecek yaşam tarzı seçimleri hakkında daha detaylı fikir edinir.

Bazen hekim, hastanın şikayetlerine uyabilecek diğer uyku bozukluklarından da şüphelenebilir. Bu durumda bu uyku bozukluklarını dışlamak ve doğru tanıya ulaşmak için uyku çalışması gibi laboratuvar değerlendirmeleri de isteyebilir.

İnsomnia (Uykusuzluk) Tedavisi Nasıl Yapılır?

İnsomnia hastalığının tedavisi, hastalığı ortaya çıkaran etmenlerle yakından ilişkilidir. Kişinin yaşam tarzında ve alışkanlıklarında yapabileceği basit değişiklikler de hekimin reçete edebileceği bazı ilaçlar da bu hastalığın tedavisinde kullanılabilir.

uykusuzluk hastalığının tedavisi için en sık kullanılan yaklaşımlar; kişinin uyku hijyeni (iyi uyku alışkanlıkları), uykuyu başlatıcı ilaçların kullanımı ve terapi seçenekleri olarak sınıflanabilir. Size en uygun tedavi yöntemini bulmak için uzman hekiminize danışmayı düşünebilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular

İnsomnia her yaştan insanı etkileyebilen bir hastalıktır. Bu nedenle herkesin kafasında bu hastalıkla ilgili sorular olabilir. İnsomnia ile ilgili en sık sorulan sorulara yazının devamında ulaşabilirsiniz.

İnsomnia (Uykusuzluk) Öldürür Mü?

İnsomnia yaşamı tehdit edebilir ancak bu durum sık görülen bir komplikasyon değildir. İnsomnianın yol açabileceği bazı sorunlar: yüksek tansiyon, obezite, depresyon, odaklanma sorunu ve anksiyete olarak sıralanabilir.

İnsomnia (Uykusuzluk) Nasıl Geçer?

İnsomnianın tedavisinde, kişisel alışkanlıkların düzenlenmesi, reçeteli ilaçlar ya da terapi yöntemleri kullanılabilir.

Fatal Familial İnsomnia (Uykusuzluk) Nedir?

Ölümcül ailesel uykusuzluk anlamına gelen fatal familial insomnia (FFI), bir tür genetik dejeneratif (hücrelerin bozulduğu)  beyin bozukluğudur. Oldukça nadir görülür. Yine de ilerleyici yapıda olan bu hastalıktan veya başka uyku bozukluklarından muzdarip olduğunuzu düşünüyorsanız, bir sağlık kuruluşundan randevu alabilirsiniz.

İdeal Uyku Süresi Ne Kadardır?

İdeal uyku süresi kişiden kişiye değişebilir, ancak genel olarak, yetişkinler için 7 ila 9 saat arasında uyku önerilir. Bazı kişiler daha az uykuyla yetinebilirken, diğerleri daha fazla uyku gerekebilir. Yaş, yaşam tarzı, genetik faktörler ve sağlık durumu gibi birçok faktör uyku ihtiyacını etkileyebilir.