Salmonella

İnsan vücudunda, gıdalarda, hayvanlarda ve doğada birçok canlı mikroorganizma bulunur. Bakteriler, mayalar, virüsler vb. bu mikroorganizmalar arasında sayılabilir. Mikroorganizmalar yararlı veya zararlı etkileri ile insan sağlığına doğrudan veya dolaylı olarak etki edebilir. İnsanlarda birçok türü bulunan bakteriler ciltte, sindirim sisteminde ve diğer sistemlerde konumlanabilir. Yararlı bakterilerin yanı sıra patojen (hastalık yapıcı) bakteriler de vücuda girerek sistemleri etkileyebilir.

Patojen bakterilerden biri olan Salmonella insanlarda “Salmonelloz” adı verilen ateşli hastalığa neden olabilir. Özellikle bağışıklık yanıtı zayıf olan yaşlılar ve çocuklar için tehlikeli olabilir. Hastalıklara neden olabilen birden fazla Salmonella türü mevcuttur. Yüksek ateş, ishal ve mide krampları ile kendini gösterebilir. Salmonella ile enfekte olduktan 12-72 saat sonra belirtiler ortaya çıkabilir. Belirti ve semptomlar kişiden kişiye değişebilir ve ciddi boyutlara ulaşabilir. Bununla birlikte Salmonella bakterilerine karşı uygulanan herhangi bir aşı bulunmamaktadır.

Salmonella Hastalığı Nedir?

Salmonella hastalığı olarak bilinen “Salmonelloz”, Salmonella bakterilerinin neden olduğu ateşli bir hastalıktır. İnsanlarda enfeksiyon oluşmasına neden olan Salmonella bakterilerinin yaklaşık %99`u Salmonella enterica`dır. Bakteri tifo ateşi, invaziv tifo dışı salmonelloz ve invaziv olmayan tifo dışı salmonelloz olmak üzere başlıca 3 hastalığın oluşmasına neden olabilir. Salmonella ile enfekte kişi semptom göstermeden taşıyıcı olabilir veya vücudun farklı bölgelerinde enfeksiyon şeklinde kendini gösterebilir.

Hastalık yapıcı Salmonella bakterisi mide asidine karşı dayanıklı olabilir ve bağırsaklara geçebilir. Bağırsaklarda mukozayı istila ederek toksik maddeler üretebilir. Bağırsak mukozasının tahrip edilmesi sonucu vücuttan sitokinler salınabilir, bağırsak enfeksiyonu ve inflamatuvar yanıt oluşabilir. Bu durum sonucunda ishal oluşabilir ve bakterilerin yayılmasına neden olabilir. Salmonellanın en yaygın yayılma yolları su, kontamine besinler, dışkı ve hayvanlardır. Hayvansal ürünlerin iyice pişirilmemiş olması nedeniyle Salmonella çoğu zaman canlı kalabilir ve insanları enfekte edebilir.

Salmonella Belirtileri Nelerdir?

Salmonella belirtileri bulaştan 6 saat ila 6 gün sonra ortaya çıkabilir. Semptomatik dönem 4-7 gün boyunca sürebilir. Enfekte olmuş bireyler her zaman semptom göstermeyebilir ve bu durum birkaç haftayı bulabilir. Bununla birlikte Salmonella hastalığı belirtileri uzun bir süre devam edebilir. Bu bağışıklık yanıtları kişinin fizyolojik durumuna (yaş, hastalık, bağışıklık vb.) göre değişkenlik gösterebilir.

Salmonella salgını tipik olarak şu şekilde ortaya çıkabilir:

• İshal,
• Mide krampları,
• Mide bulantısı ve kusma,
• Yüksek ateş ve titreme,
• Baş ağrısı,
• Dışkıda renk değişikliği veya kan.

Salmonella bakterilerinin kan dolaşımı ile vücuda yayılması sonucu idrarda, kemiklerde, eklemlerde, beyin ve omurilikte enfeksiyonlara neden olabilir. Sonuç olarak birtakım sistemlerin etkilenmesi ile ek belirtiler ortaya çıkabilir. Genellikle bir hafta boyunca semptomlar devam edebilir ancak ishal 10 gün sürebilir. Ayrıca ishal sonrası bağırsakların normal işlevine geri dönmesi birkaç ayı bulabilir.

Salmonella Nedenleri Nelerdir?

Sağlıklı kişide hastalıkların oluşması için 105-1010 bakterinin vücuda alınması gerekir. Vücut direnci düşük olan bebekler, yaşlılar ve immün yetersizliğine sahip bireyler için daha az sayıda bakteri aynı sonuca neden olabilir. Ek olarak yaş, kişinin bağışıklık direnci ve bakterinin hastalık yapma yeteneği birtakım rahatsızlıkların oluşmasında faktör olabilir. Salmonella türleri dirençli bakterilerdir. Uzun süreli olarak atık sularda, dondurulmuş besinlerde, dışkıda ve diğer ortamlarda canlı kalabilir.

Hayvanlarda ve insanlarda bulunan Salmonella şu yollar ile kontamine olabilir:

• Arıtılmamış atık su,
• Çiğ yumurta ve kabukları,
• Çiğ kırmızı et, kümes hayvanları ve deniz ürünleri,
• Yıkanmamış meyve ve sebzeler,
• Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri,
• Hayvanlar ve yaşadıkları ortamlardan bulaşan tüy, deri, pul ve dışkı,
• Yetersiz hijyen koşulları (tuvalet sonrası el yıkamama vb.),
• Salmonella ile enfekte olmuş kişilerin temas ettiği yüzeyler.

Salmonella genellikle mide asidi gibi savunma hatları ile devre dışı bırakılabilir. Ancak mide asidi ve safra tuzlarına, oksijensiz ve besinsiz ortamlara, mukus ve bağırsak ortamına direnç göstererek canlı kalabilir, vücudun yok edebileceğinden fazla bir miktara ulaştığında enfeksiyona neden olabilir. Uzun süreli antibiyotik kullanımı sonucu bağırsak florasının değişmesi, antiasit kullanımı sonucu mide asidinin azalması, gastrektomi sonucu midenin hızlı boşalması, sindirim organlarının hareketlerini azaltan ilaçların kullanımı Salmonella enfeksiyonuna yatkınlık sağlayabilir.

Salmonella Çeşitleri Nelerdir?

Salmonella dünya çapında görülen ve kişiden kişiye yayılabilen bir patojendir. Semptom vermeden sessiz bir şekilde vücutta konumlanabilir ve kişiler taşıyıcı olabilir. İnsanlarda esas olarak ağızdan ve dışkı yoluyla bulaşabilir. Gıdalar bu bulaş yolları ile kontamine olabilir ve bakterilerin taşınmasında bir etken olabilir.

İnsanlarda Salmonella çeşitleri ve neden oldukları hastalıklar şunlar olabilir:

1. Enterik ateş (Tifo ateşi): Özellikle Salmonella typhi bakterilerinin neden olduğu ciddi enfeksiyondur. Bakterinin yetersiz hijyen koşulları nedeniyle veya ağızdan vücuda girmesinin ardından 10-14 gün içerisinde ateş, baş ağrısı, kabızlık, halsizlik, karın ağrısı, öksürük, iştahsızlık, deri döküntüsü vb. belirtiler görülebilir. Çocuklarda viral hastalık ile karıştırılabilir. Bebeklerde huzursuzluk ve nöbetler şeklinde belirebilir. Acil tıbbi müdahale uygulanmazsa ölümcül olabilir.
2. Gastroenterit (İnvaziv olmayan tifo dışı salmonelloz): Salmonella enteritidis, Salmonella choleraesuis ve Salmonella typhimurium`un neden olduğu en yaygın tablodur. Genellikle Salmonella bulaşmış gıdalar ve suyun tüketilmesinden yaklaşık 6-72 saat sonra mide bulantısı ve kusma, ateş, titreme, baş ve karın ağrısı şeklinde ortaya çıkabilir. İshal gastroenteritin ana semptomu olarak görülebilir. Bu vakalarda kronikleşen ishal vücuttan aşırı su atılmasına neden olabileceği için riskli olabilir.
3. Bakteriyemi/Septisemi (İnvaziv tifo dışı salmonelloz): Salmonella typhi, S. typhimurium, S. choleraesuis, S. enteritidis, S. paratyphi A, B, C, S heidelberg bakterilerinin kan dolaşımına geçerek çoğalması durumudur. Bakteriler neredeyse her organa yayılabilir ve bölgesel enfeksiyona neden olabilir. En sık görülen belirtiler ateş, titreme nöbetleri, terleme, iştahsızlık ve kilo kaybı şeklindedir. Bakterilerin kanda yayılması ve çoğalması bireyin bağışıklık sistemine ve direncine bağlı olarak gelişebilir.

Çocuklarda Salmonella Hastalığı

Salmonella enfeksiyonu, çocuklar da dahil olmak üzere her yaş grubundaki insanları etkileyebilir. Ancak çocuklar, bağışıklık sistemleri henüz tam olarak gelişmediği için enfeksiyonlara karşı daha hassas olabilirler.

İşte çocuklarda Salmonella enfeksiyonu hakkında bilmeniz gereken bazı önemli noktalar:

1. Belirtiler: Salmonella enfeksiyonunun belirtileri çocuklarda yetişkinlerle benzer olabilir. Bunlar arasında ishal, karın ağrısı, mide bulantısı, kusma, ateş ve baş ağrısı yer alabilir. Çocuklarda ateş yüksek olabilir ve sıvı kaybı daha hızlı gerçekleşebilir.
2. Sıvı Kaybı ve Dehidrasyon: Çocuklar, yetişkinlere göre daha hızlı bir şekilde sıvı kaybedebilirler. Salmonella enfeksiyonu sırasında ortaya çıkan şiddetli ishal ve kusma, çocuklarda dehidrasyona yol açabilir. Bu nedenle, çocuğunuzun sıvı alımına dikkat etmek önemlidir. Elektrolit içeren sıvılar veya pediyatrik oral rehidrasyon solüsyonları (ORS) kullanılabilir.
3. Doktora Başvuru: Eğer çocuğunuz Salmonella enfeksiyonu belirtileri gösteriyorsa ve semptomlar şiddetliyse veya uzun süre devam ediyorsa, bir doktora başvurmanız önemlidir. Doktor, enfeksiyonun teşhisini koymak ve uygun tedaviyi başlatmak için gereken adımları atacaktır.
4. İyi Hijyen Uygulamaları: Salmonella enfeksiyonlarının önlenmesi için hijyen kurallarına dikkat etmek önemlidir. Ellerin düzenli olarak yıkanması, gıda güvenliği uygulamalarına riayet etmek (etlerin yeterince pişirilmesi, taze sebze ve meyvelerin iyice yıkanması vb.), ve çocukların temizliğine özen göstermek bu konuda yardımcı olabilir.

Çocuklarınızın Salmonella enfeksiyonuna yakalanmasını önlemek ve hızlı bir şekilde tedavi etmek için temel önlemleri almak önemlidir. Eğer bir enfeksiyon şüphesi varsa, çocuğunuzu bir sağlık profesyoneline göstermek en iyi yaklaşımdır.

Salmonella Tanısı Nasıl Konulur?

Salmonella tanısı belirti ve semptomların değerlendirilmesinin yanı sıra birtakım testler gerektirebilir. Vücut sıvılarından veya dışkıdan alınan numunelerin incelenmesinin yanı sıra fizik muayene ve sağlık geçmişi de değerlendirilebilir.

Teşhisin konulmasında yardımcı testler şunları içerebilir:

• Kan testleri: Damarlardan alınan kan örneğinde Salmonella üremesinin incelenmesi sağlanır.
• Dışkı örneği: Dışkıda Salmonella bakterileri, lökosit (beyaz kan hücreleri) vb. araştırması yapılabilir.
• Diğer testler: Kemik iliği, duodenal sıvı, idrar, apseden alınan örneklerin laboratuvar ortamında incelenmesi tanı konulmasında kullanılan yardımcı testlerdir.

Salmonella hastalığı teşhisinde tek başına kan veya dışkı örnekleri yeterli olmayabilir veya tanıyı zorlaştırabilir. Gerekli testlerin yapılması için doktorunuz bilgilendirme yapacaktır.

Salmonella Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Salmonella tedavisi vakaların şiddeti ile doğrudan ilişkili olabilir. Sağlıklı bireyler çoğunlukla özel bir tedavi yöntemine ihtiyaç duymayabilir. Birkaç gün ila bir hafta içerisinde iyileşme görülebilir. Bununla birlikte bağışıklık yanıtı düşük ve ağır enfeksiyon geçiren hastalarda acil tıbbi tedaviler gerekli olabilir. Salmonella tedavisi antibiyotik, dehidratasyon tedavisi gibi uygulamalar ile sürdürülebilir.

Başlıca tedavi yöntemleri şunlar olabilir:

• Rehidratasyon tedavisi: Salmonella vücuttan su kaybını hızlandırabilir veya arttırabilir. Aşırı sıvı kaybı dehidrasyona ve hayati tehlikeye yol açabilir. Bu nedenle kaybedilen sıvının yerine konması gerekir. Ağızdan veya damardan uygulanan rehidrasyon tedavisi gerekli olan sıvı elektrolitlerin ikame edilmesini sağlamaya yardımcıdır.
• Antibiyotik tedavisi: Hafif ve orta şiddette enfeksiyon durumunda genellikle rutin antibiyotik tedavisi önerilmez. Ancak yaşlılar, bebekler ve immün sistemi zayıflamış hastalar için antibiyotik tedavisi uygulanabilir. Tifo ateşi ve enterik ateşler antibiyotikler ile tedavi edilebilir.
• Diğer ilaçlar: Ağrı, ishal, bulantı ve kusma gibi semptomların kontrol altına alınması amacıyla birtakım ilaçlar reçete edilebilir. Bu ilaçlar ağızdan veya damardan verilebilir.

Tedavi edilmeyen Salmonella hastalığı hayati tehlikeye neden olabilir. Bu nedenle altta yatan nedenin kesin tanısı önemlidir. Tanı tedavinin şekillenmesinde önemli bir adımdır.

Sık Sorulan Sorular

Salmonella hastalığı küresel çapta yaygın bir sağlık sorunudur ve bazı durumlarda tehlikeli olabilir. Bu kapsamda genellikle “Salmonella nedir?”, “Salmonella nerden bulaşır?”, “Salmonella öldürür mü?” gibi sorular gündeme gelebilir.

Salmonella Nasıl Bulaşır?

Salmonella bakterisi ile kaplanmış yiyecek hazırlama aletleri ve ortamları, çiğ veya az pişmiş gıdalar ile kontamine olmuş eller, sürüngen ve kümes hayvanları ile doğrudan temas, el yıkama uygulamalarının yetersiz olması veya hiç olmaması bulaşma yollarından sayılabilir.

Salmonella Öldürür Mü?

Şiddetli Salmonella hastalıkları tıbbi tedavi sağlanmadığında ölümcül olabilir. Bununla birlikte ishal gibi sıvı kaybını arttıran durumların varlığı vücudu dehidrasyona sokabilir ve yaşamı tehdit edecek seviyeye ulaşabilir.

Salmonella Nereden Bulaşır?

Salmonella çeşitli etkenler ile bulaşabilir ve yüzeylerde canlı kalabilir. Çoğunlukla iyi pişirilmemiş yumurta, et, deniz ürünleri, çiğ sebze ve meyveler, ısıl işlem görmemiş süt ve süt ürünleri Salmonella bulaşının ana nedenleri olabilir. Ek olarak kuş, sürüngen gibi hayvanların insanlar ile teması da insanlara bakteri bulaşmasına neden olabilir.

Çeşitli yollar ile insanlara bulaşan bakteriler semptom ve komplikasyonlara neden olabilir. Kontrollerinizi ihmal etmeyiniz.