Anal Fistül Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri
-
Anal Fistül Nedir?
-
Anal Fistül Sınıflandırma
-
Anal Fistülün Nedenleri
-
Risk Faktörleri
-
Anal Fistül Belirtileri
-
Anal Fistül Nasıl Teşhis Edilir?
-
Anal Fistül Tedavisi
-
Anal Fistül ve Yaşam
-
Anal Fistül Hakkında Sık Sorulan Sorular
Anal fistül, makatın (anüs) iç kısmı ile çevresindeki deri arasında gelişen, genellikle iltihap veya apse oluşumuna bağlı olarak ortaya çıkan tünel şeklinde bir bağlantıdır. Bu durum tekrarlayan akıntı, ağrı ve enfeksiyonlara yol açabilir ve çoğunlukla cerrahi tedavi gerektirir.
Anal Fistül Nedir?
Anal fistül nedir sorusu en çok akıntı ve apseler yaşayan hastalar tarafından merak edilmektedir. Anal fistül, makat bölgesinde bulunan bir apsenin boşalmasıyla oluşan, anüs iç yüzeyi ile cilt arasında anormal bir kanal şeklinde gelişen kronik bir hastalıktır. Çoğu zaman sürekli akıntıya ve enfeksiyona yol açar. Anal fissür (çatlak) ile sıkça karıştırılır; ancak fissür yalnızca yüzeysel bir yırtık iken fistül derin bir yol oluşturur ve cerrahi tedavi gerektirir.
Anal Apse ve Fistül Farkı Nedir?
Anal apse ve anal fistül, genellikle birbiriyle ilişkili olan ancak aynı şey olmayan iki farklı tıbbi durumdur. Aralarındaki temel fark, apsenin akut (ani gelişen) bir enfeksiyon olması, fistülün ise bu enfeksiyonun kronikleşmiş bir sonucu olmasıdır.
Anal Apse, makat çevresindeki bezlerin tıkanmasıyla oluşan, irin dolu bir şişliktir. Apse, ani başlayan şiddetli ağrı, şişlik, kızarıklık ve ateş gibi belirtilerle kendini gösterir. Vücudun enfeksiyona karşı verdiği bir tepkidir ve tedavi edilmediğinde patlayarak irini dışarı akıtabilir.
Anal Fistül ise, apsenin boşalmasından sonra makat kanalını dışarıdaki cilde bağlayan bir tünel veya kanaldır. Apse iyileşirken bu tünel kapanmaz ve kalıcı hale gelirse fistül oluşur. Bu durum kroniktir ve genellikle tekrarlayan akıntı, kaşıntı ve ağrıya neden olur.
Anal Fistül Sınıflandırma
Anal fistüllerin sınıflandırılması, tedavinin planlanması ve ameliyatın başarısı açısından büyük önem taşır. Fistüller genellikle Park's Sınıflandırması adı verilen ve fistülün makat kaslarıyla olan ilişkisine göre belirlenen bir sisteme göre sınıflandırılır. Bu sınıflandırmaya göre dört ana fistül tipi bulunmaktadır:
İntersfinkterik Fistül
Bu, en yaygın fistül türüdür. Fistül kanalı, iç ve dış makat kasları (sfinkter) arasındaki boşluktan geçer ve kaslara çok az zarar verir. Genellikle basit ve tedavisi en kolay olan tiptir.
Transsfinkterik Fistül
Bu fistül, hem iç hem de dış makat kaslarını delerek geçer. Tedavisi intersfinkterik fistüle göre daha karmaşıktır çünkü kasların hasar görme riski daha yüksektir.
Suprasfinkterik Fistül
Bu nadir görülen fistül türü, iç ve dış makat kaslarının üzerinden geçerek rektumun üst kısmından dışarı çıkar. Tedavisi zordur ve genellikle cerrahi müdahale daha karmaşıktır.
Ekstrasfinkterik Fistül
Bu en nadir ve en karmaşık fistül türüdür. Fistül kanalı, makat kaslarının tamamen dışından geçerek rektum duvarına kadar uzanır. Genellikle travma, apse veya Crohn hastalığı gibi durumlardan kaynaklanır.
Bu dört ana tipin yanı sıra, karmaşık fistül olarak adlandırılan ve birden fazla kanalı veya at nalı şeklinde bir yapıya sahip olan fistül türleri de bulunur. Bu tür fistüllerin teşhisi ve tedavisi, cerrah için daha fazla deneyim gerektirir.
Anal Fistülün Nedenleri
Anal fistül nedenleri arasında en sık anal apse, Crohn hastalığı ve enfeksiyonlar yer alır. Anal fistüllerin temel nedeni, makat çevresindeki bezlerin tıkanması sonucu oluşan anal apselerdir. Bu apseler enfeksiyon ve irin birikimine yol açar ve apse patladığında ya da cerrahi olarak boşaltıldığında, makat kanalını dışarıdaki cilde bağlayan bir tünel (fistül) oluşabilir.
- Geçirilmiş anal apse: En sık nedendir.
- Crohn hastalığı: Kronik bağırsak iltihabı fistül riskini artırır.
- Enfeksiyonlar: Tüberküloz, HIV gibi hastalıklar fistül gelişimine yol açabilir.
- Travma: Doğum sırasında veya cerrahi işlemler sonrası oluşabilir.
- Kanser veya radyoterapi: Makat bölgesinde doku hasarına neden olarak fistül gelişimine katkıda bulunabilir.
Risk Faktörleri
Anal fistül riskini artıran en önemli faktörler, anal apse geçmişine sahip olmaktır; çünkü vakaların büyük çoğunluğu tedavi edilmemiş veya tekrarlayan apselerden kaynaklanır. Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi kronik iltihabi bağırsak hastalıkları da bağırsak duvarındaki sürekli iltihaplanma nedeniyle fistül oluşum riskini önemli ölçüde artırır.
- Erkeklerde kadınlara oranla daha sık görülür.
- Kronik bağırsak hastalıkları olan kişiler risk altındadır.
- Tekrarlayan apseler fistül oluşumunu kolaylaştırır.
- Bağışıklık sistemi zayıf olanlarda daha sık görülür.
- Yetersiz hijyen, kronik kabızlık ve uzun süreli ishal de riski artırır.
Anal Fistül Belirtileri
Anal fistül belirtileri arasında akıntı, ağrı, şişlik ve tekrarlayan apseler bulunur. Anal fistülün en yaygın belirtisi, makat çevresinde tekrarlayan ağrı, şişlik ve hassasiyettir. Hastalar genellikle makatta veya çevresinde sürekli ya da aralıklı olarak irin, kan veya kötü kokulu bir sıvının akışını fark ederler. Bu akıntı iç çamaşırını kirletebilir ve ciltte tahrişe neden olabilir.
- Makat çevresinde akıntı: Sık görülen belirtidir; kötü kokulu olabilir.
- Ağrı ve şişlik: Özellikle dışkılama sırasında artar.
- Tekrarlayan apseler: Enfeksiyonun işareti olabilir.
- Kaşıntı ve tahriş: Sürekli akıntı cildi hassaslaştırır.
- Ateş ve halsizlik: İleri olgularda enfeksiyona bağlı gelişebilir.
Bu belirtiler fark edildiğinde vakit kaybetmeden genel cerrahi uzmanına başvurmak gerekir.
Anal Fistül Nasıl Teşhis Edilir?
Anal fistülün teşhisi, genellikle bir genel cerrahi uzmanı tarafından fiziksel muayene ile konulur. Doktor, makat çevresindeki bölgeyi dikkatlice inceleyerek fistülün dış ağzını (deliğini) ve akıntı olup olmadığını kontrol eder. Muayene sırasında, fistülün iç ağzını bulmak ve seyrini anlamak için parmakla rektal muayene de yapılabilir.
Anal fistül tanısı, muayene, MR ve endoanal ultrason ile konulur. En sık kullanılan görüntüleme yöntemleri manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve endoskopik ultrasonografidir.
- Fizik muayene: Makat çevresindeki akıntı ve açıklık değerlendirilir.
- Manyetik Rezonans (MR): Fistül yolunun derinliği ve dalları belirlenir.
- Endoanal ultrasonografi: Fistülün haritasını çıkarmak için kullanılır.
- Ek testler: Kronik bağırsak hastalığı şüphesinde kolonoskopi gerekebilir.
Anal Fistül Tedavisi
Anal fistül tedavisi, neredeyse her zaman cerrahi yöntemlerle gerçekleştirilir çünkü bu durum kendi kendine iyileşmez. Cerrahi tedavinin temel amacı, enfeksiyon kaynağını ortadan kaldırırken makat kaslarına (sfinkter) en az zararı vermektir.
Kendiliğinden Geçer mi?
Anal fistül kendi kendine iyileşmez. Tedavi edilmediğinde enfeksiyon tekrarlayabilir, yeni apseler gelişebilir ve yaşam kalitesini ciddi şekilde bozabilir.
Cerrahi Dışı Yöntemler
- Antibiyotikler: Sadece geçici rahatlama sağlar, kalıcı tedavi değildir.
- Fibrin yapıştırıcı ve özel tıkaçlar: Bazı olgularda kullanılabilir, ancak başarı oranı cerrahiye göre düşüktür.
Cerrahi Yöntemler
Anal fistül ameliyatı fistülün tipine göre fistülotomi, seton veya lazer yöntemiyle uygulanabilir.
En yaygın cerrahi yöntem fistülotomidir; bu işlemde fistül kanalı kesilerek açık bırakılır ve içeriden dışarıya doğru iyileşmesi sağlanır. Fistülotomi, özellikle makat kaslarının az etkilendiği basit fistüllerde başarılıdır. Eğer fistül karmaşıksa ve sfinkter kaslarını etkiliyorsa, cerrahlar seton adı verilen özel bir ipi fistül kanalına yerleştirerek zamanla yavaşça sıkıştırır, böylece fistül kaslara zarar vermeden iyileşebilir.
Diğer cerrahi seçenekler arasında anal fistül lazer tedavisi, biyolojik tıkaçlar veya doku yapıştırıcıları gibi daha az invaziv yöntemler de bulunur ancak bu yöntemlerin başarı oranları fistülün karmaşıklığına göre değişir.
- Fistülotomi: En sık kullanılan yöntemdir, fistül hattı açılarak temizlenir.
- Seton uygulaması: Fistül yolunun kontrollü kapanmasını sağlar. Özellikle karmaşık fistüllerde tercih edilir.
- Lazer tedavisi (FiLaC): Minimal invaziv, iyileşme süresi daha hızlıdır.
- Fibrin yapıştırıcı veya biyolojik tıkaç: Daha az invaziv seçeneklerdir, ancak nüks riski yüksektir.
Seton Nedir?
Seton, özellikle karmaşık anal fistül tedavisinde kullanılan, özel olarak tasarlanmış bir cerrahi malzemedir. Genellikle ipek, kauçuk veya silikon gibi malzemelerden yapılan ince bir ip veya drenaj teli şeklinde olup, fistül kanalının içine yerleştirilir.
Ne İşe Yarar?
Seton'un temel amacı, makat kaslarına (sfinkter) zarar vermeden fistül kanalının kontrollü bir şekilde iyileşmesini sağlamaktır. Anal fistul seton tedavisi, iki ana işlevi yerine getirir:
- Drenajı Sağlamak: Fistül kanalındaki enfeksiyonun ve iltihabın sürekli olarak dışarı akmasını sağlayarak içeride apse oluşumunu engeller. Bu, enfeksiyonun kontrol altında tutulmasına yardımcı olur.
- Kanalı Yavaşça Kesmek: Bazı durumlarda (genellikle "kesici seton" olarak adlandırılır), seton belirli aralıklarla sıkıştırılarak fistül kanalını yavaşça ve kontrollü bir şekilde keser. Bu süreç, fistülün yavaşça dışarı doğru iyileşmesini sağlarken, aynı zamanda makat kaslarının zarar görmesini minimuma indirir. Bu yöntem, anüsten dışkı kaçırma (inkontinans) riskini azaltmayı hedefler.
Ne Zaman Kullanılır?
Seton, genellikle fistül kanalının makat kaslarının önemli bir kısmını etkilediği transsfinkterik veya suprasfinkterik fistüller gibi karmaşık durumlarda tercih edilir. Bu tür vakalarda, fistülotomi (fistül kanalının tamamen kesilmesi) ameliyatı sfinkter kaslarına kalıcı hasar verebilir. Seton, bu hasarı en aza indirerek ameliyat sonrası komplikasyon riskini düşürür ve fistülün iyileşmesi için bir zemin hazırlar.
Crohn Hastalığında Fistül Tedavisi
Crohn hastalığında anal fistül tedavisi, normal anal fistül tedavisinden daha karmaşıktır. Bu durumun ana nedeni, Crohn hastalığının kendi başına kronik bir iltihap hastalığı olmasıdır. Bu yüzden fistüllerin iyileşmesi zorlaşır ve tekrarlama riski artar.
Crohn hastalığına bağlı fistüllerin tedavisinde amaç, sadece fistülü iyileştirmek değil, aynı zamanda altta yatan Crohn hastalığını da kontrol altına almaktır. Bu nedenle tedavi genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir.
- Seton Drenajı: Fistül kanalına yerleştirilen bir ip veya drenaj teli (seton), enfeksiyonun dışarı akmasını sağlar ve fistülün iyileşmesi için bir zemin hazırlar.
- Lazer Tedavisi: Fistül kanalının içini yakarak kapatmayı amaçlayan bir yöntemdir.
- Biyolojik Tıkaçlar veya Fibrin Yapıştırıcı: Fistül kanalını tıkayarak kapatmayı amaçlar.
Normal fistüllere göre Crohn hastalığındaki fistül tedavisinin en önemli farkı, cerrahi öncesi ve sonrası medikal tedaviye devam etme gerekliliğidir. Yalnızca cerrahi yöntemlerle fistülü kapatmaya çalışmak, altta yatan hastalık kontrol altında değilse yüksek oranda nükse neden olabilir. Bu nedenle Crohn'a bağlı fistüllerin tedavisinde gastroenteroloji ve cerrahi uzmanları birlikte çalışır. Bu ortak yaklaşım, hem semptomları kontrol altına almayı hem de hastalığın uzun vadeli seyrini yönetmeyi hedefler.
Anal Apse Tedavisi
Anal apse tedavisinin ana hedefi, biriken irini boşaltmaktır, bu da neredeyse her zaman cerrahi olarak yapılır. Bu işleme insizyon ve drenaj denir. Lokal anestezi altında, cerrah apsenin en şişkin noktasını küçük bir kesiyle açar ve içerideki tüm irini boşaltır. Bu, ağrının hızla azalmasını sağlar ve enfeksiyonun yayılmasını önler. Nadiren, küçük apseler antibiyotiklerle tedavi edilebilir, ancak bu yöntem genellikle yeterli değildir ve apse tekrarına neden olabilir. Drenaj işleminden sonra, hasta genellikle birkaç hafta içinde iyileşir ve bu süreçte bölgeyi temiz tutmak ve düzenli pansuman yapmak önemlidir.
Ameliyat Sonrası Süreç
Anal fistül ameliyatı sonrası dönemde hijyen ve düzenli pansuman iyileşme için çok önemlidir.
- İyileşme süresi 2–6 hafta arasında değişir.
- Düzenli pansuman, hijyen ve liften zengin beslenme önemlidir.
- Nüks (tekrar etme) riski fistülün yapısına ve kullanılan tekniğe bağlıdır.
Anal Fistül ve Yaşam
- Tedavi edilmeyen fistüller kronik akıntı, ağrı ve sürekli enfeksiyona neden olur.
- Ameliyat sonrası bol sıvı tüketmek, lifli gıdalarla beslenmek ve tuvalet alışkanlıklarını düzenlemek gerekir.
- Hijyen kurallarına dikkat etmek hem iyileşmeyi hızlandırır hem de yeniden oluşma riskini azaltır.
Anal Fistül Hakkında Sık Sorulan Sorular
Anal fistül tedavi edilmezse ne olur?
Anal fistül kendiliğinden geçer mi sorusunun cevabı hayırdır; mutlaka tıbbi müdahale gerekir. Tedavi edilmeyen fistül zamanla büyüyebilir, sürekli enfeksiyon ve yeni apseler oluşturabilir.
Anal fistül hangi doktora gidilmelidir?
Anal fistül hangi doktora gidilir sorusunun yanıtı genel cerrahi uzmanıdır.
Anal apse veya fistül tekrarlar mı?
Anal fistül tekrarlar mı sorusu hastaların en büyük kaygılarındandır ve risk fistülün yapısına göre değişir. Ancak, hem anal apseler hem de anal fistüller, özellikle altta yatan bir hastalık (örneğin; Crohn) varsa veya cerrahi tedavi tam başarılı olmazsa tekrarlayabilir.
Anal fistül hamilelikte nasıl yönetilir?
Gebelikte cerrahi genellikle ertelenir; ancak şiddetli apseler acil müdahale gerektirebilir.
Anal fistül cinsel yaşamı etkiler mi?
Ağrı, akıntı ve psikolojik etkiler nedeniyle olumsuz etkileyebilir; tedavi sonrası bu sorunlar genellikle düzelir.
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .
