Anksiyete Nedir?

Anksiyete, bir diğer ismiyle kaygı, heyecan verici veya endişeli durumlarda ortaya çıkan ve çoğu insanın zaman zaman deneyimlediği tepkilerdir. Bir sınava girmek, yeni bir işe başlamak veya karanlık bir yolda yürümek gibi durumlarda heyecan ve stres gibi duyguların yaşanması normal kabul edilir. Ancak bu tepkilerin yoğun, abartılı ve sürekli yaşanması ise anksiyete bozukluğunu ifade edebilir.

Anksiyete Bozukluğu Nedir?

Anksiyete bozukluğu günlük durumlar hakkında aşırı heyecan, endişe, stres, korku hissedilmesi  ve bu duyguların sık sık, yoğun bir şekilde yaşanmasıdır. Yaşanılan bu duygular genellikle gerçeklikten uzaktır ve yersizdir. Kişiler hissettikleri bu duyguları, ellerinde olmadan olduğunu söylese de, bu duygulardan vazgeçemez. Anksiyete bozuklukları genelde dakikalar içinde doruk noktasına ulaşır ve panik atağa dönüşebilir. Anksiyete bozuklukları erkeklere oranla kadınlarda daha sık görülür ve çocukluk-gençlik dönemlerinde başlayıp yetişkinlikte de devam edebilir. Bu durum, nedenlere ve ortaya çıkan semptomlara göre kendi içinde farklı türlere ayrılabilir. Sık görülen anksiyete türlerinden bazıları ise yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu (sosyal fobi), fobik anksiyete ve ayrılma anksiyetesi olarak sayılabilir. Anksiyete bozuklukları günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir ve kontrol etmekte güçlük yaşanabilir.

Anksiyete Belirtileri Nelerdir?

Anksiyete belirtileri kişiden kişiye ve bu durumun nedenine bağlı olarak farklılık gösterebilir. Yaygın görülen belirtilerin başında ise günlük aktiviteleri sekteye uğratan aşırı endişe durumu gelebilir. Genel olarak ortaya çıkabilecek belirtilerden bazıları şu şeklide belirtilebilir:

• Gerginlik ve huzursuzluk
• Korkulu ve endişeli bir hâl
• Konsantrasyon zorluğu ve dikkat eksikliği
• Terleme ve titreme
• Kalp çarpıntısı
• Hızlı nefes alma
• Yorgun ve güçsüz hissetme
• Mide bulantısı, kusma, karın ağrısı
• Baş ağrısı, baş dönmesi veya denge kaybı
• Endişeyi kontrol etmede zorluk
• Gelecekle ilgili olumsuz ve kötümser olma
• Bir doğal afet veya felaket olacakmış düşüncesi
• Sosyal çevreden uzaklaşma
• Günlük işleri yerine getirmede zorluk
• Uyku sorunları yaşama
• İştah azalması veya yeme problemleri

Yukarıda bahsedilen belirtiler anksiyete bozukluğunu işaret edebilir. Ancak anksiyete bozukluğundan bahsedebilmek için, bu belirtilerin uzun süre, sık sık ve yaşamı aksatan boyutta olması gerekir. Bu tarz ve benzeri semptomların yaşanması halinde ayırıcı tanı ve tedavi için bir ruh sağlığı uzmanına başvurmak gerekir.

Anksiyete Neden Olur?

Anksiyete, karmaşık ve çok yönlü faktörlerin etkisiyle ortaya çıkabilen psikolojik bir durumdur. Anksiyetenin nedenleri tam olarak belirlenemese de, bu duruma yaşanmış bazı travmatik olayların veya genetik yatkınlıkların rol oynayabileceği düşünülür. Anksiyete nedenlerinden bazıları aşağıdaki gibidir:

• Aşırı veya çözümlenemeyen stres faktörleri
• Beyin kimyasında ve nörotransmitterlerdeki değişiklikler
• Ailede anksiyete durumu olan birinin olması
• Çocukluk döneminde yaşanmış travmalar (cinsel istismar, fiziksel veya psikolojik şiddet, anne-baba ayrılığı vb.)
• Kendisinin veya başkalarının yaşadığı travmatik olaylar (deprem, trafik kazası, suda boğulma, savaş vb.)
• Mükemmeliyetçi, aşırı titiz, veya özgüven eksikliği gibi kişilik sorunları
• Kadınların lohusalık, regl, menopoz dönemleri gibi hormonal değişiklikleri
• Alkolü kötüye kullanma veya madde kullanımı
• Maddi imkansızlıklar ve finansal sıkıntılar
• Evlenme, boşanma, sevilen birinin kaybı, işten ayrılma veya taşınma
• Kanser, kalp hastalıkları, diyabet, solunum sıkıntıları, tiroid, kronik ağrı gibi tıbbi durumlar

Anksiyete nedenleri fizyolojik, çevresel veya genetik faktörler olabileceği gibi, tüm bunların bir kombinasyonu olarak da ortaya çıkabilir. Anksiyete nedenlerinin doğru bir şekilde saptanması, bu durumun engellenmesi için önem taşır.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Nedir?

Yaygın anksiyete bozukluğu, belirli bir sebep olmaksızın günlük yaşam hakkında sürekli endişe, korku ve kaygılar duyulmasıdır. Bu kaygıları yaşayan kişiler, iyimserlikten oldukça uzaktır ve sürekli kötü bir olay olacakmış gibi hisseder. Yaygın anksiyete bozukluğu, aile, para, okul, iş konularında gerçekçi olmayan endişeler duyulmasına sebep olabilir ve kişiler bu duyguları kolay kolay kontrol edemez. Hissedilen olumsuz duygular o kadar yoğun olur ki, rutin yapılan işlerin yerine getirilmesi imkânsız hale gelebilir. Bu durumun nedenleri ise yaygın olmayan anksiyete bozukluğuyla benzer faktörlerden kaynaklanabilir. Yaygın anksiyete bozukluğu belirtilerinden bazıları şunlardır:

• Devamlı olan ve aşırıya kaçan endişe, gerginlik
• Sorunlara karşı gerçekçi olmayan bakış açısı
• Yoğun huzursuzluk, sinirlilik
• Ani başlayan mide bulantısı, baş dönmesi, solunum sıkıntıları, çarpıntı
• Kontrol edilemeyen düşünceler
• İntihar düşüncesi

Yaygın anksiyete bozukluğu, anksiyetede görülen semptomların çok daha yoğun yaşanmasıdır. Bu durum, hayat kalitesini düşürmenin yanında, yaşamı tehtit eden bir hâl alabilir ve mutlaka tedavi edilmesi gerekir.

Anksiyete Atağı Nedir?

Anksiyete atağı veya panik atak, anksiyeteye ait belirtilerin aniden başlaması ve çok şiddetli yaşanmasıdır. Ataklar, beklenmedik bir anda, çok yoğun şekilde başlayıp çeşitli fiziksel ve zihinsel bozukluklara sebep olabilir. Anksiyete atakları ilk başlarda tıbbi bir rahatsızlık gibi görünse de, kısa bir süre içinde öyle olmadığı anlaşılır. Genel olarak anksiyete atağı belirtileri şunları içerebilir:

• Hızlı nabız ve kalp çarpıntısı
• Nefes darlığı
• Göğüs ağrısı veya göğüs sıkışması
• Baş dönmesi, sersemlik
• Üşüme, terleme, titreme
• Bulantı, kusma
• Gerçeklikten kopma
• Ölüm korkusu
• İntihar girişimi

Anksiyete atakları genel olarak birkaç dakika veya birkaç saat gibi kısa bir süre devam eder ve bu durum, kişileri oldukça zorlayıp korkutabilir. Anksiyete ataklarının acil müdahale edilmesi edilmesi gereken bir durum olduğu unutmamalıdır.

Sosyal Anksiyete Ne Demek?

Sosyal anksiyete, sosyal fobi olarak da tanımlanabilen ve kişinin sosyal bir ortam içinde aşırı heyecan, panik veya rahatsızlık hissetmesiyle karakterize bir tür anksiyete bozukluğudur. Bu durum genellikle bir düğün, toplantı, yeni biriyle tanışma veya konuşma yapılması gereken yerlerde ortaya çıkabilir. Kişiler, bu tarz yerlerde eleştirilme, yargılanma veya reddedilme korkuları yaşayıp utanç duygusu hissedebilir. Sosyal anksiyete, kişilerin bir topluluk içine girdiklerinde zorlanmalarına ve bu sebeple sosyal geri çekilmelere sebep olabilir. Bu durumdaki kişiler, normal bir heyecandan daha yoğun duygular hisseder ve okula, işe gitmek gibi rutin işlerde bile zorluklar yaşayabilir. Sosyal anksiyete durumu olan kişiler bu durumla başa çıkmak için toplum içine girmeyi reddedip içe kapanık yaşamayı tercih edebilir. Bu durum tedavisinde  genellikle bilişsel davranışçı terapilere başvurulabilir.