Kreatinin

İnsan vücudunda proteinler, en önemli yapı taşlarından olup katabolizma ve metabolizma üzerinde etkilidirler. Kreatinin proteini de vücudun metabolizma faaliyetlerinde etkili olan ve kas sisteminin katabolizması (ihtiyaca göre yıkım faaliyeti) sonucu ortaya çıkan bir çeşit proteindir. Kreatinin kanda ve idrarda tespit edilerek vücut fonksiyonları değerlendirilebilir, ciddi hastalıkların tanısı bu değer sayesinde konulabilir veya hastalıkların takibi sağlanabilir.

Kreatinin Nedir?

Kreatinin proteini kasların işleyişi için eşsiz bir öneme sahiptir. Oluşum mekanizmasının başında kreatin yapılı madde gelir. Kreatin kaslarda enerji için kullanılır ve kreatin kinaz enzimi ile kreatin fosfata dönüşür. İçeriğinde fosfat olan bu madde ise daha sonra enzim gerektirmeyen bir reaksiyonla kreatinine dönüşür. Yani kreatinin kasların işlevi sonucu ortaya çıkan bir çeşit atıktır. Kanda ve idrarda bulunabilir. Böbreklerin kandaki bu maddeyi süzerek vücuttan atması gerekir.

Kreatinin proteininin birikmesi de özellikle ürolojik hastalıklarda ortaya çıkan, “protein kaçağı” olarak hastaların telaffuz ettiği bir durumdur. Çünkü kreatinin proteini böbrek fonksiyon testlerinde önemli veriler sağlayan bir değerdir. Kreatinin yüksekliği ve düşüklüğü sonucunu testlerinde gören hastalar “kreatinin nedir?” araştırması yaparak sorularına cevap aramak isteyebilirler. Unutulmamalıdır ki tek bir değer, parametre ile hastalıkların kesin tanısını koymak zordur ve bu doğru bir yöntem değildir. Bu nedenle hastaların bilinçli bir şekilde araştırma yaparak doğru yönlendirme ve tedavi için uzman hekimlere danışmaları oldukça önemlidir.

Kreatinin Yüksekliği Neden Olur?

Kreatinin kasların çalışma fonksiyonuna bağlı oluşan bir maddedir. Bu nedenle aktif hareketli, kas yapısı yoğun kişilerde kreatinin oluşumu yüksekken; daha zayıf ve kas oranı az olan kişilerde kreatinin daha azdır. Kreatinin yüksekliği vücut tarafından tolere edilmeyip idrarda biriktiğinde tehlikeli olabilir. Çünkü vücut dışarıdan alınan ya da vücutta üretilen tüm atık maddeleri böbreklerden süzüp gerekli olanları salgılamakla programlıdır. Kreatinin değeri yüksek olan hastalar bunu böbrekten aynı oranda atabildiğinde sorun oluşmaz. Ancak atamadıklarında kan yoluyla böbreğe gelen ve vücuttan atılması gereken kreatinin idrarda birikir. Bu durum patolojiktir ve bazı hastalıklar sonucu ortaya çıkabilir :

• Böbrek yetmezliği,
• Böbrek enfeksiyonu (pyelonefrit),
• Böbrek taşı,
• Polikistik böbrek hastalığı,
• Aşırı protein içeren diyetle beslenme,
• Kas yıkımı ve kas dokusu kaybına neden olan hastalıklar (myastenia gravis, rabdomiyoliz gibi).

Bu hastalıkların ya da farklı patolojik durumların sonucunda kreatinin kanda ve idrarda birikebilir. Protein kreatinin yüksekliğine neden olduğu için diyetle alımı kontrol edilerek hastaların özel programla beslenmesi gerekir. Alanında tecrübeli hekimler eşliğinde tedavi ve beslenme desteği, hastaların ileri dönemde kalıcı hasar yaşamadan tedavisi için elzemdir.

Kreatinin Düşüklüğü Neden Olur?

Kreatinin düşüklüğü, yüksekliğinde olduğu gibi vücutta kasların sağlıklı işlev görmesine bağlı olarak kanda değişen oranda olabilir. Düşük değerler dönemlik etkilere bağlı olabilir. Bu nedenle değerin düşük olması acil durum uyarısı ve hastalık tanısı anlamına gelmez. Kreatinin serum plazma içerisinde şu sebeplere bağlı olarak düşük olabilir:

• Hamilelik,
• Dehidrasyon,
• Psikojenik polidipsi,
• Yaşa bağlı kas erimesi,
• Diyet,
• Karaciğer hastalıkları.

Hem düşük hem de yüksek çıkması durumunda uzman bir hekimce takip edilmesi gereken bu değer her zaman alarm bulgusu olmayabilir. Ancak aynı zamanda ciddi hastalıkların bir göstergesi de olabilir. Bu nedenle hekime danışırken öykünüzü tam olarak anlatmalı, detaylı muayene için uzman hekimleri seçmelisiniz.

İdrarda Kreatinin Yüksekliği

“Kanda kreatinin nedir?” sorusunu soran hastalar, idrarda da bu değerin ölçüldüğünü görünce neden yükseldiğini merak edebilirler. İdrar kreatinin değeri için yapılan 24 saatlik idrar testi, hastanın böbrek fonksiyonlarında yetersizlik olduğunda istenir. Ancak kesin bir böbrek hastalığı teşhisi için yetersizdir ve ek testlere, görüntüleme yöntemlerine ihtiyaç duyulabilir.

İdrardan bakılan bu testten önceki gece et içeren bir öğün yenilmemesi önerilir. Hasta, 24 saatlik idrarını tek bir kapta toplamalıdır . Ayrıca hekime kullanılan ek ilaçlar varsa mutlaka bilgi verilmelidir. Bunlar testin sonucunu direkt etkileyebilir . Spot idrar kreatinin referans aralığı aynı hastada bile farklı zamanlarda farklı değerler verebilir. Su içme ve beslenme alışkanlığı bu testi büyük ölçüde etkiler. Test sonucunda en az sapma için hekimin tavsiyelerine göre idrar toplamak gerekir.

Anormal Kreatinin Değeri İçin Öneriler

Kreatinin değerindeki anormallik genellikle patolojik bir sorun ya da beslenme alışkanlıklarındaki hatalardan kaynaklanır. Beslenme rutinini değiştirerek ek hastalıklar için tedavi almak ilk adım olabilir. Kreatin değerlerini sağlıklı bireylerdeki referans aralığına getirmek için şu tavsiyeler dikkate alınabilir :

• Sigara içmemek,
• Proteini sınırlayarak, sebze ve tahıl ağırlıklı beslenmek,
• Diyabet hastalığı varsa bunu kontrol altına almak,
• Diyette tuzu kısıtlamak,
• Günlük su alımına dikkat ederek yeterince dehidrate olmak.

Günlük beslenme rutininde birkaç değişiklik ile kreatin değerleri ciddi değişme gösterebilir. Tabii ki ek hastalık için şüphe ya da belirti varsa fazla beklemeden uzman bir hekime danışmak doğu olandır.

Sık Sorulan Sorular

Hastalar kanda veya idrarda kreatinin yüksekliği hakkında araştırma yaparken sordukları bazı sorular olabilir. Genellikle sonucu öğrendikten sonra sıkça sorulan sorular şu şekildedir:

Kreatinin Kaç Olmalı?

Kreatinin değeri kanda yaş ve cinsiyet gibi faktörlere göre değişir. Kanda kreatinin değeri için yetişkin sağlıklı bireylerde referans aralığı şöyledir:

• Kadın: 0,66-1,09 mg/dL
• Erkek: 0,81-1,44 mg/dL

Spot idrar kreatinin referans aralığı için net sayılar vermek doğru değildir. Bu durum dönemlik beslenme alışkanlığı, dehidrasyon seviyesi, kişinin egzersiz sonrası test verip vermemesi gibi sonuçlarla değişkenlik gösterebilir. Ancak değişken aralıkta olabilen spot idrar kreatinin değerleri için şunlar belirlenmiştir:

• Kadınlarda: 11-20 mg/kg/gün
• Erkeklerde: 14-26 mg/kg/gün

Kreatinini Düşüren Yiyecekler Nelerdir?

Kreatin düşüren yiyeceklerden önce, diyette neler seçilmemesi gerektiğine dair bilgi sahibi olmak gerekebilir. Yüksek protein içeren balık ve balık içeren yiyecekler, kırmızı et, balık yağı, sakatatlar, iç yağı gibi besinler diyette en az oranda olmalıdır. Bunun yerine kreatinin yüksekliği belirtilerini azaltmak için tahıl grubu, mineral ve vitamin deposu olan yeşillikler ve sebzeler sıkça tüketilmelidir. Akdeniz tipi diyet semptomları azaltmada ve değeri düşürmede etkili olabilir.

Kreatinin Yüksekliği Nasıl Düşürülür?

Öncelikle yüksek kreatinin için hekime danışmalı ve altında yatan bir patoloji olup olmadığından emin olunmalıdır. Eğer ciddi böbrek rahatsızlığı ya da kas hastalığı varsa bu değerdeki artış hastalığın habercisi de olabilir. Bu nedenle hekim gözetiminde tüm testler yapılmalı, tanı uzman bakışı ile konulmalıdır. “Kreatinin yüksekliği nasıl düşürülür?” sorusu için bu aşamadan sonraki cevap ise beslenme değişikliğidir. Protein kısıtlaması, doğru ölçüde ve tahıl ağırlıklı beslenme, yeterli su tüketimi, tuz alımının belli bir seviyede tutulması gibi öneriler sayesinde değer normal aralığa inebilir.

Bebeklerde Kreatinin Düşüklüğü Nasıl Anlaşılır?

“Bebeklerde kreatinin kaç olmalı?” sorusunun cevabı için referans aralığı şöyledir: 0,2-0,4 mg/dL . Bu değer doğumdan sonra kesin bir belirti vermez. Örneğin yenidoğanlara da referans aralığı 0,31-1,0 mg/dL olarak alınır. Yani değerin düşük olduğu bebeklerde kesin bir semptom görülmeyebilir. Tıpkı annenin doğum sonrası düşük değerlerinin düzelmesi gibi, bebekte de doğumdan sonra değerler düzelebilir. Ancak doğumdan sonra bebeğin gözlenen bir büyüme geriliği, tepkilere geç yanıt, yorgunluk hali, anormal kilo alımı gibi sorunlar için doktor kreatinin seviyesini görmek isteyebilir. Bu gibi bazı semptomlar doğum sonrası bebeklerde kreatinin düşüklüğü için işaret olabilir.

Böbrek hastalıkları, karaciğer hastalıkları gibi kimi zaman asemptomatik ilerleyen hastalıkların teşhisinde kan ve idrar testleri tanıda ışık tutar. Kreatinin de hem kanda hem idrarda olan ve hastalıkların tanısında kullanılan bir değerdir. Tüm testlerinizi yeterli donanıma sahip hastanemizde yaptırabilir, uzman hekimler tarafından detaylı muayene hizmeti alabilirsiniz.