-
KOAH Nedir ve Nasıl Oluşur?
-
KOAH'ın Başlıca Nedenleri ve Risk Faktörleri
-
KOAH Belirtileri (Semptomları)
-
KOAH Evreleri ve Tanısı
-
KOAH Tedavi Yöntemleri
-
KOAH Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı), akciğerlerden hava akışının kısıtlanmasına neden olan, ilerleyici ve geri dönüşümsüz bir akciğer hastalığıdır. Dünyada ve ülkemizde önemli bir halk sağlığı sorunu ve dördüncü ölüm nedeni olarak kabul edilmektedir. Esas olarak kronik bronşit ve amfizem olmak üzere iki ana bileşenden oluşur.
KOAH Nedir ve Nasıl Oluşur?
KOAH, akciğerlerdeki hava yollarının iltihaplanması ve daralması sonucu hava akımının kısıtlanmasıyla karakterizedir. Bu kısıtlanma, akciğerlerin hava kesecikleri olan alveollerin (hava değişimi yaptığımız yer) esnekliğini kaybetmesi ve/veya bronşların iç yüzeyindeki iltihaplanma ile mukus (balgam) üretiminin artması sonucu oluşur.
Hava yollarındaki bu daralma, özellikle nefes verme sırasında havanın akciğerlerde hapsolmasına ve hastanın tam olarak nefes alamamasına yol açar. Bu durum, kandaki oksijen seviyesinin düşmesine ve karbondioksit seviyesinin artmasına neden olabilir.
Temel Oluşum Mekanizmaları
| Mekanizma | Açıklama |
| Kronik Bronşit | Hava yollarının astarının iltihaplanması ve kalınlaşması. Bol miktarda balgam üretimi ile sonuçlanır ve öksürük sürekli hale gelir. |
| Amfizem | Akciğerlerin küçük hava kesecikleri (alveoller) arasındaki duvarların yıkımı. Bu durum, akciğerin esnekliğini kaybetmesine ve hava hapsine yol açar. |
KOAH'ın Başlıca Nedenleri ve Risk Faktörleri
KOAH'ın gelişmesindeki en önemli ve en yaygın risk faktörü sigara kullanımıdır. Ancak, hastalığın oluşumunda rol oynayan başka etkenler de bulunmaktadır.
- Sigara Kullanımı: KOAH vakalarının büyük çoğunluğundan sorumludur. Pasif içicilik de risk faktörüdür.
- Çevresel Faktörler:
- Hava Kirliliği: Endüstriyel dumanlar ve trafik kaynaklı hava kirliliği.
- Mesleki Maruziyet: Kömür, tahıl, kadmiyum gibi toz, duman ve kimyasallara uzun süre maruz kalma.
- Biyokütle Yakıt Dumanı: Özellikle gelişmekte olan ülkelerde ev içi odun, tezek, kömür gibi yakıt dumanlarına maruz kalma.
- Genetik Faktörler: Nadir görülen Alfa-1 Antitripsin Eksikliği gibi genetik hastalıklar, KOAH gelişimini hızlandırabilir.
KOAH Belirtileri (Semptomları)
KOAH genellikle yavaş ilerler ve belirtiler çoğunlukla akciğerlerde ciddi hasar oluşana kadar fark edilmeyebilir. En yaygın ve uyarıcı KOAH belirtileri şunlardır:
- Nefes Darlığı (Dispne): İlk başlarda sadece ağır fiziksel aktivitelerde ortaya çıksa da, ilerleyen evrelerde dinlenme sırasında bile görülebilir. En sık görülen KOAH belirtisidir.
- Kronik Öksürük: Özellikle sabahları artan, inatçı ve uzun süreli öksürük.
- Balgam Üretimi: Sürekli ve aşırı miktarda, genellikle berrak, beyaz, sarı veya yeşilimsi renkli balgam çıkarma.
- Hırıltılı Solunum (Wheezing): Hava yollarının daralmasından kaynaklanan ıslık benzeri ses.
- Göğüste Sıkışma Hissi
- Yorgunluk ve Halsizlik: Vücudun yeterli oksijen alamamasından kaynaklanır.
- Tekrarlayan Solunum Yolu Enfeksiyonları
- Ayak Bileklerinde, Ayaklarda veya Bacaklarda Şişlik (İlerleyen evrelerde kalp yetmezliği belirtisi olabilir.)
KOAH Evreleri ve Tanısı
KOAH tanısı, hastanın öyküsü, fizik muayene bulguları ve spirometri (solunum fonksiyon testi) sonuçlarına göre konur. Tanı için temel kriter:
- Zorlu Ekspiratuvar Hacim (FEV₁) / Zorlu Vital Kapasite (FVC) oranının %70’in altında olmasıdır. Bu oran, solunum yollarında kalıcı obstrüksiyon (daralma) bulunduğunu gösterir.
Ek olarak:
- Akciğer grafisi veya BT: Alternatif tanıları dışlamak ve amfizem gibi yapısal değişiklikleri görmek için kullanılır.
- Kan gazı analizi: İleri evrelerde oksijen düşüklüğü veya karbondioksit yüksekliğini değerlendirmek için yapılır.
- Anamnez: Sigara öyküsü (paket-yıl hesabı), mesleki maruziyetler ve semptomların süresi sorgulanır.
KOAH evrelemesi, GOLD (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease) kriterlerine göre yapılır. Evreleme, spirometriyle ölçülen FEV₁ değerine göre belirlenir.
| Evre | FEV₁ (Beklenenin %’si) | Tanım | Klinik Özellikler |
|---|---|---|---|
| Evre 1 (Hafif KOAH) | ≥ %80 | Hafif hava akımı kısıtlaması | Bazen öksürük ve balgam olabilir, genellikle fark edilmez. |
| Evre 2 (Orta KOAH) | %50–79 | Orta derecede hava akımı kısıtlaması | Egzersizde nefes darlığı belirginleşir. Hasta genellikle bu evrede doktora başvurur. |
| Evre 3 (Ağır KOAH) | %30–49 | Belirgin hava akımı kısıtlaması | Nefes darlığı günlük aktiviteleri kısıtlar, ataklar sıklaşır. |
| Evre 4 (Çok Ağır KOAH) | < %30 veya < %50 + kronik solunum yetmezliği | Çok ileri derecede obstrüksiyon | Yaşam kalitesi ciddi şekilde bozulur, oksijen tedavisi gerekebilir. |
KOAH Tedavi Yöntemleri
KOAH'ın kesin bir tedavisi olmasa da, doğru yöntemlerle hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir, belirtiler kontrol altına alınabilir ve yaşam kalitesi artırılabilir.
- Sigarayı Bırakma: Tedavinin en önemli ve ilk adımıdır. Bırakılması, hastalığın ilerlemesini durdurur.
- İlaç Tedavisi (Farmakolojik Tedavi):
- Bronkodilatörler (Nefes Açıcılar): Daralmış hava yollarını genişletmek için kullanılır. İnhaler (fısfıs) ilaçlar temel tedavi yöntemidir. (LABA, LAMA, SABA, SAMA gibi)
- İnhaler Kortikosteroidler (IKS): İltihaplanmayı azaltmak için kullanılır, genellikle şiddetli KOAH'ta veya sık alevlenme geçirenlerde bronkodilatörlerle kombine edilir (LABA/LAMA/IKS).
- Mukolitikler: Balgamı incelterek atılımını kolaylaştırır.
- Pulmoner Rehabilitasyon: Nefes egzersizleri, fiziksel egzersiz (bisiklet, yürüme) ve eğitim programlarını içerir. Hastaların fiziksel kondisyonunu ve nefes darlığı toleransını artırır.
- Oksijen Tedavisi: Kan oksijen seviyeleri kritik derecede düşük olan (ileri evre) hastalar için uzun süreli oksijen desteği önemlidir.
- Aşılar: Grip ve zatürre (pnömokok) aşıları, KOAH hastalarının sık yakalandığı ve alevlenmelere neden olan enfeksiyonlara karşı koruma sağlar.
KOAH Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
KOAH Ölümcül Bir Hastalık Mıdır?
KOAH, ilerleyici ve kronik bir hastalıktır. Tamamen iyileşmesi mümkün olmasa da, erken tanı, sigarayı bırakma ve düzenli tedavi ile ilerlemesi önemli ölçüde yavaşlatılabilir. En önemli ölüm nedenleri arasında yer alsa da, etkili yönetimle hastalar kaliteli bir yaşam sürebilir.
KOAH Hastaları Beslenmelerine Nasıl Dikkat Etmeli?
KOAH hastaları, nefes darlığı nedeniyle yemek yerken yorulabilirler. Bu nedenle:
- Sık ve Az Öğünler: Mideyi fazla doldurmamak için günde 5-6 küçük öğün önerilir.
- Yeterli Protein ve Kalori: Kas kaybını önlemek için protein ağırlıklı beslenmeye ve yeterli kalori almaya dikkat edilmelidir.
- Gaz Yapan Yiyeceklerden Kaçınma: Şişkinlik yaratarak diyaframa baskı yapabilecek gazlı içecekler ve baklagiller gibi yiyecekler sınırlandırılmalıdır.
KOAH Atağı (Alevlenmesi) Nedir ve Nasıl Anlaşılır?
KOAH atağı veya alevlenmesi, hastanın nefes darlığı, öksürük ve balgam miktarında ve renginde ani bir kötüleşme yaşamasıdır. Genellikle solunum yolu enfeksiyonları (soğuk algınlığı, grip) veya hava kirliliği gibi tetikleyiciler nedeniyle olur. Şiddetli alevlenmeler acil tıbbi müdahale gerektirir.
Astım ile KOAH Arasındaki Fark Nedir?
Astım, hava yollarının iltihaplanması ve daralması ile karakterize, geri dönüşlü bir hastalıktır; uygun tedavi ile bulgular tamamen düzelebilir. KOAH ise, hava yollarındaki hasarın geri dönüşsüz ve ilerleyici olduğu kronik bir hastalıktır.
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .
